Καθώς η ενεργειακή κρίση βαθαίνει και ο χειμώνας πλησιάζει, η ΕΕ σχεδιάζει έκτακτα μέτρα για την αντιμετώπιση του αυξανόμενου κόστους ηλεκτρικής ενέργειας, που επιβαρύνει νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Η ιδέα είναι να περιοριστούν οι τιμές βραχυπρόθεσμα, και μακροπρόθεσμα να αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο τιμολογείται η ενέργεια, καταργώντας τη σχέση μεταξύ φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας.
Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι σπεύδουν να καταλήξουν σε ένα σχέδιο, ωστόσο δεν έχει γίνει ακόμη σαφές πώς θα το πετύχουν, καθώς μένει να ξεπεραστούν κάποιες μεγάλες προκλήσεις.
Ένα πρόβλημα είναι ότι κάθε χώρα έχει διαφορετικό ενεργειακό μείγμα: κάποιες βασίζονται στα ορυκτά καύσιμα, ενώ άλλες είναι πρωτοπόροι στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, επομένως μια ενιαία προσέγγιση είναι απίθανο να ταιριάζει σε όλους. Ένα άλλο βασικό ερώτημα είναι το ποιος πληρώνει... Πρόκειται, δηλαδή, για κρατική χρηματοδότηση ή για... απροσδόκητους φόρους στους παραγωγούς ενέργειας;
Το σχέδιο έκτακτης ανάγκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εξομάλυνση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας θα χρειαστεί εβδομάδες για να σχεδιαστεί.
Ακολουθεί μια ανάλυση του Bloomberg με ορισμένες πιθανές επιλογές και τι θα μπορούσαν να σημαίνουν αυτές.
Πλαφόν στο φυσικό αέριο, όπως στην Ισπανία
Η Ισπανία και η Πορτογαλία ήταν οι πρώτες που βγήκαν εκτός των κανόνων ανταγωνισμού της ΕΕ και έθεσαν ανώτατο όριο στο φυσικό αέριο για να μειώσουν το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας.
Οι δύο χώρες -ο αντιμονοπωλιακός βραχίονας της ΕΕ- είπαν ότι η στήριξη θα λάβει τη μορφή πληρωμής που θα λειτουργεί ως άμεση επιχορήγηση στους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας, με στόχο τη χρηματοδότηση μέρους του κόστους των καυσίμων.
Το κύριο μειονέκτημα είναι ότι οι χαμηλότερες τιμές μπορεί να σημαίνουν περισσότερες εξαγωγές σε διασυνοριακές συνδέσεις με χώρες όπως η Γαλλία. Η στήριξη θα λειτουργούσε καλύτερα εάν ετίθετο ανώτατο όριο σε επίπεδο ΕΕ και θα ήταν πιο αποτελεσματική σε χώρες που χρησιμοποιούν περισσότερο αέριο στα εργοστάσια. Βεβαίως, η άμεση παρέμβαση στις αγορές δεν είναι δημοφιλής στους εμπόρους.
Στην Πορτογαλία, η κυβέρνηση είπε πρόσφατα ότι η επιβολή πλαφόν κατέστησε είδε τις τιμές κατά μέσο όρο περίπου 17% χαμηλότερες από όσο θα ήταν η τιμή της αγοράς χωρίς έναν τέτοιο μηχανισμό.
Απροσδόκητοι φόροι
Με τις τιμές να σπάνε το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας αποκομίζουν μεγάλα κέρδη που τραβούν την προσοχή των Ευρωπαίων φορέων χάραξης πολιτικής.
Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει ήδη επιβάλει έναν απροσδόκητο φόρο στα κέρδη των εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου, αλλά δεν τον επέκτεινε και στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας.
Ο Γερμανός υπουργός Οικονομίας, Ρόμπερτ Χάμπεκ, πρότεινε να εξεταστεί το ενδεχόμενο ενός βραχυπρόθεσμου φόρου στα «υπερβολικά» κέρδη των εταιρειών ενέργειας.
Ένα πρόβλημα θα μπορούσε να αποτελέσει ο προσδιορισμός του «υπερβολικού» κέρδους. Και οι υψηλές τιμές επηρεάζουν διαφορετικά τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας. Για παράδειγμα, η Uniper SE της Γερμανίας χρειάζεται μια τεράστια κρατική διάσωση, καθώς αγωνίζεται να πληρώσει για να αντικαταστήσει το φυσικό αέριο που έχασε λόγω των περικοπών στις ροές από τη Ρωσία.
«Τα μέτρα θα περιλαμβάνουν πιθανώς φόρους στα υπερβολικά κέρδη. Εάν συμβεί αυτό, οι εταιρείες ενέργειας θα μπορούσαν να αντιδράσουν μειώνοντας την παραγωγή, με κίνδυνο περαιτέρω εμβάθυνσης της ενεργειακής κρίσης» δήλωσε η Ipek Ozkardeskaya, ανώτερη αναλύτρια της Swissquote Bank.
Διαχωρισμός ενέργειας
Ο περιορισμός της επιρροής του φυσικού αερίου στις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας μέσω του διαχωρισμού της παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές και πυρηνική ενέργεια και ανεξαρτητοποίησης των τιμών του φυσικού αερίου και άλλων ορυκτών καυσίμων έχει σκιαγραφηθεί από την Ελλάδα.
Αυτό, ουσιαστικά, σημαίνει χαμηλότερα έσοδα για καθαρή ενέργεια, αντανακλώντας χαμηλότερο κόστος παραγωγής.
Μείωση της ζήτησης
Η ΕΕ έχει ήδη συμφωνήσει σε έναν εθελοντικό στόχο για μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου κατά 15%, αλλά θα μπορούσαν να ληφθούν περισσότερα μέτρα για τον συντονισμό της μείωσης.
Περιορισμός των τιμών των εισαγωγών
Η Ιταλία έχει ζητήσει εδώ και καιρό να μειωθεί η τιμή των εισαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία, προκειμένου να περιοριστεί το αυξανόμενο ενεργειακό κόστος. Όμως χώρες όπως η Γερμανία -ο κορυφαίος εισαγωγέας ρωσικού φυσικού αερίου- έχουν επιδείξει σκεπτικισμό, πέραν του γεγονότος ότι πρόκειται για κάτι που χρειάζεται τη σύμφωνη γνώμη της Μόσχας.
Οι ΗΠΑ πιέζουν για ένα παρόμοιο ανώτατο όριο στο ρωσικό πετρέλαιο, αλλά αυτό αντιμετωπίζει επίσης τεράστια εμπόδια.
Σταθερές Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας
Πολλά αιολικά και ηλιακά έργα έχουν ήδη μακροπρόθεσμα συμβόλαια για την πώληση ενέργειας σε σταθερή τιμή. Όσα δεν έχουν τέτοια συμβόλαια, μπορούν να αποκομίσουν μεγάλα κέρδη όταν οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας είναι υψηλές, αλλά ταυτόχρονα αντιμετωπίζουν και κινδύνους. Αυτό περιλαμβάνει το να βλέπουν τις τιμές να πέφτουν στο μηδέν, όταν υπάρχουν πάρα πολλά ηλιακά και αιολικά αποθέματα, κάτι που θα γίνει πιο συχνό καθώς όλο και περισσότερα νέα πάρκα συνδέονται στο δίκτυο.
Ο διαχωρισμός των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από την αγορά φυσικού αερίου θα ήταν ευπρόσδεκτος από πολλούς παραγωγούς και επενδυτές, εάν επιτυγχανόταν μέσω της επέκτασης των επιδοτήσεων για τη διαφορά -που καθορίζουν τις τιμές-, γεγονός που θα βοηθούσε στη σταθεροποίηση των τιμών της ενέργειας κάτω από τις τρέχουσες τιμές και θα παρείχε εγγυήσεις για μελλοντικές επενδύσεις.
«Από πλευράς σταθερότητας και επενδύσεων, θα θέλαμε να δούμε μεγαλύτερη χρήση του μηχανισμού για τη διαφορά στα συμβόλαια, αντί να τιμολογείται η ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές με βάση το κόστος του φυσικού αερίου, το οποίο δεν είναι ίδιο με το κόστος ενός παραγωγού ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές» δήλωσε ο Richard Crawford, επικεφαλής των ταμείων ενεργειακού εισοδήματος στην InfraRed Capital Partners.
Αποσύνδεση του φυσικού αερίου
Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου διερευνά αλλαγές στη χονδρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας που να μπορέσουν να σταματήσουν το ασταθές κόστος του φυσικού αερίου -το οποίο καθορίζει την τιμή της ενέργειας που παράγεται από φθηνότερες ανανεώσιμες πηγές- και να προσφέρουν κίνητρα στους καταναλωτές ώστε να αντλούν ενέργεια από το δίκτυο, όταν η ζήτηση είναι χαμηλή ή αυξάνεται η προσφορά.
Οι επιλογές για την αποσύνδεση του φυσικού αερίου περιλαμβάνουν την ύπαρξη ξεχωριστής αγοράς για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, καθώς και την περιφερειακή τιμολόγηση.
Αλλά η αλλαγή του τρόπου με τον οποίο κοστολογείται η ενέργεια θα είναι εξαιρετικά δύσκολη. Μεταξύ των μεγαλύτερων κινδύνων είναι η πρόκληση ακούσιων συνεπειών ή η αποτροπή μελλοντικών επενδύσεων.