Για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τον μακροβιότερο ηγέτη της Τουρκίας, οι εκλογές της ερχόμενης Κυριακής μπορεί να σηματοδοτήσουν το τέλος ενός σερί νικών που διήρκησε δύο δεκαετίες. Ο πραγματικός νικητής, όμως, μάλλον θα είναι η Ρωσία...
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο Ερντογάν, ο οποίος βρίσκεται στο τιμόνι της χώρας από το 2003, πρώτα ως πρωθυπουργός και από το 2014 ως πρόεδρος, είναι αντιμέτωπος με μια σκληρή κούρσα εναντίον του Κεμάλ Κιλιτσντάτρογλου και είναι ευάλωτος στην ήττα.
Αυτό, σύμφωνα την αρθρογράφο του CNN Elmira Bayrasli, έχει κάνει πολλούς στις Βρυξέλλες και την Ουάσιγκτον να μπερδεύονται και να ελπίζουν ότι η Τουρκία, κάποτε αξιόπιστος σύμμαχος και εταίρος που αυτομόλησε, θα ενταχθεί ξανά στο δυτικό «κοπάδι».
Στην αρχή της διακυβέρνησής του, ο Ερντογάν, ένας ευσεβής μουσουλμάνος που κυβέρνησε με επιτυχία τη μεγαλύτερη πόλη της Τουρκίας, την Κωνσταντινούπολη, τη δεκαετία του 1990, επιβεβαίωσε τον δυτικό προσανατολισμό και τη φιλοδοξία της χώρας να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η αλλαγή πλεύρης του Ερντογάν από τη Δύση προς τον... Πούτιν
Την τελευταία δεκαετία, ωστόσο, ο 69χρονος σήμερα Ερντογάν όχι μόνο υιοθέτησε έναν πιο μαχητικό και δυσάρεστο τόνο προς τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, αλλά και πιο μαχητικούς και «δυσάρεστους» φίλους. Στην κορυφή αυτής της λίστας βρίσκεται ο πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν.
Ο Πούτιν «κέρδισε την καρδιά του Ερντογάν» τη νύχτα της 15ης Ιουλίου 2016, όταν μετά από την απόπειρα πραξικοπήματος για την ανατροπή του, ο Ρώσος πρόεδρος τηλεφώνησε στον Τούρκο ομόλογό του και πρόσφερε την υποστήριξη της χώρας του. Ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, τηλεφώνησε στον Ερντογάν τέσσερις ημέρες αργότερα.
Το γεγονός αυτό συνέβαλε στην τροφοδότηση του αφηγήματος της συνωμοσίας που είχε από καιρό προβάλει η κυβέρνηση του Ερντογάν -ότι οι ΗΠΑ, που αρνήθηκαν να εκδώσουν τον ύποπτο πραξικοπηματία, ισλαμιστή ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν, ήταν ένοχες για «βρώμικες συνωμοσίες» κατά της Τουρκίας. Ήταν κάτι που έφερε τη Μόσχα και την Άγκυρα πιο κοντά.
Το επόμενο έτος, προς μεγάλη απογοήτευση των υπόλοιπων μελών του ΝΑΤΟ, η τουρκική κυβέρνηση ανακοίνωσε την αγορά ενός ρωσικού συστήματος αεράμυνας, των S-400.
Προχωρώντας στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, ο Ερντογάν αρνήθηκε να επιβάλει κυρώσεις ή να εφαρμόσει απαγόρευση πτήσεων για τη Μόσχα. Επίσης, τους τελευταίους μήνες, η Άγκυρα μπλοκάρει την αίτηση της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, υποστηρίζοντας ότι η Στοκχόλμη υποστηρίζει Κούρδους αυτονομιστές που αποτελούν απειλή για την Τουρκία.
Ο Ερντογάν απειλεί την Ελλάδα, επιτίθεται στη Δύση και ευνοεί τη Ρωσία
Και αν όλα αυτά δεν ήταν αρκετά για να αναστατώσουν τη Δύση, σημειώνει το CNN, πριν από τον καταστροφικό σεισμό στην Τουρκία και τη Συρία τον περασμένο Φεβρουάριο που σκότωσε σχεδόν 60.000 ανθρώπους και εκτόπισε πάνω από ένα εκατομμύριο, ο Ερντογάν είχε εκφράσει απειλές κατά της Ελλάδας στο Αιγαίο. Ο λανθασμένος χειρισμός της καταστροφής και οι επακόλουθες αποκαλύψεις ότι επέτρεψε στους εργολάβους να παραβιάσουν τους κατασκευαστικούς κανονισμούς, όμως, τον εξέθεσαν με αποτέλεσμα να περιορίσει κάθε πολεμική ρητορική.
Ωστόσο, αυτό δεν ήταν αρκετό για να αλλάξει η κλίση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής προς Ανατολάς. Είτε κερδίσει είτε χάσει ο Ερντογάν, η Άγκυρα είναι απίθανο να ξεμπερδέψει από τη Μόσχα και να γυρίσει πίσω στη Δύση.
Αρχικά, η Τουρκία δεν μπορεί να το αντέξει οικονομικά, υποστηρίζει η Elmira Bayrasli. Η οικονομία είναι βυθισμένη στον πληθωρισμό. Η τουρκική λίρα είναι αδύναμη. Η ανάπτυξη έχει σταματήσει. Η χώρα πρέπει να διατηρήσει τους εμπορικούς της δεσμούς για τις εξαγωγές της στη Μέση Ανατολή, τον Καύκασο και την Ευρώπη.
Το πιο σημαντικό, η Άγκυρα εξαρτάται από τα δολάρια των τουριστών και τις εισαγωγές ενέργειας από τη Ρωσία. Η Μόσχα προμηθεύει με πίστωση φυσικό αέριο στην Τουρκία που έχει περιορισμένα μετρητά. Ειδικά αν ο Ερντογάν χάσει, μπορεί κανείς να στοιχηματίσει ότι ο Πούτιν θα πιέσει τη νέα κυβέρνηση όχι μόνο να πληρώσει, αλλά να συνεχίσει να είναι μια από τις λίγες χώρες που συνεργάζονται μαζί του.
Μία ήττα του Ερντογάν στις εκλογές της Τουρκίας δεν σημαίνει αλλαγή του πολιτικού σκηνικού
Ακόμα κι αν ηττηθεί ο Ερντογάν, δεν θα εξαφανιστεί απλά από τη δημόσια ζωή εν μία νυκτί. Δεν πρόκειται μόνο για το αν θα παραδώσει ειρηνικά την εξουσία. Ο Ερντογάν θα υποβιβαζόταν στην αντιπολίτευση. Σε μια πολωμένη Τουρκία, αυτό θα συνέχιζε να του δίνει μόχλευση.
Εκτός από προεδρικές, όμως, οι εκλογές της Κυριακής στην Τουρκία είναι και βουλευτικές. Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν, γνωστό με τα αρχικά AKP, αναμένεται να εξασφαλίσει ένα σημαντικό μπλοκ, αν όχι πλειοψηφία. Αυτό είναι το σκαλοπάτι που θα χρησιμοποιήσει ο Ερντογάν για να επιτεθεί στη νέα κυβέρνηση.
Και θα το κάνει. Η δημοτικότητα του Τούρκου προέδρου εκτινάσσεται όταν απευθύνεται στον τουρκικό εθνικισμό και επιτίθεται σε «αντίπαλους» της χώρας -το PKK, τη Δύση, το Ισραήλ και όσους εργάζονται, όπως ισχυρίζεται, για να υπονομεύσουν την Τουρκική Δημοκρατία, η οποία γίνεται 100 τον Οκτώβριο.
Η ευρεία επιρροή του Ερντογάν στα μέσα ενημέρωσης θα βοηθούσε σε αυτό. Στα 20 χρόνια του στην εξουσία, ο Ερντογάν κατάφερε να συντρίψει την ελευθεροτυπία, μετατρέποντας τα μέσα σε ένα φερέφωνο προς ιδίαν χρήση. Οι δημοσιογράφοι που ασκούν κριτική στην κυβέρνηση φυλακίζονται. Τα μέσα ενημέρωσης λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό υπό τον έλεγχο των φίλων του Ερντογάν. (Ο Τούρκος πρόεδρος έχει επανειλημμένως απορρίψει τις ανησυχίες για την ελευθερία του Τύπου στη χώρα του).
Ο Ερντογάν μπόρεσε επίσης να διαμορφώσει τους θεσμούς της Τουρκίας σύμφωνα με τη θέλησή του, μεταξύ των οποίων και το υπουργείο Εξωτερικών. Σε μια πρόσφατη έκθεση που δημοσιεύτηκε από το Ίδρυμα για την Υπεράσπιση των Δημοκρατιών (FDD), ο συγγραφέας Sinan Ciddi σημειώνει ότι ξεκινώντας το 2009, η κυβέρνηση Ερντογάν «άρχισε να διορίζει αξιωματικούς ξένων υπηρεσιών τόσο σε κατώτερο όσο και σε ανώτερο επίπεδο με βάση την πίστη στο AKP και τη γραμμή του Ερντογάν». Ενίσχυσε τον «νεποτισμό, την ευνοιοκρατία και τη συκοφαντία με τεράστια αδιαφορία για την αμεροληψία και την τεχνογνωσία». (Η κυβέρνηση Ερντογάν δεν έχει σχολιάσει τις κατηγορίες).
Πώς πρέπει να χειριστεί η Δύση το εκλογικό αποτέλεσμα στην Τουρκία
Τι κάνει ή τι μπορεί να κάνει η Δύση; Να επιτρέπει στην Άγκυρα να κρατήσει αποστάσεις. Η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες πρέπει να αναγνωρίσουν ότι η Τουρκία είναι μια χώρα που βρίσκεται κυριολεκτικά και μεταφορικά σε ένα σταυροδρόμι. Όχι εξ ολοκλήρου στη Δύση ή στην Ανατολή, είναι τοποθετημένη εξ ορισμού ως ένας δύσκολος και χρήσιμος συνεργάτης.
Και ενώ η Άγκυρα μπορεί προς το παρόν να εμπλέκει τη Μόσχα στις αποφάσεις της, δεν μπορεί να αποκρούσει πλήρως ούτε το ΝΑΤΟ ούτε την ΕΕ. Η επιτυχία της Τουρκίας εξαρτάται από την οικονομική ανάπτυξη, συγκεκριμένα μέσω των εξαγωγών και των ξένων επενδύσεων. Πούλησε, έτσι, με πρθυμία οπλισμένα drones στην Ουκρανία.
Το περασμένο καλοκαίρι, η Τουρκία μεσολάβησε επιτυχώς σε μια συμφωνία μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας για εξαγωγή σιτηρών από την Ουκρανία. Ο Ερντογάν φαινόταν από καιρό πρόθυμος να αναδείξει την Τουρκία ως περιφερειακό παίκτη και να φέρει τις αντιμαχόμενες πλευρές σε διαπραγματεύσεις για την ειρήνη. Μια σκληρή Τουρκία, που δεν είναι απόλυτα ευθυγραμμισμένη με τη Δύση και ο φύλακας της μόνης ναυτιλιακής διεξόδου Ρωσίας και Ουκρανίας στη Μαύρη Θάλασσα, την καθιστά αξιόπιστο μεσολαβητή και για τις δύο πλευρές.
Αυτός είναι ο ρόλος που πρέπειη Δύση να αποδώσει στην Τουρκία. Είναι ένας ρόλος που οι Τούρκοι, υπό τον Ερντογάν ή αλλιώς, δεν θα είχαν άλλη επιλογή από το να παίξουν.