Αυτό που ακούν οι κάτοικοι της Ρωσίας από τους υπέρμαχους του Βλαντίμιρ Πούτιν, είναι ότι οι Ουκρανοί είναι πιόνια της Δύσης. Ή ότι δεν υπάρχουν καθόλου. Ή ότι είναι Ναζί και σατανιστές. Και είναι πολλοί πιστεύουν αυτούς τους παραλογισμούς.
Όπως εξηγεί ο αρθρογράφος του Bloomberg, σε μια απόπειρα να εξηγήσει τι ακτιβώς ακούγεται εντός της Ρωσίας για τον πόλεμο στην Ουκρανία, ένας Ρώσος που κατοικεί στο σύμπαν της προπαγάνδας που δημιούργησε ο πρόεδρος, Βλαντίμιρ Πούτιν, μάλλον θα δυσκολεύεται να παρακολουθήσει τους λόγους για τους οποίους η χώρα του χρειάστηκε να επιτεθεί και να ασκήσει βία στην Ουκρανία.
«Κάποια στιγμή η Ρωσία αναγκάστηκε να εισβάλει γιατί διαφορετικά το ΝΑΤΟ θα έπαιρνε την Ουκρανία. Τότε έπρεπε να επιτεθείτε, γιατί η Ουκρανία δεν είναι ξεχωριστή χώρα, αλλά μέρος της Ρωσίας, πράγμα το οποίο οι Ουκρανοί έχουν ξεχάσει. Στην πραγματικότητα, όλα αυτά συνέβησαν επειδή οι Ουκρανοί, συμπεριλαμβανομένου του Εβραίου προέδρου τους, είναι Ναζί. Όχι; Λοιπόν, είναι σίγουρα τρομοκράτες. Αν το σκεφτείτε, οι Ουκρανοί είναι στην πραγματικότητα σατανιστές. Έτσι, για να είμαστε ξεκάθαροι, η Ρωσία αγωνίζεται για να "σταματήσει τον ανώτατο άρχοντα της Κόλασης, όποιο όνομα κι αν είναι το όνομά του -Σατανάς, Εωσφόρος ή Ιμπλίς», αναφέρει περιπαικτικά ο δημοσιογράφος Andreas Kluth.
«Στα σοβαρά όμως», γεγονός είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι εκτός Ρωσίας -και πολλοί εντός, επίσης- δεν ξέρουν αν πρέπει να γελάσουν ή να κλάψουν μπροστά σε αυτή την παρέλαση παραλογισμών. Τελικά, μάλλον θα κλάψουμε γοερά, καθώς συνειδητοποιούμε πώς το Κρεμλίνο χρησιμοποιεί αυτά τα αδιανόητα αφηγήματα. Όπως υποστηρίζει ο ιστορικός Τίμοθι Σνάιντερ, ο Πούτιν διεξήγαγε εξαρχής όχι μόνο έναν παλιομοδίτικο αποικιακό πόλεμο αλλά και μια σκόπιμη γενοκτονία.
«Στην πραγματικότητα, ο Πούτιν προκαλεί την επέκταση του ΝΑΤΟ»
Για να είμαστε δίκαιοι, το 2022 δεν είναι σχεδόν η πρώτη φορά που μια χώρα μετατοπίζει την πολεμική της νοοτροπία. Αρκεί να θυμηθούμε τον μεταβαλλόμενο κατάλογο των λόγων της Αμερικής για την επίθεση στο Ιράκ το 2003, όταν το αρχικό casus belli -τα υποτιθέμενα όπλα μαζικής καταστροφής του Σαντάμ Χουσεΐν - αποδείχθηκε ότι δεν υπήρχαν. Αλλά ο Πούτιν αποτελεί μια ξεχωριστή κατηγορία, καθώς ζητά από τους συμπατριώτες του να κατευνάσουν τη δυσπιστία της για λογαριασμό του.
Ας πάρουμε, για παράδειγμα, ένα από τα αφηγήματα που, τουλάχιστον μεταξύ των Ρώσων, μπορεί κάποια στιγμή να είχε μια φαινομενική αληθοφάνεια: τον ισχυρισμό ότι ο Πούτιν έπρεπε να επιτεθεί στην Ουκρανία για να εμποδίσει την επέκταση του ΝΑΤΟ.
Στην πραγματικότητα, το ΝΑΤΟ είχε ήδη αποκλείσει την ένταξη της Ουκρανίας πολύ πριν από τον πόλεμο. Και ακόμη και μετά την εισβολή του Πούτιν, η ίδια η Ουκρανία υποσχέθηκε να μην επιδιώξει την ένταξη -μια προσφορά που ο Πούτιν απέρριψε.
«Ένας έξυπνος Ρώσος θα παρατηρεί, επίσης, ότι η Φινλανδία και η Σουηδία, δύο περήφανα ουδέτερες χώρες εκτός ΝΑΤΟ, εντάσσονται τώρα στη συμμαχία, ως άμεση απάντηση στην πολεμική εχθρότητα του Πούτιν. Οπότε ο Πούτιν προκαλεί στην πραγματικότητα την επέκταση του ΝΑΤΟ. Επιδεινώνοντας την αμηχανία, ξαφνικά εμφανίζεται ανήσυχος για αυτή την καταπάτηση εκ Δυσμών, απομακρύνοντας ακόμη και στρατεύματα από τα σύνορα της Φινλανδίας και προς την Ουκρανία. Τίποτα από αυτά δεν έχει νόημα. Και η δουλειά ενός Ρώσου είναι να μην παρατηρεί», υπογραμμίζει ο αρθρογράφος του Bloomberg.
«Ο πόλεμος του Πούτιν δεν έχει απολύτως καμία δικαιολογία»
Φαίνεται ότι όσο πιο παράλογη, παράξενη και γελοία είναι η ιστορία, τόσο πιο ενθουσιωδώς αγκαλιάζεται από το καθεστώς του Πούτιν -και από ένα μεγάλο ποσοστό Ρώσων. «Πώς γίνεται αυτό;», διερωτάται ο Kluth.
Η απάντηση μάλλον βρίσκεται στα βάθη του ανθρώπινου μυαλού όπως την περιέγραψε ο Λίον Φέστινγκερ, Αμερικανός ψυχολόγος που άρχισε να ενδιαφέρεται για μια αίρεση, στην οποία ο ίδιος και οι συνεργάτες του προσχώρησαν. Την παρατήρησαν και αργότερα την ανέλυσαν σε ένα πρωτοποριακό βιβλίο με τίτλο «When Prophecy Fails».
Στο βιβλίο αυτό, ο Φέστινγκερ αναλύει πώς μια ομάδα ανθρώπων που πιστεύει σε κάτι εξωφρενικό για τον κοινό νου, τείνει να φανατίζεται ακόμα περισσότερο όσο αναδύονται στοιχεία που ανατρέπουν τις πεποιθήσεις της. «Συνήθως είναι πιο εύκολο να προσκολληθούμε στη συμπεριφορά ή στις πεποιθήσεις μας και να αλλάξουμε το αφήγημα, από το να αλλάξουμε την άποψή μας», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Kluth και προσθέτει:
«Όταν ομάδες ανθρώπων πιστεύουν, παρά τα αντικρουόμενα στοιχεία, ότι οι εξωγήινοι θα τους σώσουν από μια αποκαλυπτική πλημμύρα, συνήθως δεν τραυματίζουν ή σκοτώνουν αθώους περαστικούς. Αλλά όταν εκατομμύρια Ρώσοι επιδίδονται στις διαβολικές φαντασιώσεις ενός καθεστώτος που διαπράττει μαζικές φρικαλεότητες και απειλεί με πυρηνική κλιμάκωση, γίνονται συνένοχοι στα εγκλήματα».
Στους Ρώσους που μπορεί να... ταλαιπωρούνται από τη λεγόμενη «γνωστική ασυμφωνία», λοιπόν, ο δημοσιογράφος του Bloomberg απευθύνει μία προτροπή: «Βρείτε το θάρρος να παραδεχτείτε το προφανές: ο επιθετικός πόλεμος του Πούτιν δεν έχει καμία απολύτως δικαιολογία. Είναι απόλυτο κακό και πρέπει να σταματήσει».