Καθώς ο Βλαντίμιρ Πούτιν γιορτάζει τα 70α γενέθλιά του την Παρασκευή, το BBC εξηγεί πώς έγινε ο απομονωμένος αυταρχικός ηγέτης που ξεκίνησε την καταστροφική εισβολή στην Ουκρανία.
Σύμφωνα με το βρετανικό μέσο, επτά κομβικές στιγμές στη ζωή του βοήθησαν να διαμορφώσει τη σκέψη του και εξηγούν την αυξανόμενη αποξένωσή του από τη Δύση.
Το 1964 ο Βλαντίμιρ Πούτιν ξεκίνησε τζούντο
Γεννημένος στο -ακόμα σημαδεμένο από την πολιορκία των 872 ημερών κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο- Λένινγκραντ, ο νεαρός Βλαντίμιρ ήταν ένα δύστροπο και επιθετικό αγόρι στο σχολείο -ο καλύτερος φίλος του θυμάται ότι «θα μπορούσε να τσακωθεί με οποιονδήποτε, επειδή δεν είχε κανένα φόβο».
Παρ 'όλα αυτά, ένα ασήμαντο αλλά μάχιμο νεαρό αγόρι σε μια πόλη που είχε κατακλυστεί από συμμορίες του δρόμου χρειαζόταν ένα πλεονέκτημα. Γι'αυτό, σε ηλικία 12 ετών ασχολήθηκε πρώτα με το σάμπο, μια ρωσική πολεμική τέχνη, και έπειτα με το τζούντο. Ήταν αποφασισμένος και πειθαρχημένος και μέχρι τα 18 του είχε μαύρη ζώνη τζούντο και την τρίτη θέση στον εθνικό διαγωνισμό νεανίδων.
Φυσικά, χρησιμοποιείται από τότε ως μέρος της προσεκτικά επιμελημένης macho περσόνας του, αλλά επιβεβαιώνει επίσης την πρώιμη πεποίθησή του ότι σε έναν επικίνδυνο κόσμο, πρέπει να έχεις αυτοπεποίθηση αλλά και να συνειδητοποιείς ότι -με τα δικά του λόγια- σε έναν αγώνας είναι αναπόφευκτο, «πρέπει να χτυπήσεις πρώτος, και να χτυπήσεις τόσο δυνατά ώστε ο αντίπαλός σου να μη μπορέσει να σταθεί στα πόδια του».
Το 1968, ο Πούτιν ζητά δουλειά στην KGB
Γενικά, οι περισσότεροι απέφευγαν να πάνε στο 4 Liteyny Prospekt, το αρχηγείο της πολιτικής αστυνομίας της KGB στο Λένινγκραντ. Ήταν τόσοι πολλοί αυτοί που είχαν περάσει από τα κελιά ανάκρισής του στα στρατόπεδα εργασίας γκουλάγκ την εποχή του Στάλιν που το πικρό αστείο ήταν ότι το λεγόμενο Bolshoi Dom, το «Μεγάλο Σπίτι», ήταν το ψηλότερο κτίριο στο Λένινγκραντ, επειδή μπορούσε κανείς να δει τη Σιβηρία από το υπόγειο.
Ωστόσο, όταν ήταν 16 ετών, ο Πούτιν μπήκε στην είσοδο που ήταν στρωμένη με κόκκινο χαλί και ρώτησε τον αρκετά μπερδεμένο αξιωματικό πίσω από το γραφείο πώς θα μπορούσε να γίνει μέλος του οργανισμού. Του είπαν ότι έπρεπε να έχει ολοκληρώσει τη στρατιωτική θητεία ή να έχει πτυχίο, και έτσι ρώτησε ακόμη και ποιο πτυχίο ήταν το καλύτερο.
Νομική, του είπαν -και από εκείνο το σημείο, ο Πούτιν ήταν αποφασισμένος να αποφοιτήσει από τη Νομική και να προσληφθεί, όπως και έγινε. Για τον Πούτιν, η KGB ήταν η μεγαλύτερη συμμορία στην πόλη, που πρόσφερε ασφάλεια και πρόοδο ακόμα και σε κάποιον χωρίς διασυνδέσεις σε πολιτικά κόμματα.
Αλλά αντιπροσώπευε επίσης μια ευκαιρία να κινεί και να ταράζει τα νερά -όπως είπε ο ίδιος για τις κατασκοπευτικές ταινίες που έβλεπε ως έφηβος, «ένας κατάσκοπος θα μπορούσε να αποφασίσει τη μοίρα χιλιάδων ανθρώπων».
1989: Η στιγμή που η φιγούρα του Γκορμπατσόφ καταρρέει στα μάτια του Πούτιν
Παρ' όλες τις ελπίδες του, η καριέρα του Πούτιν στην KGB δεν απογειώθηκε ποτέ. Εργαζόταν σκληρά, αλλά δεν πήρε ποτέ υψηλό βαθμό. Παρόλα αυτά, είχε κάνει αίτηση για να μάθει γερμανικά και αυτό του έδωσε την ευκαιρία για ένα ραντεβού στα γραφεία συνδέσμου της KGB στη Δρέσδη το 1985.
Εγκαταστάθηκε εκεί, σε μια άνετη ζωή, αλλά τον Νοέμβριο του 1989, το καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας άρχισε να καταρρέει με συγκλονιστική ταχύτητα.
Στις 5 Δεκεμβρίου, ένας όχλος περικύκλωσε το κτίριο της KGB της Δρέσδης. Ο Πούτιν τηλεφώνησε απελπισμένα στην πλησιέστερη φρουρά του Κόκκινου Στρατού για να ζητήσει προστασία, και εκείνοι απάντησαν ανήμποροι «δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα χωρίς εντολές από τη Μόσχα. Και η Μόσχα είναι σιωπηλή».
Ο Πούτιν έμαθε να φοβάται την ξαφνική κατάρρευση της κεντρικής εξουσίας -και αποφάσισε να μην επαναλάβει ποτέ αυτό που ένιωθε ότι ήταν το λάθος του Σοβιετικού ηγέτη Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, δηλαδή το να μην απαντήσει με ταχύτητα και αποφασιστικότητα όταν βρεθεί αντιμέτωπος με την αντιπολίτευση.
Διαπραγματευόμενος το πρόγραμμα «Oil for Food» το 1992
Ο Πούτιν αργότερα θα εγκατέλειπε την KGB καθώς η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε, αλλά σύντομα εξασφάλισε μια θέση ως συνεργάτης του μεταρρυθμιστή νέου δημάρχου της σημερινής Αγίας Πετρούπολης.
Η οικονομία βρισκόταν σε ελεύθερη πτώση και ο Πούτιν επιφορτίστηκε με τη διαχείριση μιας συμφωνίας για να προσπαθήσει να βοηθήσει τους κατοίκους της πόλης να τα βγάλουν πέρα, ανταλλάσσοντας πετρέλαιο και μέταλλο αξίας 100 εκατομμυρίων δολαρίων με τρόφιμα.
Στην πράξη, κανείς δεν είδε φαγητό, αλλά σύμφωνα με μια έρευνα, που γρήγορα εξαφανίστηκε, ο Πούτιν, οι φίλοι του και οι γκάνγκστερ της πόλης έβαλαν τα χρήματα στις δικές τους τσέπες.
Στην «άγρια εποχή των 90s», ο Πούτιν έμαθε γρήγορα ότι η πολιτική επιρροή ήταν ένα εμπόρευμα με δυνατότητα χρηματοδότησης και οι γκάνγκστερ μπορούσαν να αποτελούν χρήσιμους συμμάχους. Όταν όλοι γύρω του επωφελούνταν από τις θέσεις τους, γιατί να μην το κάνει κι εκείνος;
Η εισβολή στη Γεωργία το 2008
Όταν ο Πούτιν έγινε πρόεδρος της Ρωσίας το 2000, ήλπιζε ότι θα μπορούσε να οικοδομήσει μια θετική σχέση με τη Δύση -με τους δικούς του όρους, συμπεριλαμβανομένης της σφαίρας επιρροής σε ολόκληρη την πρώην Σοβιετική Ένωση. Σύντομα απογοητεύτηκε και μετά θύμωσε, πιστεύοντας ότι η Δύση προσπαθούσε ενεργά να απομονώσει και να υποτιμήσει τη Ρωσία.
Όταν ο Γεωργιανός πρόεδρος Μιχαήλ Σαακασβίλι δεσμεύθηκε ώστε η χώρα του να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, ο Πούτιν είδε μια κόκκινη γραμμή και η προσπάθεια της Γεωργίας να ανακτήσει τον έλεγχο της αποσχισμένης από τη Ρωσία περιοχή της Νότιας Οσετίας έγινε δικαιολογία για μια τιμωρητική επιχείρηση.
Σε πέντε ημέρες, οι ρωσικές δυνάμεις διέλυσαν τον γεωργιανό στρατό και κέρδισαν ταπεινωτικά τον Σαακασβίλι.
Η Δύση ήταν εξοργισμένη, ωστόσο μέσα σε ένα χρόνο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα προσφέρθηκε να «επαναφέρει» τις σχέσεις με τη Ρωσία, και μάλιστα η Μόσχα έλαβε το δικαίωμα να φιλοξενήσει το Παγκόσμιο Κύπελλο ποδοσφαίρου του 2018.
Για τον Πούτιν, ήταν ξεκάθαρο ότι ήταν σωστό -και μια αδύναμη και ασταθής Δύση θα γκρίνιαζε και θα ξεφυσούσε, αλλά τελικά θα υποχωρούσε μπροστά σε μια αποφασιστική βούληση.
Οι διαδηλώσεις στη Μόσχα την περίοδο 2011-2013
Μια ευρέως διαδεδομένη -και αξιόπιστη- πεποίθηση ότι οι κοινοβουλευτικές εκλογές του 2011 ήταν νοθευμένες πυροδότησε διαμαρτυρίες που ενισχύθηκαν μόνο όταν ο Πούτιν ανακοίνωσε ότι θα ήταν υποψήφιος για επανεκλογή το 2012.
Οι διαμαρτυρίες που γέμισαν την πλατεία της Μόσχας, γνωστές ως «Διαμαρτυρίες Μπολότναγια», αντιπροσώπευαν τη μεγαλύτερη δημόσια έκφραση αντίθεσης υπό τον Πούτιν.
Η πεποίθησή του ήταν ότι οι συγκεντρώσεις ήταν μια πρωτοβουλία και είχαν την ενθάρρυνση και την κατεύθυνση από την Ουάσιγκτον, κατηγορώντας προσωπικά την τότε υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Χίλαρι Κλίντον.
Για τον Πούτιν, ήταν απόδειξη ότι η Δύση άνοιξε τα χαρτιά της και ερχόταν κατευθείαν κατά πάνω του, και ότι, στην πραγματικότητα, τώρα βρισκόταν σε πόλεμο.
Ο απομονωμένος Πούτιν εξαιτίας της Covid-19 την τελευταία διετία
Όταν η Covid-19 σάρωσε την υφήλιο, ο Πούτιν μπήκε σε μια απομόνωση ασυνήθιστη ακόμη και για αυταρχικούς ηγέτες που λατρεύουν μόνο τον εαυτό τους. Όποιος τον συναντούσε έπρεπε να έχει περάσει 15 ημέρες σε καραντίνα και φρουρούμενος και στη συνέχεια πρέπει να περπατήσει σε έναν διάδρομο λουσμένο με μικροβιοκτόνο υπεριώδες φως και απολυμαντικό σε μορφή ομίχλης.
Σε αυτό το διάστημα, ο αριθμός των συμμάχων και των συμβούλων που μπορούσαν να έχουν δια ζώσης επαφή με τον Πούτιν συρρικνώθηκε δραματικά σε μια χούφτα υποτακτικών και αξιόπιστων συνεργατών.
Εκτεθειμένος σε λιγότερες εναλλακτικές απόψεις και βλέποντας σπανίως τη χώρα του, ο Πούτιν φαίνεται να «έμαθε» ότι όλες οι υποψίες του ήταν σωστές και όλες οι προκαταλήψεις του δικαιολογημένες. Τότε, όλοι οι σπόροι της εισβολής στην Ουκρανία είχαν πλέον φυτευτεί.