Οι πυρκαγιές που μαίνονται το τελευταίο διάστημα στη νότια Ευρώπη, είτε προκλήθηκαν από κεραυνούς, είτε είναι έργο εμπρηστών, όμως δυναμώνουν λόγω της ξηρασίας και της ακραίας ζέστης.
Οι περιοχές που αποτεφρώθηκαν ήδη στην Ελλάδα και τα υπόλοιπα Βαλκάνια, την Ιταλία και τη νοτιανατολική Μεσόγειο ξεπερνούν κατά πολύ τον ετήσιο μέσο όρο κι επιστήμονες δεν έχουν την παραμικρή αμφιβολία, αναφέρει η DW, ότι βασικό ρόλο παίζει η κλιματική αλλαγή, ενώ προειδοποιούν ότι η προσαρμογή στις νέες κλιματικές συνθήκες σε χώρες ευάλωτες στις φωτιές είναι ανεπαρκής για την αντιμετώπιση ενός πύρινου εφιάλτη που αναμένεται να επιδεινωθεί τα επόμενα χρόνια.
Γιατί περιοχές της Μεσογείου είναι τόσο ευάλωτες στις πυρκαγιές
Οι φωτιές κατά τη θερινή περίοδο είναι ένα φυσικό και συχνά αναγκαίο για την ανανέωση και την προώθηση της βιοποικιλότητας φαινόμενο για τα δάση της Μεσογείου. Τη δεκαετία 2005-2015 περίπου 48.000 δασικές πυρκαγιές αποτέφρωναν ετησίως 457.000 εκτάρια από την Ιβηρική και τη Γαλλία μέχρι την Ιταλία και την Ελλάδα. Πολλές κοινότητες έμαθαν να αντιμετωπίζουν καλύτερα τις πυρκαγιές σε θερμές περιοχές της νότιας Ευρώπης υιοθετώντας μια πιο εξελιγμένη στρατηγική πρόληψης, που οδήγησε σε μείωση του αριθμού και του μεγέθους των πυρκαγιών από τη δεκαετία του 1980.
Αλλά, πολύ συχνά τα τελευταία χρόνια, πυρκαγιές κλιμακώθηκαν πολύ πέρα από τη φυσιολογική ένταση και μέγεθός τους. Εκατοντάδες άνθρωποι έχασαν τις ζωές τους το 2017 και το 2018 στην περιοχή που εκτείνεται από την Τουρκία μέχρι την Ισπανία, ενώ σε πύρινο κλοιό βρέθηκαν και χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης. Τέτοιες άνευ προηγουμένου πυρκαγιές αναπόφευκτα συνδέονται με τις ακραίες ξηρασίες και τα κύματα καύσωνα.
Τι προκαλεί τις πυρκαγιές
Ο περασμένος Ιούλιος ήταν ο δεύτερος θερμότερος που καταγράφηκε ποτέ στην Ευρώπη και ο τρίτος παγκοσμίως. Το νότιο τμήμα της Γηραιάς Ηπείρου βρέθηκε στο επίκεντρο αυτού του ακραίου καύσωνα, του χειρότερου εδώ και 30 χρόνια σε Τουρκία και Ελλάδα, ανακαλώντας στη μνήμη στη χώρα μας το εφιαλτικό καλοκαίρι του 1987, όταν έχασαν τις ζωές τους πάνω από 1.500 άνθρωποι από τις πυρκαγιές.
Μολονότι, λοιπόν, η αιτία για τις πυρκαγιές αποδίδεται σε εμπρησμούς και φυσικά αίτια, όπως οι κεραυνοί, η ακραία ζέστη αύξησε την έντασή τους κι είναι ο πραγματικός ένοχος της καταστροφής, ο λόγος που τουλάχιστον 55% περισσότερες εκτάσεις αποτεφρώθηκαν στην Ευρώπη μέχρι τις 5 Αυγούστου σε σύγκριση με τον μέσο όρο της περασμένης δωδεκαετίας.
Κι αυτό επιδεινώνεται λόγω της ξεπερασμένης στρατηγικής στη διαχείριση των δασών και ενίοτε ακόμη και της υπερπροστασίας του. Προ ημερών πυρκαγιά ξέσπασε στον ιστορικό πευκώνα Pineta Dannunziana στην Πεσκάρα της Ιταλίας υποχρεώνοντας τις Αρχές να απομακρύνουν εσπευσμένα εκατοντάδες κατοίκους της γύρω περιοχής. Δεδομένου όμως ότι ο πευκώνας αποτελούσε προστατευόμενο φυσικό καταφύγιο, δεν υπόκειτο στο πρόγραμμα διαχείρισης δασών με τακτική εκκαθάριση της χαμηλής βλάστησης ή ελεγχόμενες πυρκαγιές με αποτέλεσμα να γίνει στάχτη.
Πέραν τούτου οι υφιστάμενες πολιτικές αντιμετώπισης πυρκαγιών δεν έχουν επικαιροποιηθεί, σύμφωνα με το ρεπορτάζ της DW, ώστε να λαμβάνουν υπόψη τον αντίκτυπο της υπερθέρμανσης του πλανήτη στην ευφλεκτότητα δασικών ή εγκαταλελειμμένων αγροτικών περιοχών που συναντώνται με επεκτεινόμενα αστικά κέντρα. «Στις περισσότερες περιοχές της Μεσογείου, οι τρέχουσες πολιτικές αντιμετώπισης πυρκαγιών είναι γενικά πολύ επικεντρωμένες στην καταστολή και δεν προσαρμόζονται πλέον στη συνεχιζόμενη παγκόσμια αλλαγή», ανέφεραν οι συντάκτης φετινής μελέτης με θέμα «Κατανόηση των αλλαγών στις πυρκαγιές στη Νότια Ευρώπη».
Ο ρόλος της κλιματικής αλλαγής
Αν και οι αποτεφρωμένες περιοχές στη Μεσόγειο μειώθηκαν κάπως τα τελευταία 40 χρόνια, αυτό οφείλεται κυρίως σε πιο αποτελεσματικές προσπάθειες ελέγχου των πυρκαγιών, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος.
Η υπερθέρμανση του πλανήτη αυξάνει τη συχνότητα και τη σφοδρότητα των καιρικών συνθηκών που ευνοούν τις πυρκαγιές παγκοσμίως, όπως είδαμε τα τελευταία χρόνια στα πύρινα μέτωπα στην Καλιφόρνια και την Αυστραλία. Και αναπόφευκτα η κλιματική αλλαγή επέτεινε τον κίνδυνο δασικών πυρκαγιών σ’ ολόκληρη την Ευρώπη, ακόμη και σε κεντρικές και βόρειες περιοχές της.
Οι ξηρασίες ρεκόρ και οι ακραίοι καύσωνες που πλήττουν φέτος τη Μεσόγειο αποτελούν τον απόηχο όσων συνέβησαν το 2018, όταν σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλοντος «περισσότερες χώρες παρά ποτέ βρέθηκαν αντιμέτωπες με μεγάλες πυρκαγιές». Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα δεν μειώνονται με αρκετά ταχύ ρυθμό ώστε να περιοριστεί αυτή η υπερθέρμανση του πλανήτη, παρά τις συμφωνίες για το κλίμα, όπως εκείνη των Παρισίων και η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. «Εκπονούν σχέδια, καθορίζουν στόχους, αλλά δεν αναλαμβάνουν πραγματικά δράση», λέει ο κλιματολόγος του Helmholtz Centre for Ocean Research, Μοτζίμπ Λατίφ. «Από το 1990 οι παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα αυξήθηκαν κατά 60%», προσθέτει σημειώνοντας ότι οι εκπομπές αυτές αναμένεται να αυξηθούν και φέτος μετά τα lockdown και την επιβράδυνση της οικονομίας λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού.
Οι επιπτώσεις των πυρκαγιών στο κλίμα
Οι πυρκαγιές ευθύνονται παγκοσμίως για τις εκπομπές σημαντικών ποσοτήτων αερίων του θερμοκηπίου και για το 5% έως 8% των 3,3 εκατ. πρόωρων θανάτων που καταγράφονται ετησίως λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, σύμφωνα με την ομάδα Carbon Brief από τη Βρετανία, που ειδικεύεται στην επιστήμη και την πολιτική της κλιματικής αλλαγής. Από την άλλη οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από τις πυρκαγιές μειώνονταν τις τελευταίες δεκαετίες λόγω της βελτίωσης των στρατηγικών πυροπροστασίας. Το πρόβλημα, ωστόσο, που παραμένει είναι ή ένταση ή η σφοδρότητα των πυρκαγιών, που έχουν πολύ ευρύτερες επιπτώσεις στη δέσμευση άνθρακα από τα δάση, αφού αποτεφρώνονται σε τέτοιο βαθμό που δεν έχουν τη δυνατότητα να αναγεννηθούν.
Πριν από τέσσερα χρόνια οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από ακραίες πυρκαγιές στη νοτιοδυτική Ευρώπη (από την Ιβηρική και τη νότια Γαλλία μέχρι την Ιταλία- ήταν οι υψηλότερες από το 2003, περίπου στο ίδιο επίπεδο με τις ανθρωπογενείς εκπομπές ολόκληρης της δυτικής Ευρώπης την ίδια χρονιά. Κι αν η ένταση των φετινών πυρκαγιών αποτεφρώσει σημαντικές δασικές εκτάσεις, η μείωση της ικανότητας δέσμευσης άνθρακα ίσως είναι ακόμη πιο καταστροφική για το κλίμα.