«Καλλιστώ»: Όσα πρέπει να γνωρίζουμε για την παρουσία λύκων σε περιαστικές περιοχές

Η περιβαλλοντική οργάνωση «ΚΑΛΛΙΣΤΩ» δημοσιεύει χρήσιμες πληροφορίες για την ενημέρωση του κοινού που αφορούν στην παρουσία των λύκων στις περιαστικές περιοχές.

Πρόσφατα, αναφορές από την περιοχή του Διονύσου κάνουν λόγο για την εμφάνιση ενός άγριου ζώου -πιθανότατα λύκου- το οποίο μάλιστα σκότωσε δύο σκυλιά.

Ακολουθεί το κείμενο:

1. Η παρουσία του λύκου στην περιοχή της ανατολικής Αττικής αποτελεί απόρροια της φυσικής επανάκαμψης του είδους τα τελευταία τουλάχιστον 10 έτη στην Δυτική και κεντρική Αττική (Πάρνηθα, Γεράνεια, Κιθαιρώνας). Η επανάκαμψη αυτή δεν έγινε ξαφνικά. Αντιθέτως, είναι σταδιακή και έχει διαρκέσει δεκαετίες. Κύριες αιτίες της επανόδου των λύκων αποτελούν αλλαγές στις χρήσεις γης και στους βιοτόπους του είδους, κυρίως σε ορεινές περιοχές, η παράλληλη ταχεία ανάκαμψη και επάνοδος της φυσικής τους λείας (αγριόχοιρος και ζαρκάδι στην υπόλοιπη Ελλάδα και ελάφι στην Αττική), το ευνοϊκότερο νομικό καθεστώς και η ορθότερη διαχείριση των δασών από την δασική υπηρεσία.
2. Οι φημολογίες περί απελευθερώσεων λύκων δεν έχουν καμία βάση. Οι απελευθερώσεις λύκων είναι  διαχειριστικά απολύτως περιττές για ένα είδος μη κινδυνεύον και με τόσο μεγάλη έκταση κατανομής, είναι παράνομες και δεν έχουν πραγματοποιηθεί ποτέ από κάποιο φορέα στην Ελλάδα, δημόσιο ή ιδιωτικό.
3. Οι λύκοι διατηρούν μεγάλες επικράτειες της τάξης των εκατοντάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων και έχουν τη ικανότητα διασποράς και επαναποίκησης νέων περιοχών σε πολύ μεγάλες αποστάσεις. Λόγω της έμφυτης ευφυίας τους ως κοινωνικό είδος, μπορούν να εντοπίσουν τα κατάλληλα περάσματα στο οδικό δίκτυο και να τα χρησιμοποιήσουν ως σημεία διέλευσης. Παρόλα αυτά, η παρουσία του είδους στην περιοχή της Πεντέλης, αν και θεωρείται πιθανή, θα πρέπει να τεκμηριωθεί με άμεσες καταγραφές.
4. Οι λύκοι βασίζονται για την επιβίωσή τους κυρίως στα μεγάλα φυτοφάγα θηλαστικά, είτε άγρια είτε οικόσιτα, παρόλα αυτά δεν χρειάζονται απαραίτητα ακατοίκητες ή απομονωμένες ορεινές περιοχές για να επιβιώσουν. Περιοχές που προσφέρουν στοιχειωδώς προστατευμένες θέσεις αναπαραγωγής με κάποια διαθεσιμότητα τροφής, είναι ικανές να συντηρήσουν άτομα λύκου ή ακόμα και αγέλες. Το φάσμα τροφικών πηγών που μπορούν να εκμεταλλευτούν οι λύκοι περιλαμβάνει από μεγάλα φυτοφάγα θηλαστικά μέχρι μικρότερα ή μεσαίου μεγέθους θηλαστικά, συμπεριλαμβανομένων και κατοικίδιων ζώων, εφόσον είναι διαθέσιμα και προσβάσιμα, καθώς και πτώματα ή οικιακά απορρίμματα ανάλογα με την περιοχή και την εποχή.
5. Η αναζήτηση τροφής κοντά σε περιαστικές περιοχές από τους λύκους είναι ένδειξη προσαρμογής, τροφικής ευελιξίας και καθορίζεται από απλές αρχές εξοικονόμησης ενέργειας. Σε καμία περίπτωση δεν συνδέεται και σχετίζεται με επιθετική συμπεριφορά και δεν προκαλείται από αυτήν. Παρόλα αυτά, η προσέγγιση σε περιαστικές περιοχές  , καθώς αναγκαστικά περιλαμβάνει ανοχή της παρουσίας του ανθρώπου και των υποδομών του, οδηγεί σταδιακά σε εξοικείωση των λύκων με τον άνθρωπο, πράγμα που, σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να απειλήσει  την ανθρώπινη ασφάλεια. Το φαινόμενο παρατηρείται σε πολλά είδη της άγριας πανίδας.
6. Μόνο ένα είδος λύκου υπάρχει στην Ελλάδα, ο γκρίζος λύκος (Canis lupus). Η κατάταξη των λύκων και οποιαδήποτε ζωικού είδους δεν γίνεται με βάση την επιθετικότητά τους. Δεν υπάρχουν επιθετικά ή λιγότερο επιθετικά είδη ή υποείδη λύκων. Υφίσταται όμως διαβάθμιση συμπεριφοράς ατόμων του είδους (ντροπαλά ζώα ή περισσότερο άφοβα άτομα), ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία τους, η οποία συνδιαμορφώνεται και από τις εκάστοτε περιβαλλοντικές συνθήκες.
7. Οι λύκοι έλκονται ιδιαίτερα από τα σκυλιά για τρεις κυρίως λόγους: Επειδή τα θεωρούν ως ανταγωνιστές για θηράματα και ζωτικό χώρο, επειδή τα προτιμούν ως τροφικές πηγές όταν άλλα θηράματα δεν είναι διαθέσιμα ή είναι επικίνδυνα (π.χ. ενήλικοι αγριόχοιροι) ή, τέλος, επειδή τα αντιλαμβάνονται ως πιθανούς συντρόφους για αναπαραγωγή ή ακόμα και για παιχνίδι. Νεαροί και άπειροι λύκοι ή μοναχικοί λύκοι σε διασπορά είναι περισσότερο πιθανόν να αναπτύξουν παρόμοιες συμπεριφορές, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις συγκεκριμένες αγέλες λύκων εξειδικεύονται στη θήρευση σκύλων.
8. Η αντιμετώπιση του φαινομένου της παρουσίας λύκων σε περιαστικές περιοχές, αν και ερμηνεύεται και είναι φυσική, δεν θεωρείται επιθυμητή, λόγω των φαινομένων εξοικείωσης και τους ενδεχόμενους κινδύνους για την ανθρώπινη ασφάλεια. Παρόλα αυτά, τραυματισμοί και θάνατοι ανθρώπων από λύκους είναι φαινόμενα εξαιρετικά σπάνια στις δυτικές χώρες και η συχνότητα τους είναι πολλαπλάσια μικρότερη, σε σχέση με τραυματισμούς ή θάνατο από άλλες αιτίες, όπως επιθέσεις σκύλων ή άλλα ατυχήματα.
9. Η διαθεσιμότητα τροφικών πηγών αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα προσέλκυσης άγριων ζώων σε μια περιαστική περιοχή.
10. Η συλλογή των οικιακών απορριμμάτων και πάσης φύσεων τροφικών πηγών για την πανίδα θα πρέπει να γίνεται επιμελώς και να μην υπάρχουν πηγές τροφής διαθέσιμες εκτός κάδων ή σε ανοικτούς ή κατεστραμμένους κάδους.
11. Δεν αφήνουμε τροφή για αδέσποτα ή δεσποζόμενα ζώα σε προσβάσιμο για την άγρια πανίδα χώρο. Επιλέγουμε περισσότερες επισκέψεις για το τάισμά τους, αποφεύγοντας την παροχή και διάθεση τροφής σε μεγάλη ποσότητα και περίσσεια σε εξωτερικό χώρο.
12. Νεκρά ζώα ή άλλα ζωικά υπολείμματα δεν πρέπει να εγκαταλείπονται στην ύπαιθρο και ιδιαίτερα κοντά σε εγκαταστάσεις, οικίες, στάνες κ.α.
13. Τα οικόσιτα σκυλιά κατά την διάρκεια της νύκτας θα πρέπει να διανυκτερεύουν σε περίφραξη που θα είναι ικανού ύψους (ιδανικά πάνω από 2 μέτρα). Δεν θα πρέπει να υπάρχουν κενά στην επαφή τους με το έδαφος. Στις περιπτώσεις μεγάλων χιονοπτώσεων, μειώνεται σημαντικά το λειτουργικό ύψος της περίφραξης. Θεμιτό είναι να χρησιμοποιείται κάποιος αυτόματος φωτισμός περιμετρικά και η πυκνή βλάστηση να καθαρίζεται.
14. Σε βόλτες των σκύλων με το ιδιοκτήτη τους στην ύπαιθρο θα πρέπει να προκαλείται κάποιος θόρυβος για να δηλώνεται η παρουσία των ανθρώπων που τα συνοδεύουν.
15. Σε περίπτωση συνάντησης με λύκο/λύκους και όταν το ζώο/α είναι σε απόσταση μεγαλύτερη από 50 μέτρα δεν χρειάζεται να κάνουμε κάτι, παρακολουθούμε την συμπεριφορά του/τους (συχνά παρατηρούν τους ανθρώπους από περιέργεια κι όχι επιθετική διάθεση) και ποτέ δεν προσεγγίζουμε τα ζώα. Καλούμε τον σκύλο μας κοντά μας. Σε περίπτωση όπου ο λύκος ή οι λύκοι πλησιάζουν, εκφραζόμαστε με επιθετικό τόνο φωνής, κάνοντας κάποια βήματα μπροστά και κάνοντας τον εαυτό μας να φαίνεται μεγαλύτερος (π.χ. σηκώνουμε τα χέρια ψηλά κουνώντας ένα ρούχο). Δεν τρέχουμε ποτέ στην αντίθετη κατεύθυνση.  Σε περιπτώσεις ή περιόδους όπου έχουν αναφερθεί περιστατικά συχνών εμφανίσεων λύκων σε μια περιαστική περιοχή, δεν αφήνουμε χωρίς επίβλεψη μικρής ηλικίας παιδιά να μετακινούνται ή να παίζουν μόνα τους στο ύπαιθρο. Προφανώς, αυτό συνίσταται ως επιθυμητό μέτρο ασφάλειας και για άλλους συνηθέστερους και πιο κοινούς καθημερινούς κινδύνους.
16. Η αντιμετώπιση της εξοικειωμένης πανίδας, πέρα από την ατομική ευθύνη των πολιτών, περιλαμβάνει και την οργανωμένη αντιμετώπιση από ειδικές μεικτές ομάδες άμεσης επέμβασης, από δημόσιους φορείς και εξειδικευμένους ιδιωτικούς φορείς, που ενεργοποιούνται σε περιπτώσεις που χρήζουν προσοχής. Βοηθούμε τις ομάδες άμεσης επέμβασης που θα έρθουν στη περιοχή μας για να εξετάσουν ένα περιστατικό και παρέχουμε πληροφορίες που μπορούν να βοηθήσουν στην ομαλή αντιμετώπιση ενός περιστατικού εξοικείωσης πανίδας ή προβληματικής συμπεριφοράς. Σε περιπτώσεις προσέγγισης λύκων ή άλλων άγριων ζώων στην ιδιοκτησία σας, στην αυλή ή κάτω από άλλες συνθήκες (επίθεση σε σκύλο) ενημερώνουμε αρχικά το τοπικό αστυνομικό τμήμα.