Το φαινόμενο της επανεμφάνισης των λύκων ακόμα και κοντά στα σπίτια δεν πρέπει να μας τρομάζει, ωστόσο δεν μπορούμε να αδρανούμε σαν να μη συμβαίνει, όπως τονίζουν οι ειδικοί στο iefimerida.gr.
Από το ανηλεές κυνήγι του Μεσαίωνα και τα επόμενα χρόνια, που έφτασε το είδος στο όριο της εξαφάνισης, σήμερα, το 2022, οι λύκοι, αλλά και άλλα είδη που εξέλιπαν, επανακάπτουν και αποκτούν δεσπόζουσα θέση στα ελληνικά δάση αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Αυτό είναι ένα πολύ καλό νέο και από τις όχι και τόσο συνηθισμένες περιπτώσεις που η ανθρώπινη δραστηριότητα προκαλεί τη διάσωση ενός ζωικού είδους, αντί για την οριστική εξαφάνισή του.
Ωστόσο, η «συμβίωση» αυτή σε σύγχρονους όρους φαίνεται ότι δεν μπορεί να γίνει απόλυτα αρμονικά.
Το θλιβερό πρόσφατο περιστατικό στην Πάρνηθα, κατά το οποίο ένας λύκος επιτέθηκε και σκότωσε έναν οικόσιτο σκύλο που βρέθηκε στο καταφύγιο «Μπάφι», δεν προκάλεσε καμία έκπληξη σε όσους παρακολουθούν το ζήτημα.
Τα τελευταία χρόνια, οι επιθέσεις λύκων σε περιοχές των ανθρώπινων δραστηριοτήτων είναι δεκάδες, δημιουργώντας πολλά προβλήματα αλλά και τρόμο, σε ορισμένες περιπτώσεις.
Η σωστή λύση, για το καλό των λύκων και το δικό μας, δεν είναι άλλη από τη «διαχείριση» του φαινομένου, ώστε να επιτευχθεί η κατάλληλη ισορροπία ανάμεσα σε όλα τα «είδη» που διαβιούν στη χώρα μας...
Δείτε το βίντεο από την περιοχή της Χασιάς, το οποίο τραβήχτηκε πριν από περίπου 4 μήνες, στο οποίο ένας λύκος μόλις έχει κατακρεουργήσει ένα πρόβατο στη μέση του δρόμου. Το άγριο ζώο φεύγει μόλις πλησιάζει ένα αυτοκίνητο.
Το iefimerida.gr συνομίλησε με ειδικούς επιστήμονες, θηροφύλακες αλλά και κυνηγούς, και σας παρουσιάζουμε τις θέσεις και τις απόψεις τους.
«Καλλιστώ»: Το πρόβλημα είναι ότι οι λύκοι εξοικειώθηκαν μαζί μας -Η θανάτωσή τους δεν είναι ποτέ λύση»
Μιλήσαμε με τον Γιώργο Θεοδωρίδη, υπεύθυνο επικοινωνίας της περιβαλλοντικής οργάνωσης «Καλλιστώ», που αυτή για πρώτη φορά εντόπισε και τεκμηρίωσε επιστημονικά την επανεμφάνιση των λύκων στην Πάρνηθα, το 2015, ενώ μάλιστα πριν από έναν μήνα είχε προειδοποιήσει και για το φαινομένο.
Οι 8 λύκοι που υπολογίζεται ότι υπήρχαν τότε -έφτασαν από τα βουνά της Βοιωτίας-, σήμερα ανέρχονται σε 25, το πρόβλημα όμως δεν είναι ο αριθμός, αλλά το γεγονός ότι κάποιοι από αυτούς έχουν περάσει στο στάδιο της «εξοικείωσης» με τον άνθρωπο. «Πλέον, δεν τους ξενίζει η ανθρώπινη δραστηριότητα, δεν νιώθουν κίνδυνο και πολλές φορές τον θεωρούν και πηγή τροφής», μας εξηγεί.
«Υπάρχουν περιστατικά με άτομα που τους εντοπίζουν και τους πετάνε φαγητό για να βγάλουν selfie μαζί τους. Αυτό είναι μεγάλο λάθος», αναφέρει ο Γιώργος Θεοδωρίδης στη συνέντευξή του στο iefimerida.gr.
Το φαινόμενο της επανεμφάνισής του είναι απόλυτα φυσιολογικό, ενώ παρατηρείται με πολλά σαρκοβόρα σε όλη την Ευρώπη. Ένας από τους λόγους είναι πια το νομικό καθεστώς προστασίας τους, όσο φυσικά και η εγκατάλειψη της υπαίθρου.
«Κανένας λύκος -πλην ορισμένων σπάνιων εξαιρέσεων που το ζώο έχει λύσσα- δεν πρόκειται να επιτεθεί σε άνθρωπο. Παρ' όλα αυτά, δεν πρέπει ποτέ να προσεγγίζουμε τον λύκο. Αν βρεθούμε κατά λάθος κοντά του, με παλαμάκια, φωνές, ίσως και πέτρες, τον απωθούμε αμέσως. Και φυσικά δεν φέρνουμε σε εθνικούς δρυμούς κανένα κατοικίδιο ζώο», εξηγεί.
«Η Πολιτεία πρέπει να αντιμετωπίσει το φαινόμενο με ορισμένα παθητικά και ενεργητικά μέτρα», μας εξηγεί, αναλύοντας αυτά τα μέτρα, και ξεκαθαρίζοντας ότι η θανάτωσή του «δεν είναι ένα από αυτά».
Δείτε τη συνέντευξη του Γιώργου Θεοδωρίδη στο iefimerida.gr:
Βαγγέλης Ρωμανός, ομοσπονδιακός Θηροφύλακας: Οι επιθέσεις γίνονται μέχρι και έξω από σπίτια -Τα μέτρα που πρέπει να λάβει η Πολιτεία
Ο Βαγγέλης Ρωμανός, ομοσπονδιακός θηροφύλακας, ειδικός προανακριτικός υπάλληλος σε θέματα θήρας, μας αναφέρει ότι η αύξηση του πληθυσμού των λύκων οφείλεται στην αύξηση των θηραμάτων τους, αλλά και ότι τα προβλήματα που δημιουργούνται δεν παρατηρούνται μόνο στην Πάρνηθα, αλλά σε πολλές άλλες περιοχές της βόρειας Αττικής, όσο και σε ολόκληρη τη χώρα, με εκατοντάδες επιθέσεις καταγεγραμμένες.
«Ο λύκος πάντα υπήρχε στην Αττική από τα πανάρχαια χρόνια, αλλά κατά το παρελθόν διατηρούσε πολύ χαμηλούς πληθυσμούς, με αποτέλεσμα οι συγκρουσιακές σχέσεις με τους ανθρώπους που δραστηριοποιούνται στην ύπαιθρο καθώς και τους ανθρώπους που βιοπορίζονται στην ύπαιθρο ήταν ελάχιστες και μη αξιολογήσιμες.
Πλέον, ο πληθυσμός του λύκου σε όλη την Ελλάδα αλλά και στην Αττική έχει ανακάμψει θεαματικά, με κύρια αίτια την εγκατάλειψη τις υπαίθρου και την παράλληλη αύξηση του αγριόχοιρου, του ζαρκαδιού και στην περίπτωση της Πάρνηθας, του Κόκκινου Ελαφιού.
Όσον αφορά στην Πάρνηθα, είναι ένας βιότοπος σχετικά απομονωμένος, με μια θεαματική αύξηση του πληθυσμού των λύκων που επηρεάζει δραματικά τη ζωή των ανθρώπων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή.
Δυστυχώς, δεν είναι μόνο αυτή η περιοχή που αντιμετωπίζει πλέον σοβαρά προβλήματα με τους λύκους.
Στα Μέγαρα, στη Βαρυμπόμπη, στην Κηφισιά, στη Μάνδρα, στον Αυλώνα, στο Κρυονέρι έχουν αναφερθεί επιθέσεις λύκων σε κτηνοτροφικά ζώα. Αλλά και στη Βοιωτία (Θήβα, Λιβαδειά, Κωπαΐδα, Παράλια Διστόμου κ.λπ.), στο Βοτάνι του νομού Καστοριάς, στην Κοτρώνι του νομού Σουφλίου, στο μεγαλύτερο μέρος του νομού Δράμας, στο Μέτσοβο, στις Κρατερές και στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης, σε όλη την οροσειρά της Πίνδου οι άνθρωποι της υπαίθρου αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα με τον λύκο, που επιτίθεται στα πρόβατά τους, στα τσοπανόσκυλα ή στα κυνηγόσκυλά τους.
»Γίνεται λοιπόν κατανοητό ότι οι πολίτες πρέπει να είναι προσεκτικοί όταν έρχονται σε επαφή με λύκους, είτε στην Πάρνηθα είτε σε οποιοδήποτε άλλο μέρος της Ελλάδας που υπάρχει επιβεβαιωμένη παρουσία του. Θα πρέπει να τηρούν τις αποστάσεις ασφαλείας και να μην τους παρέχουν κανενός είδους τροφή. Το τάισμα, εκτός από τις πιθανές βλαβερές συνέπειες μιας ακατάλληλης τροφής, προκαλεί εξοικείωση των άγριων ζώων με το ανθρώπινο είδος», αναφέρει.
Ο Βαγγέλης Ρωμανός θεωρεί ότι τα κατάλληλα μέτρα που πρέπει να πάρει η πολιτεία είναι τα ακόλουθα:
- Υπογραφή ΚΥΑ – Λήψη μέτρων για τη διαχείριση περιστατικών προσέγγισης – αλληλεπίδρασης Λύκου (Canis lupus) σε κατοικημένες περιοχές, με τη δημιουργία τοπικών ομάδων άμεσης επέμβασης για περιστατικά προσέγγισης λύκων στις περιοχές υψηλής επικινδυνότητας. Οι εν λόγω ομάδες να έχουν τη δυνατότητα θανάτωσης του ζώου με επικίνδυνη συμπεριφορά.
2. Υλοποίηση εθνικής απογραφής του λύκου, του προσδιορισμού της φέρουσας ικανότητας των ενδιαιτημάτων και τη θήρευση των λύκων με βάση μοντέλο προσαρμοσμένης κάρπωσης (Adaptive Harvest Management) για τα τμήματα της ελληνικής επικράτειας άνω του 39ο παραλλήλου.
3. Με βάση τα σύγχρονα επιστημονικά και τεχνικά δεδομένα, θα πρέπει να ξεκινήσει διαδικασία τροποποίησης των σχετικών παραρτημάτων της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ «για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας», ώστε να αρθεί η αυστηρή προστασία του λύκου και στα τμήματα της ελληνικής επικράτειας κάτω του 39ου παραλλήλου.
4. Δημιουργία επίσημης κεντρικής βάσης καταγραφής περιστατικών /επιθέσεων από τη Δ/νση Διαχείρισης Δασών.
5. Εκσυγχρονισμό του συστήματος αποζημίωσης, με τη χορήγηση της πλήρους εμπορικής αξίας των απολεσθέντων ζώων που έχουν επιβεβαιωθεί ως κατασπαραγμένα από λύκο (Canis lupus) και την προσθήκη στο σύστημα των αποζημιώσεων και των κυνηγετικών σκύλων.
6. Ενημέρωση άμεσα θιγόμενων κοινωνικών ομάδων (κτηνοτρόφων, κυνηγών κ.ά.)
7. Αντιμετώπιση υβριδισμού λύκου-σκύλου, με την εφαρμογή δράσεων σύλληψης, στείρωσης αδέσποτων σκύλων και απομάκρυνσής τους από αγροτικές και ορεινές περιοχές.
Εν κατακλείδι, σεβόμαστε τη φύση και την άγρια πανίδα και προστατεύουμε εμάς, τις οικογένειές μας και τους τετράποδους φίλους μας.
Κυνηγοί: «Ο λύκος δεν ήταν κι ούτε θα γίνει θήραμα για εμάς -Η κατάσταση έχει ξεφύγει»
Ο Νίκος Σταθόπουλος, πρόεδρος της Δ' Κυνηγετικής Ομοσπονδίας, επισημαίνει στο iefimerida.gr ότι ο λύκος έχει επανέλθει «δυναμικά» όχι μόνο στην Αττική αλλά σε όλη την επικράτεια.
«Εμείς, ως κυνηγετικές οργανώσεις, ξεκαθαρίζουμε ότι δεν έχουμε κανένα ενδιαφέρον ή στόχευση για τη θήρα του λύκου. Ποτέ δεν το κάναμε -σε χώρες της Ευρώπης συμβαίνει- και ούτε πρόκειται. Εδώ και καιρό όμως έχουμε κάνει εκκλήσεις στην Πολιτεία και στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης να αναλάβει μέτρα, γιατί η κατάσταση έχει γίνει πολύ επικίνδυνη».
Ερωτώμενος πόσο επικίνδυνη θα μπορούσε να γίνει η κατάσταση, ο πρόεδρος της ομοσπονδίας ελπίζει και εύχεται να μη σημειωθεί κάποια επίθεση σε άνθρωπο, ως απόρροια αυτής της ραγδαίας εξάπλωσης των τελευταίων ετών.
Ο λόγος της εξάπλωσης είναι το γεγονός ότι δεν έχει φυσικούς εχθρούς. Κάτι αντίστοιχο γίνεται και με τα αγριογούρουνα, για τα οποία επίσης παρατηρείται μεγάλη αύξηση του πληθυσμού. Στη χώρα μας, θήραμα για τον λύκο αποτελεί «η πιο εύκολη για αυτόν λεία», όπως επισημαίνει ο κυνηγός, δηλαδή μικρά αγριογούρουνα, ελάφια και ζαρκάδια, ενώ είναι και «εχθρός» του σκύλου, όπως αποδείχθηκε και στο θλιβερό συμβάν της Πάρνηθας.
Σε μια όχι και τόσο συνηθισμένη σύγκλιση κυνηγών-οικολόγων, ο Νίκος Σταθόπουλος μας λέει ότι συμφωνεί με τις προτάσεις της περιβαλλοντικής οργάνωσης «Καλλιστώ» για τον έλεγχο του φαινομένου, ωστόσο «θα φανεί στην πράξη αν αυτά τα μέτρα μπορεί να είναι αποτελεσματικά. Ας τα δοκιμάσουμε για να το διαπιστώσουμε».
Τα μέτρα που προτείνει η οργάνωση «Καλλιστώ»
Οι προτεινόμενες από την οργάνωση άμεσες ενέργειες, με πρώτη και κύρια τη θεσμοθέτηση ενός σχεδίου δράσης για τον λύκο στην Ελλάδα, συνοπτικά είναι οι εξής:
Α. ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
1. Τοποθέτηση αυτόματων φωτογραφικών καταγραφικών διατάξεων στα σημεία εμφάνισης λύκων, ώστε να εκτιμηθεί η συχνότητα εμφάνισης και προσέγγισής τους.
2. Ενημέρωση των επισκεπτών, που κατευθύνονται προς τον κεντρικό τομέα του Εθνικού Δρυμού (ΕΔ) με χρήση εντύπου και σύντομου κειμένου το οποίο θα διανέμεται επιτόπου, για την αποφυγή εκούσιας ή ακούσιας παροχής τροφής προς την άγρια πανίδα, συμμόρφωση με τους κανονισμούς του Εθνικού Δρυμού που αφορούν στην παρουσία σκύλων στις περιοχές εντός ΕΔ, καθώς η παρουσία σκύλων κινητοποιεί έντονα εξοικειωμένους -και όχι μόνο- λύκους στο να προσεγγίσουν ανθρώπους και να επιτεθούν συχνά στα σκυλιά τους. Επιπλέον, μικρής ηλικίας παιδιά δεν θα πρέπει να κινούνται ασυνόδευτα για προληπτικούς λόγους.
3. Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να επιτρέπεται η χρήση τροφής για προσέλκυση των λύκων για φωτογράφησή τους και να γίνεται ανεκτή ως δραστηριότητα, καθώς αποτελεί ακόμα μια «επιβράβευση» της προσέγγισης των ζώων.
4. Οι συστάσεις για περιορισμό των κατοικίδιων -κτηνοτροφικά ζώα και σκύλοι σε ασφαλείς χώρους- εντός αποτελεσματικής περίφραξης κατά τη διάρκεια της νύκτας θα πρέπει να αφορούν και τους γειτονικούς οικισμούς περιμετρικά του Δρυμού.
5. Τοποθέτηση φωτιστικών συσκευών (π.χ. φανάρια οδοσήμανσης) στα σημεία προσέγγισης που θα πρέπει να μετακινούνται τακτικά. Οι λύκοι φοβούνται ή είναι επιφυλακτικοί σε οτιδήποτε νέο σε μία περιοχή (νεοφοβία) τουλάχιστον για ένα χρονικό διάστημα.
6. Διερεύνηση στην ευρύτερη περιοχή -όχι μόνο στα σημεία των περιστατικών- προς εντοπισμό εστιών παροχής εν δυνάμει ανθρωπογενούς προσέλευσης τροφής, όπως σημεία όπου πετώνται πτώματα κτηνοτροφικών ζώων ή άλλα ζωικά υπολείμματα, αποφάγια, ανοικτοί κάδοι απορριμμάτων.
7. Προσεκτική αποκομιδή αστικών απορριμμάτων στον τομέα προσέγγισης αλλά και στους οικισμούς περιμετρικά του ΕΔ, ώστε να μην υπάρχουν σκουπίδια εκτός κάδων ιδιαίτερα κατά της νυκτερινές ώρες.
8. Προγραμματισμένες επισκέψεις και περιπολίες δασικών υπαλλήλων και προσωπικού του φορέα διαχείρισης σε περιοχές προσέγγισης καθώς και απόκριση σε κλήσεις πολιτών σε περιπτώσεις προσεγγίσεων.
Β. ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Σύσταση και λειτουργία ομάδας άμεσης επέμβασης και απώθησης.
Η ενεργητική αντιμετώπιση συνίσταται στην εφαρμογή δευτερογενούς απώθησης, δηλαδή επώδυνου ερεθίσματος σε συνδυασμό με τη μη επιθυμητή συμπεριφορά των λύκων. Σύμφωνα με την οργάνωση, θα πρέπει να παραχθεί έντονο και επώδυνο ερέθισμα προς τους λύκους κατά τη προσέγγισή τους -και μόνο στις περιοχές και τις περιπτώσεις που θέλουμε να απωθήσουμε τα ζώα- δηλαδή εντός κατοικημένων περιοχών (π.χ. κατά τη διάρκεια προσέγγισης λύκων στο καταφύγιο «Μπάφι») με τη χρήση εκτοξευτήρων φωτοβολίδων, κροτίδων με τροχιοδεικτικό, πλαστικών σφαιριδίων με καραμπίνα 12mm, κροτίδων με κέλυφος, εκτοξευτήρων τύπου paint ball, χρήση συσκευών παραγωγής δυνατού θορύβου κ.λπ.
Όπως υπογραμμίζει η Καλλιστώ, η εφαρμογή αυτών των αποτρεπτικών μέτρων θα πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή στα ζητήματα ασφάλειας από κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό στη χρήση του εξοπλισμού και πρέπει να είναι επαναλαμβανόμενες, για ικανό χρονικό διάστημα. Θα πρέπει να υπάρχει πάντα δυνατότητα διαφυγής για τα ζώα. Δεν κάνουμε απώθηση σε φυσικές περιοχές όπου δεν ενοχλούν με την παρουσία τους οι λύκοι, αλλιώς η σύνδεση θα γίνει με το άτομο/α που κάνει την απώθηση και όχι με τον χώρο (αυτό που ενδιαφέρει).
Στην ιστοσελίδα της ΚΑΛΛΙΣΤΩΣ https://www.callisto.gr/wildlife/lykos υπάρχει ενημερωτικό υλικό για τον λύκο.
(©Οδ. Χλωρίδης/ ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ)
Η ανακοίνωση του «Αρκτούρου»:
«Συνύπαρξη με σεβασμό στα όρια της άγριας ζωής
Το πρόσφατο περιστατικό επίθεσης λύκου σε σκύλο οικογένειας στην Πάρνηθα ήταν αποτέλεσμα της εξοικείωσης μέρους του τοπικού πληθυσμού του λύκου με την ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή. Παράλληλα, αναδεικνύει μια πρόκληση που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε και σχετίζεται με την αρμονική συνύπαρξή μας με την άγρια ζωή.
Η επανεμφάνιση του λύκου στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας με φυσικό τρόπο αποτελεί μία τεράστια ευκαιρία για την πολύπαθη Αττική και αποκαθιστά, έπειτα από πολλές δεκαετίες, την περιβαλλοντική ισορροπία. Σε μία εποχή που οι απώλειες στη Φύση τείνουν να γίνουν συνήθεια, κατακτήσεις όπως αυτές θα πρέπει να διαφυλαχθούν και να ενδυναμωθούν με στόχο τη διατήρηση και την ενίσχυση της βιοποικιλότητας.
Οι λύκοι συμβάλλουν στην προστασία και την υγεία των δασών. Υπήρξαν μέρος τους για αιώνες. Σε όποια οικοσυστήματα επανεντάσσονται ή επανεμφανίζονται με φυσικό τρόπο, παρατηρούμε την ευεργετική συνεισφορά τους στην επανάκαμψη αυτών των οικοσυστημάτων και στην επαναφορά των δασών σε υγιή πρότυπα τόσο για την άγρια ζωή όσο και για τον ίδιο τον άνθρωπο. Είναι, παράλληλα, ζωτικό μέρος του πολιτισμού μας, της ιστορίας μας, των ηθών μας.
Ωστόσο, για την ασφάλεια των ανθρώπων και των ζώων θα πρέπει να μάθουμε και να σεβόμαστε τα όρια της άγριας ζωής.
Με αφορμή το ατυχές αυτό περιστατικό λοιπόν, ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ τονίζει τα εξής:
- Η συνύπαρξη με την άγρια ζωή απαιτεί τη συνεπή και υπεύθυνη στάση απ’ όλους (Πολιτεία, φορείς, πολίτες).
- Ο ρόλος των αρμόδιων φορέων και της Πολιτείας δεν μπορεί να περιορίζεται μόνο στην ενημέρωση, μέσω πινακίδων σήμανσης. Αντιθέτως, θα πρέπει να εξασφαλίζει και την τήρηση της νομοθεσίας, αλλά και τη συνεχή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για να «εξοικειωθούν» οι πολίτες με τη συνύπαρξη τους με τα άγρια ζώα.
- Για να μην εξοικειώνονται, όμως, τα άγρια ζώα με την ανθρώπινη παρουσία ή να μην παρουσιάζουν απρόβλεπτες συμπεριφορές, που μπορεί να καταστούν επικίνδυνες, δεν ταΐζουμε ποτέ και για κανένα λόγο τα άγρια ζώα. Παρομοίως, κατά την επίσκεψή μας σε περιοχές όπου ζουν άγρια ζώα, δεν αφήνουμε σκουπίδια ή τροφικά υπολείμματα μετά την αποχώρησή μας.
- Η απαγόρευση παρουσίας οικόσιτων ζώων σε εθνικούς δρυμούς θα πρέπει να τηρείται απαρέγκλιτα και απ’ όλους για την προστασία τόσο των πολιτών όσο και των ίδιων των ζώων.
- Η άγρια ζωή δεν είναι θέαμα. Είναι απαράδεκτο και παράνομο να γίνεται χρήση τροφής για την προσέλκυση άγριων ζώων με σκοπό τη φωτογράφισή τους είτε πρόκειται για λύκους είτε για ελάφια.
Ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ ήδη από το Νοέμβριο ήταν σε επικοινωνία με το Καταφύγιο Μπάφι, προτείνοντας δράσεις για την επιστημονική παρακολούθηση του πληθυσμού των λύκων στην Πάρνηθα, προκειμένου να αξιολογηθεί η κατάσταση και να προταθούν συγκεκριμένα μέτρα προς την Πολιτεία για την αντιμετώπιση του προβλήματος εξοικείωσης του πληθυσμού με την ανθρώπινη παρουσία.
Χρειάζεται να συγκεντρώσουμε όλες τις επιστημονικές πληροφορίες για τη νέα κατάσταση στην Πάρνηθα, μετά την επανεμφάνιση λύκων. Στη συνέχεια, να σχεδιάσουμε από κοινού με την Πολιτεία και όλους τους αρμόδιους φορείς δράσεις αρμονικής συνύπαρξης. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε, τέλος, πόσο πολύτιμη, απαραίτητη για την επιβίωση του πλανήτη και μοναδική είναι η βιοποικιλότητα».