Δοκιμάζοντας ένα δροσερό Θραψαθήρι σε κολονάτο ποτήρι ένα μεσημέρι Δευτέρας, στον τόπο του, στη Σητεία, στην ιστορική Μονή Τοπλού. Τοπόσημο της περιοχής που χαρίζει απλόχερα δυνατές συγκινήσεις στους επισκέπτες.
Στο ανατολικότερο άκρο της Κρήτης, ένα με το φυσικό τοπίο, δεσπόζει η Μονή Τοπλού, ένα επιβλητικό μοναστηριακό οχυρό με περίτεχνο καμπαναριό που ξεχωρίζει από μακριά.
Στην είσοδό της και το καφενείο για τους επισκέπτες, με μυρωδάτο ελληνικό καφέ, φρέσκα αυγά από τις κότες της μονής, καλιτσούνια με μυρωδάτο μέλι από τα θυμάρια που σου «σπάζουν» τη μύτη καθ' όλη τη διαδρομή και καλούδια με βιολογικό ελαιόλαδο από τα κτήματα του μοναστηριού.
Το στοίχημα της Μονής Τοπλού και τα προϊόντα της
Εδώ υποδέχεται τους επισκέπτες ο ηγούμενος αρχιμανδρίτης Αμβρόσιος, έτοιμος να απαντήσει σε κάθε ερώτηση. Τριγύρω πλήθος τουριστών από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Πλέον, η πρόσβαση στη Σητεία είναι εύκολη υπόθεση, τα πλοία πηγαινοέρχονται και το αεροδρόμιο απέχει λίγα λεπτά από την πόλη, με εξαιρετικά χαμηλό εισιτήριο. Μάλιστα, η επίσκεψή μας έγινε στο πλαίσιο της μεγαλειώδους συναυλίας του Πλάθιντο Ντομίνγκο, που έφτασε στη Σητεία απευθείας από το εξωτερικό, με σκοπό να τραγουδήσει στον αύλειο χώρο της Μονής, σε μία συγκλονιστική βραδιά για τους πάνω από 1.200 επισκέπτες και δημοσιογράφους από όλο τον κόσμο, οι οποίοι έσπευσαν ειδικά για την εκδήλωση.
Μία μονή από τον 14ο αιώνα
Μαθαίνουμε από τον ηγούμενο ότι η Ιερά Μονή Τοπλού Σητείας ιδρύθηκε τον 14ο αι. μ.Χ. Σήμερα μπορεί κανείς να θαυμάσει στο εσωτερικό της θρησκευτικές εικόνες απαράμιλλης ομορφιάς, ιστορικής αξίας και διαφορετικής τεχνοτροπίας.
Η σημερινή μορφή της μονής είναι φρουριακή σταυροπηγιακή, έχει τετράγωνο σχήμα και περιβάλλεται από έναν ψηλό τοίχο, που έχει ύψος περίπου 10 μέτρα.
Η αρχική ονομασία της μονής είναι «Παναγία η Ακρωτηριανή», όπως προκύπτει από επίσημα έγγραφα και σφραγίδες του 15ου ή του 16ου αιώνα. Με την ονομασία «Τοπλού» αναφέρεται πρώτη φορά σε τουρκικό έγγραφο του 1673.
Για την προέλευση του ονόματος της μονής Τοπλού έχουν ειπωθεί πολλές εκδοχές, με πιο επικρατέστερη την άποψη ότι προέρχεται από την τουρκική λέξη Τοπ (κανόνι), λόγω ενός μικρού κανονιού που υπήρχε εκεί από την περίοδο της Ενετοκρατίας και το οποίο όχι μόνο προφύλασσε τη μονή από τους πειρατές, αλλά και ειδοποιούσε τα γύρω χωριά, εάν διέτρεχαν κίνδυνο.
Μία εσωτερική αυλή με βουκαμβίλιες ενώνει την είσοδο στον ναό, το μουσείο με τα λατρευτικά και εκκλησιαστικά είδη, την αίθουσα γευσιγνωσίας-οινογνωσίας πλάι στο οινοποιείο και τις ξύλινες σκάλες που οδηγούν στα κελιά.
Στο οινοποιείο της Μονής Τοπλού στη Σητεία
Από τις κύριες ασχολίες των μοναχών είναι η καλλιέργεια των αμπελιών και η παραγωγή ονομαστών κρασιών, χωρίς τη χρήση φυτοφαρμάκων.
Σήμερα, συνεχίζοντας τη μοναστηριακή εμπειρία και παράδοση αιώνων, καλλιεργούνται σε 350 στρέμματα αμπελώνες βιολογικής γεωργίας, γηγενείς και διεθνείς ποικιλίες.
Με ξεχωριστή φροντίδα οινοποιούνται σε σύγχρονες εγκαταστάσεις με υψηλή τεχνογνωσία και αγάπη και μας προσφέρουν τα υψηλής ποιότητας βιολογικά κρασιά Τοπλού, πολυβραβευμένα σε εκθέσεις διεθνώς.
Μπήκαμε στη νέα αίθουσα γευσιγνωσίας, πλάι στον προαύλιο χώρο του μοναστηριού, μία αίθουσα γευσιγνωσίας οίνου και ελαίου με έναν πέτρινο μύλο, βαρέλια και μοναστηριακά τραπέζια και δοκιμάσαμε το Γερτό, ένα λευκό κρασί ποικιλίας Θραψαθήρι.
Ποικιλία Θραψαθήρι, γηγενής, μοναδική
«Το Θραψαθήρι είναι δική μας ποικιλία και αυτό θα δοκιμάσουμε» λέει ο ηγούμενος Αμβρόσιος, ο οποίος έχει επιμεληθεί τα πάντα, μέχρι και τη λεπτομέρεια στα ποτήρια. Κολονάτα, λεπτό γυαλί, με το λογότυπο της μονής, ειδικά για να αναδείξουν τα αρώματα των κρασιών.
«Από εδώ ξεκίνησε και το λιάτικο, ο πρώτος κλώνος ήταν εδώ, έχουμε και ένα αυτόριζο αμπέλι βηλάνα, την παλαιότερη ποικιλία της Κρήτης και μάλιστα τώρα παράγουμε και παλαιωμένη βηλάνα», μας λέει με καμάρι.
Πώς γίνονται, αλήθεια, τα κρασιά του κτήματος; «Με κουβέντες», λέει ο ηγούμενος Αμβρόσιος, «έχουμε έναν οινολόγο, λέω εγώ μια κουβέντα, λέει αυτός την υπόλοιπη, αρχίζουν τα πειράματα και βγάζουμε τα κρασιά μας».
Το Γερτό -το όνομα το πήρε το 2020, όταν και έγινε rebranding στα κρασιά του κτήματος με μονοποικιλιακά- είναι ένας λευκός ξηρός, βιολογικός οίνος, με φρέσκα αρώματα, καθώς αφήνει στο στόμα φρούτα, ανανά, πεπόνι, μέλι, με ισορροπημένη οξύτητα και μακρά επίγευση ροδάκινου.
Η ιδιαιτερότητα του φυσικού περιβάλλοντος του ανατολικότερου άκρου της Κρήτης, όπου τα δέντρα γέρνουν υπακούοντας στη βορειοδυτική φορά του ανέμου και την έντονη ξηρασία, προσδίδει έναν άγριο και συνάμα εξωτικό χαρακτήρα στο κρασί, εξ ού και το όνομά του, «Γερτό».
Αξίζει να αναζητήσετε για το τραπέζι σας τη λευκή αυτή κρητική ποικιλία Θραψαθήρι, που η βιολογική καλλιέργειά της συνεχίζεται δυναμικά στο μοναστήρι.
Το οινοποιείο παράγει και τοπικά αποστάγματα, κρητική τσικουδιά και ένα παλαιωμένο απόσταγμα, σε μπουκάλι-κόσμημα, από τους βιολογικούς αμπελώνες της Ιεράς Μονής Τοπλού, Σητείας.
Το απόσταγμα παράγεται από φρέσκα ζυμωμένα σταφύλια με την αρχαία μέθοδο απόσταξης σε συνδυασμό με τη μακρόχρονη τεχνογνωσία των μοναχών.
Μέσα στο μπουκάλι αιχμαλωτίζονται τα αρωματικά και τα γευστικά χαρακτηριστικά του σταφυλιού. Η παλαίωση σε δρύινα βαρέλια τού δίνει χρυσαφένια απόχρωση, πολύπλοκη «μύτη» και εκλεπτυσμένη γεύση. Ενα παλαιωμένο απόσταγμα που κλείνει ένα γεύμα ή ακόμα σερβίρεται με ένα παγάκι, αντικαθιστώντας ίσως ένα καλό ουίσκι.
Το λιάτικο της Μονής Τοπλού, με τις ευχές της Κυρίας Ακρωτηριανής
Η εικόνα της Θεοτόκου Ρόδον το Αμάραντον του 1771, έργο του αγιογράφου Σταματίου του Κρητός, θεωρείται από τα πιο σπουδαία και ιερά κειμήλια που φυλάσσονται στο Κειμηλιαρχείο της Ιεράς Μονής Τοπλού Σητείας, προκαλώντας κατάνυξη και δέος στους επισκέπτες. Η μορφή της Παναγίας απεικονίζεται με ροδαλά χρώματα.
Με τις ευλογίες της Κυρίας Ακρωτηριανής στους βιολογικούς αμπελώνες της Μονής καλλιεργείται η αρχαία γηγενής ερυθρά ποικιλία λιάτικο, χαρίζοντας ένα υπέροχο ροζέ κρασί, με την ονομασία Αμάραντον, ογκώδες στο στόμα με μακρά γλυκιά επίγευση και αρώματα από σμέουρα και κεράσια.
Ο αμπελώνας με το λιάτικο περιέχει σχιστόλιθους και είναι τοποθετημένος σε ύψωμα με οπτικό πεδίο τη Μονή Τοπλού, τη θάλασσα Βόρια αλλά και ανατολικά τις παραλίες της Χιόνας και του Κουρεμένου.
Από αυτό το αμπέλι δοκιμάσαμε και έναν γλυκό οίνο, με την ονομασία Φιλόθεος, με γεύση από σταφίδες, μέλι, ξηρούς καρπούς και σύκα. Κατά τη συνεχιζόμενη παράδοση των Πατέρων της Μονής ανέκαθεν παραγόταν γλυκύς οίνος για το τελετουργικό της εκκλησίας. Στις μέρες μας η παράδοση αυτή διατηρείται με το λιάσιμο των σταφυλιών και τις παλαιές τεχνικές.
...Και ένα κόκκινο
Ποιος είπε ότι το κόκκινο είναι μόνο για τον χειμώνα. Σε μία παγωνιέρα με δροσερό νερό και παγάκια, το λιάτικο της μονής, με την ονομασία «Ληνός», φτάνει στη σωστή θερμοκρασία για να το απολαύσει κανείς και το καλοκαίρι. Ελαφρύ ερυθρό, πολυβραβευμένο, μυρίζει ρόδια και βύσσινα. Η ονομασία παραπέμπει στην επιγραφή στο μοναστηριακό Ληνό, κτισμένο το 1709 από τον ηγούμενο Καλλίνικο, και αποτελεί ακόμα μία μαρτυρία ότι στα κτήματα της Ιεράς Μονής Τοπλού Σητείας καλλιεργείτο ανέκαθεν η γηγενής αυτή ποικιλία.
Τα βραβευμένα λάδια της Μονής Τοπλού
Μία από τις εκπλήξεις της Μονής είναι το ζυμωτό ψωμί με το λάδι. Μία εξαιρετική προσπάθεια βιολογικής καλλιέργειας της ελιάς, με παραγωγή, τυποποίηση και εμπορία του μοναδικού στον κόσμο βραβευμένου ελαιολάδου της Σητείας, Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης. Ενα αγνό λάδι ελιάς που δεν έχει υποστεί βιομηχανική επεξεργασία, έχει οξύτητα μικρότερη από 0,8%, πιπεράτο, με λαμπερό χρώμα και αρώματα.
Στο Μουσείο της Μονής
Πλάι από το οινοποιείο είναι το μουσείο της Μονής. Τεράστιας μνημειακής αξίας θησαυροί, συλλογές φορητών εικόνων και κειμηλίων, χειρογράφων και παλαιτύπων, χαρακτικών και χαλκογραφιών εκτίθενται μεταξύ άλλων, συντηρημένοι σε ειδικά διαμορφωμένους επισκέψιμους χώρους, και προσελκύουν μεγάλο αριθμό προσκυνητών-επισκεπτών από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Δείτε εικόνες από το μουσείο με τα εκκλησιαστικά είδη και άμφια που διατηρεί η Μονή
Φωτογραφίες: iefimerida.gr
Οι πτήσεις για Σητεία είναι καθημερινές, το κόστος των εισιτηρίων χαμηλό και η διάρκεια της πτήσης σχεδόν τρία τέταρτα από Αθήνα. Η Σητεία, άγουρη στον μαζικό τουρισμό, με άγρια φυσική ομορφιά, παραλίες μοναδικές, καταλύματα για όλα τα βαλάντια και μοναδική γαστρονομία, αξίζει εξερεύνησης, ακόμα και για εξόρμηση Σαββατοκύριακου.