Σήμερα αναπτύσσεται μια διεθνής προσπάθεια για την πρόληψη και αποτελεσματική θεραπεία των αγγειακών επιπλοκών στους ασθενείς με κορωνοϊό στην οποία η ομάδα μας έχει πρωταγωνιστικό ρόλο.
Ο βασικός μας στόχος είναι να ανακόψουμε την πορεία των νοσηλευόμενων ασθενών προς τη MΕΘ, δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής αιματολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Σορβόννης και διευθυντής της ερευνητικής ομάδας Καρκίνος και Θρόμβωση, INSERM U938, Γρηγόρης Γεροτζιάφας.
Πώς ανακόπτεται η πορεία ασθενών με κορωνοϊό στις ΜΕΘ
«Για να πετύχουμε αυτό τον στόχο προσπαθούμε να αναπτύξουμε ένα κλινικο-εργαστηριακό score που βασίζεται στους βιοδείκτες ενεργοποίησης της πήξης και της βλάβης των αγγείων, ώστε να εντοπίσουμε έγκαιρα τους ασθενείς που κινδυνεύουν με επιδείνωση της κλινικής τους κατάστασης. Επίσης προσπαθούμε να βελτιώσουμε την αποτελεσματικότητα της αντιθρομβωτικής αγωγής».
Σύμφωνα με τον κ. Γεροτζιάφα, οι ασθενείς που νοσηλεύονται με COVID-19 βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο φλεβικής θρόμβωσης, δηλαδή κινδυνεύουν να παρουσιάσουν διακοπή της κυκλοφορίας του αίματος στις φλέβες των κάτω άκρων, ή του κορμού, ή πνευμονική εμβολή, που μπορεί να έχει μοιραίες συνέπειες. Επίσης σε περίπου 75% των ασθενών που απεβίωσαν, όπως επισημαίνει παρατηρήθηκε το αιματολογικό σύνδρομο που ονομάζεται διάχυτη ενδαγγειακή πήξη. «Πρόκειται περί μιας εξαιρετικά σοβαρής και ραγδαία εξελισσόμενης κατάστασης που οδηγεί σε θρομβώσεις των μικρών αγγείων των πνευμόνων, με αποτέλεσμα να συνδράμει στην ταχεία επιδείνωση των ασθενών».
Αναφερόμενος στην κατάσταση που επικρατεί στο Παρίσι αυτές τις δύσκολες μέρες, ο αιματολόγος που θεωρείται leader στο χώρο του, λέει ότι παρόλο που έχουν διπλασιαστεί οι κλίνες ΜΕΘ, οι γιατροί μπαίνουν στη δυσάρεστη θέση να κάνουν διαλογή στο ποιοι ασθενείς θα διασωληνωθούν, ενώ περισσότεροι από 700 υγειονομικούς έχουν ήδη μολυνθεί με τον ιό, καθώς εργάζονται σε πολύ δύσκολες συνθήκες, με σημαντικές ελλείψεις σε προστατευτικό υλικό, αλλά και συνεχώς αυξανόμενα περιστατικά burnaout. Την ίδια στιγμή, όπως σημειώνει ο καθηγητής, αντιμετωπίζεται το ενδεχόμενο επικίνδυνης ελάττωσης των αποθεμάτων φαρμάκων που χρησιμοποιούνται στις ΜΕΘ, όπως παυσίπονα και μυοχαλαρωτικά, άλλα παρατηρείται και έλλειμμα αντιδραστηρίων, για την διενέργεια διαγνωστικών εξετάσεων που θα τεκμηριώσουν την λοίμωξη από τον ιό.
Ακολουθεί ολόκληρο το κείμενο της συνέντευξης που παραχώρησε ο καθηγητής Γρηγόρης Γεροτζιάφας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και στη δημοσιογράφο Τάνια Η. Μαντουβάλου
Πριν περάσουμε στο επιστημονικό κομμάτι θα ήθελα να μου δώσετε μια εικόνα από το πως είναι τα πράγματα αυτή τη στιγμή στο Παρίσι. Όπως και στην Ελλάδα έτσι και στην Γαλλία το βάρος της πανδημίας πέφτει στο δημόσιο σύστημα υγείας. Τα νοσοκομεία έχουν υπερκορεσθεί, ενώ ο αριθμός των κλινών ΜΕΘ και Μονάδας Εντατικής Φροντίδας έχει υπερδιπλασιαστεί. Ωστόσο σήμερα βρισκόμαστε στην δυσχερή κατάσταση να μεταφέρουμε ασθενείς των ΜΕΘ από το Παρίσι σε άλλες περιοχές της χώρας, καθώς επίσης και να εφαρμόζουμε μεθοδολογίες τριάζ (διαλογή ασθενών που πρόκειται να διασωληνωθούν). Στο νοσοκομείο Tenon, στο οποίο εργάζομαι, οι διασωληνωμένοι ασθενείς είναι 60, αριθμός που αντιστοιχεί στο περίπου 55% των διασωληνωμένων ασθενών σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια. Η πανδημία βρήκε το γαλλικό εθνικό σύστημα υγείας σημαντικά αποδυναμωμένο, εξαιτίας των περικοπών στις δαπάνες για την υγεία, των συγχωνεύσεων νοσοκομείων και την μεταφορά επικερδών δραστηριοτήτων στον ιδιωτικό τομέα, που εφαρμόζονται από όλες τις κυβερνήσεις. Σήμερα σε εθνικό επίπεδο το υγειονομικό προσωπικό δουλεύει σε δύσκολες και επικίνδυνες συνθήκες.
Υπάρχει έλλειψη μασκών κυρίως FP3 στις ΜΕΘ και τα χειρουργεία, έλλειψη προστατευτικών στολών, ενώ αντιμετωπίζεται το ενδεχόμενο επικίνδυνης ελάττωσης των αποθεμάτων φαρμάκων που χρησιμοποιούνται στις ΜΕΘ (παυσίπονα, μυοχαλαρωτικά κλπ). Την ίδια ώρα παρατηρείται και έλλειμμα αντιδραστηρίων για την διενέργεια διαγνωστικών εξετάσεων που θα τεκμηριώσουν την COVID-19 . Στο Παρίσι περισσότεροι από 700 υγειονομικοί έχουν ήδη μολυνθεί με τον ιό, ενώ καθημερινά πολλαπλασιάζονται τα περιστατικά burn out και ψυχολογικής φθοράς. Με λίγα λόγια ασκείται ιατρική με πολεμικά χαρακτηριστικά, χωρίς όμως να υπάρχει πόλεμος. Γιατί στον πόλεμο υπάρχουν αντίπαλοι, ενώ στην αντιμετώπιση της επιδημίας βασιζόμαστε στην αυταπάρνηση του υγειονομικού προσωπικού, στην αλληλεγγύη των πολιτών και στην αλληλοβοήθεια των κοινωνικών δυνάμεων.
Πρόσφατα δηλώσατε στο MEGA ότι οι ασθενείς με λοίμωξη COVID-19 κινδυνεύουν να πάθουν θρόμβωση και είστε στη φάση να οργανώσετε τα πρωτόκολλα αντιθρομβωτικής αγωγής. Σήμερα γνωρίζουμε ότι το σύνολο των ασθενών που νοσηλεύονται με COVID-19 βρίσκεται σε υψηλό κίνδυνο φλεβικής θρόμβωσης, δηλαδή κινδυνεύουν να παρουσιάσουν διακοπή της κυκλοφορίας του αίματος στις φλέβες των κάτω άκρων ή του κορμού ή πνευμονική εμβολή που μπορεί να έχει μοιραίες συνέπειες. Επίσης, η λοίμωξη COVID-19 αυξάνει τον κίνδυνο αρτηριακής θρόμβωσης καθώς ένα σημαντικό ποσοστό των ασθενών έχουν παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου όπως υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη, παχυσαρκία ή ιστορικό στεφανιαίας νόσου. Σε περίπου 75% των ασθενών που απεβίωσαν παρατηρήθηκε το αιματολογικό σύνδρομο που ονομάζεται διάχυτη ενδαγγειακή πήξη. Πρόκειται περί μιας εξαιρετικά σοβαρής και ραγδαία εξελισσόμενης κατάστασης που είτε πυροδοτείται από τον ιό, είτε είναι αποτέλεσμα της οξείας και έντονης φλεγμονής, που υπάρχει κατά την νόσο COVID-19. Η διάχυτη ενδαγγειακή πήξη οδηγεί σε θρομβώσεις των μικρών αγγείων των πνευμόνων με αποτέλεσμα να συνδράμει στην ταχεία επιδείνωση των ασθενών.
Ποιά είναι τα πρωτόκολλα αντιθρομβωτικής αγωγής που δοκιμάζετε; Τι προοπτικές υπάρχουν ως προς την εξεύρεση λύσης; Σήμερα αναπτύσσεται μια διεθνής προσπάθεια για την πρόληψη και αποτελεσματική θεραπεία των αγγειακών επιπλοκών στους ασθενείς με COVID-19 στην οποία η ομάδα μας έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Ο βασικός μας στόχος είναι να ανακόψουμε την πορεία των νοσηλευόμενων ασθενών προς τη MΕΘ. Για να πετύχουμε αυτό τον στόχο προσπαθούμε να αναπτύξουμε ένα κλινικο-εργαστηριακό score που βασίζεται στους βιοδείκτες ενεργοποίησης της πήξης και της βλάβης των αγγείων, ώστε να εντοπίσουμε έγκαιρα τους ασθενείς που κινδυνεύουν με επιδείνωση της κλινικής τους κατάστασης. Επίσης προσπαθούμε να βελτιώσουμε την αποτελεσματικότητα της αντιθρομβωτικής αγωγής.
Με ποιο τρόπο; Στο νοσοκομείο μας, (Τενόν) από την πρώτη ημέρα μετατροπής του σε κέντρο COVID-19 εφαρμόσαμε ένα γενικό πρόγραμμα θρομβοπροφύλαξης που βασίζεται στην χορήγηση προφυλακτικών δόσεων ηπαρίνης μικρού μοριακού βάρους σε όλους τους ασθενείς που νοσηλεύονται είτε στους θαλάμους, είτε στην ΜΕΘ. Επίσης κάνουμε συστηματικό - καθημερινό - αιματολογικό έλεγχο, ώστε να προσαρμόζουμε το δοσολογικό σχήμα, ανάλογα με την ένταση της υπερπηκτικής κατάστασης και τον κίνδυνο αιμορραγίας. Ελπίζουμε ότι με αυτές τις στοχευμένες και εξατομικευμένες θεραπευτικές παρεμβάσεις συμβάλλουμε στον έλεγχο ενός από τους παράγοντες που οδηγούν στην επιδείνωση της κλινικής κατάστασης των ασθενών.
Συνεργάζεστε με άλλα κέντρα; Συνεργαζόμαστε με τις Κινέζικες αρχές δημόσιας υγείας και βοηθήσαμε τους κινέζους συναδέλφους μας να εκπονήσουν κατευθυντήριες οδηγίες για την πρόληψη και θεραπεία της φλεβικής θρομβοεμβολικής νόσου στους ασθενείς COVID-19. Οι οδηγίες δημοσιεύονται στο επιστημονικό περιοδικό «Thrombosis and Haemostasis». Επίσης έχουμε μεταφέρει την εμπειρία μας στο ελληνικό υπουργείο Υγείας, και στα υπουργεία Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου και της Σαουδικής Αραβίας. Είμαστε σε συνεργασία με συναδέλφους σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ. Συγχρόνως με βάση την μακροχρόνια συνεργασία που έχουμε με την Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ και του ΑΠΘ στο Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ, και με τον Ομιλο του Hellenic Healthcare Group, προσπαθούμε να συνδράμουμε στην ανάπτυξη στρατηγικών ιατρικής ακριβείας στα πλαίσια του προγράμματος «Thrombosis Free Hospital».
Τι γνώση υπάρχει μέχρι ώρας για τα αιματολογικά προβλήματα που μπορεί να προκαλεί ο ιός στον οργανισμό; Ο ιός προκαλεί μεγάλη ανοσολογική διαταραχή και έντονη φλεγμονή. Σε συνεργασία με την ομάδα των καθηγητών Τέρπου και Δημόπουλου από την Θεραπευτική Κλινική και το Εργαστήριο Αιματολογίας του Αρεταίειου Νοσοκομείου του ΕΚΠΑ, πραγματοποιήσαμε ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας σχετικά με τα αιματολογικά ευρήματα των ασθενών με COVID-19. Στην εργασία που πρόκειται να δημοσιευθεί στο «American Journal of Hematology» μεταξύ άλλων είδαμε ότι η λεμφοπενία (χαμηλός αριθμός λεμφοκυττάρων) είναι κύριο εργαστηριακό εύρημα της λοίμωξης COVID-19 και έχει αρνητική προγνωστική αξία, καθώς έχει συσχετιστεί με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης συνδρόμου οξείας αναπνευστικής ανεπάρκειας (ARDS). Η υπερπηκτικότητα του αίματος, είναι επίσης πολύ συχνή κατάσταση στους νοσηλευόμενους ασθενείς με COVID-19. Αυξημένα επίπεδα Δ-διμερών (D-Dimers είναι δομικό συστατικό του θρόμβου) αναφέρονται σταθερά σχεδόν σε όλες τις δημοσιευμένες σειρές ασθενών. Η σταδιακή αύξηση των D-Dimers, σχετίζεται με την επιδείνωση της νόσου και έχει προγνωστική αξία για την εμφάνιση ARDS και την θνητότητα των ασθενών. Επίσης, στην εργασία μας τεκμηριώνεται η παρουσία του συνδρόμου της διάχυτης ενδοαγγειακής πήξης. Στην δημοσίευση αναλύονται και οι αντιθρομβωτικές στρατηγικές που πρέπει να εφαρμοσθούν σε ασθενείς που νοσηλεύονται με COVID-19, ώστε να μην εμφανίσουν διάχυτη ενδαγγειακή πήξη ή θρομβώσεις, καθώς και η θεραπεία των ασθενών που θα εμφανίσουν τις επιπλοκές αυτές.
Ποια είναι η γνώμη σας για την ορό πλάσματος από ιαθέντα σε νοσούντα με κορωνοϊό. Αρχίζουν ή ήδη γίνονται κλινικές μελέτες σε διάφορα μέρη του κόσμου; Η θεραπεία με πλάσμα ασθενών που έχουν αναρρώσει από COVID19 αξιολογείται σήμερα σε μελέτη φάσης 3 , στο δικό μας Πανεπιστήμιο, εδώ στη Σορβόνη. Το Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας της Γαλλίας πήρε αίμα από 200 ασθενείς που έχουν ιαθεί και έχει ετοιμαστεί πλάσμα να χορηγηθεί σε 30 άτομα την επόμενη εβδομάδα. Ανάλογες μελέτες ξεκινούν στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ιταλία. Το πλάσμα είναι το υγρό μέρος του αίματος μέσα στο οποίο υπάρχουν τα αντισώματα, τα οποία είναι φυσικά όπλα που εξουδετερώνουν παθογόνους οργανισμούς. Οι ασθενείς που έχουν αναρρώσει από τη λοίμωξη, έχουν στο πλάσμα τους σημαντική ποσότητα αντισωμάτων, που μπορούν να εξουδετερώσουν τον κορωνοϊό. Η μετάγγιση στους πάσχοντες ενισχύει θεωρητικά το ανοσολογικό τους σύστημα και αναμένεται να βοηθήσει στην άμυνα κατά του ιού. Γνωρίζουμε ότι χρειάζεται περίπου 7 ημέρες μέχρι το σώμα μας να φτιάξει αντισώματα, κατά του covid 19. H μετάγγιση του πλάσματος βοηθάει να κερδίσουμε χρόνο, μέχρι να βρεθεί θεραπεία ή εμβόλιο. Μια μελέτη σε πιθήκους πάντως έδειξε ενθαρρυντικά αποτελέσματα.
*Η ιατρική και ερευνητική ομάδα του Τμήματος Θρόμβωσης και Αιμόστασης στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Tenon, στην οποία είναι διευθυντής ο κ. Γεροτζιάφας, εξειδικεύεται σε θέματα θρόμβωσης και αντιθρομβωτικής θεραπείας