Η πρωτόγνωρη για τα ελληνικά δεδομένα ακολουθία σεισμών στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Σαντορίνης και Αμοργού στη βραχονησίδα Άνυδρο βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.
Οι επιστήμονες παρακολουθούν στενά το φαινόμενο, εκφράζοντας όμως χθες για πρώτη φορά μια μικρή αισιοδοξία για το μέλλον της περιοχής.
Μετά τις 4 τα ξημερώματα οι σεισμογράφοι του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου κατέγραψαν αλλεπάλληλες σεισμικές δονήσεις άνω των 4 Ρίχτερ με διαφορά λίγων λεπτών. Είχε προηγηθεί ο ισχυρός σεισμός των 5,2 Ρίχτερ, ο μεγαλύτερος που έχει καταγραφεί.
Σε ευρεία σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε χθες στο υπουργείο Πολιτικής Προστασίας, παρουσία του πρωθυπουργού, οι επιστήμονες Κώστας Παπαζάχος, Παρασκευή Νομικού και Ευθύμιος Λέκκας ενημέρωσαν για τις έρευνες και τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί τόσο για την εξέλιξη των σεισμών όσο και για την ηφαιστειακή δραστηριότητα του υποθαλάσσιου ηφαιστείου Κολούμπο, αλλά και του χερσαίου στην Καλδέρα.
Παπαζάχος: Σε εξέλιξη μια αρκετά πρωτόγνωρη ακολουθία σεισμών στην περιοχή της νήσου Άνυδρος
Σύμφωνα με τον κ. Παπαζάχο και όσον αφορά τη σεισμο-ηφαιστειακή δραστηριότητα στην καλδέρα της Σαντορίνης, «από το τέλος Ιουνίου 2024 (για τις παραμορφώσεις) και από τα μέσα Σεπτεμβρίου 2024 (για τη σεισμικότητα) είναι σε εξέλιξη μια εντελώς ανάλογη με το 2011-12 σεισμο-ηφαιστειακή έξαρση σε εξέλιξη στη Σαντορίνη, από το ίδιο κέντρο. Υπάρχει μία ύφεση στη σεισμικότητα μετά τον πιο ισχυρό σεισμό 3,8 (μέσα στην καλδέρα) πριν από μιάμιση εβδομάδα». Όσον αφορά τη σεισμική δραστηριότητα στην βραχονησίδα Άνυδρο ο κ. Παπαζάχος ανέφερε ότι «από τις 26 Ιανουαρίου είναι σε εξέλιξη μια αρκετά πρωτόγνωρη, για τα ελληνικά δεδομένα, ακολουθία σεισμών, στην περιοχή της νήσου Άνυδρος, με μεγάλο αριθμό σεισμό με ενδιάμεσα μεγέθη, δηλαδή 4,0 - 5,0 Ρίχτερ. Δεν υπάρχει γνώση (διεθνώς) ώστε κάποιος να είναι σίγουρος για την εξέλιξη της ακολουθίας. Η ύπαρξη ενεργών ρηγμάτων στην περιοχή της Ανύδρου, αλλά και η κατανομή της σεισμικότητας, δεν επιτρέπουν να αποκλειστεί η γένεση ενός ισχυρότερου σεισμού».
Λίγες ώρες αργότερα από την ενημέρωση εκδηλώθηκε ο μεγαλύτερος μέχρι στιγμής σεισμός, μεγέθους 5,2 Ρίχτερ, με το επίκεντρο της δόνησης να εντοπίζεται στον θαλάσσιο χώρο, 16 χιλιόμετρα νοτιο-νοτιοδυτικά της Αρκεσίνης Αμοργού.
Βίντεο από τη στιγμή των 5,2 Ρίχτερ
Νομικού για τα ηφαίστεια Καλδέρας και Κολούμπο
Από την πλευρά της, η κυρία Νομικού μίλησε για τα δύο ηφαίστεια, αυτό της Καλδέρας και του Κολούμπο. «Ο Κολούμπος φανταστείτε λοιπόν ότι είναι μια τεράστια χοάνη, το μεγαλύτερο βάθος 500 μέτρα, το ρηχότερο βάθος που το ξέρουν πολύ καλά οι ψαράδες είναι στα 18 και το 1650 27 Σεπτεμβρίου έκανε μία από τις πιο καταστροφικές υποθαλάσσιες εκρήξεις στην περιοχή της Μεσογείου. Μέσα στον Κολούμπο βλέπουμε ότι όλα τα πρανή του, δηλαδή οι πλαγιές, είναι δομημένες από ελαφρόπετρα, η ελαφρόπετρα που έχει προέλθει από την έκρηξη του 1650, εκτός από κάποιες περιοχές που είναι από λάβα. Το ενεργό υδροθερμικό πεδίο υπάρχει στα 500 μέτρα, εκεί είναι και οι υδροθερμικές καμινάδες. Είναι οι καμινάδες οι οποίες εκπέμπουν με μεγάλη ταχύτητα, είναι η αναπνοή του ηφαιστείου, διοξειδίου του άνθρακα 99,9% και η θερμοκρασία μέσα στις καμινάδες αγγίζει τους 230 βαθμούς Κελσίου. Έχουμε τοποθετήσει όργανα μέσα στο υποθαλάσσιο ηφαίστειο για να μπορέσουμε να μετρήσουμε οποιεσδήποτε φυσικοχημικές αλλαγές, δηλαδή την αναπνοή αυτού του ηφαιστείου και πώς συμπεριφέρεται σε σχέση με τον περιβάλλοντα χώρο. Τον Δεκέμβριο του 2024 με μία γερμανική αποστολή, ένα πρόγραμμα διεθνές το οποίο λέγεται Multi Marex, όπου λόγω της ενεργότητας της όλης περιοχής, της σημαντικότητας θα μπορούμε να πούμε, τοποθετήσαμε μέσα στον κρατήρα του υποθαλάσσιου ηφαιστείου τρεις υποθαλάσσιους σεισμογράφους, έτσι ώστε να μπορέσουμε να καταγράψουμε τη μικροσεισμικότητα, να δούμε δηλαδή αυτό το ηφαίστειο πώς συμπεριφέρεται. Αντίστοιχες λοιπόν καταγραφές έχουμε και μέσα στην Καλντέρα της Σαντορίνης».
Λέκκας: Οι επικίνδυνες για κατολίσθηση περιοχές της Σαντορίνης
Τέλος, ο κ. Λέκκας αναφέρθηκε στις επικίνδυνες για κατολίσθηση περιοχές της Σαντορίνης. «Η Σαντορίνη είναι ένα μοναδικό μέρος σε όλο τον κόσμο. Ίσως είναι το πιο όμορφο σημείο στον κόσμο, κι αυτό τεκμηριώνεται από το ότι έχουμε κάνουμε με τη μεγαλύτερη καλδέρα της τάξεως των 8 επί 11 χιλιομέτρων, με την μεγαλύτερη έκρηξη στον κόσμο που έγινε πριν 3.500 χρόνια, με τον πολιτισμό που αναπτύχθηκε παράλληλα με τις διεργασίες του ηφαιστείου αλλά και με το μοναδικό φυσικό και οικιστικό περιβάλλον το οποίο έχει. Η Σαντορίνη, λοιπόν, διαμορφώθηκε από αυτούς τους γεωδυναμικούς κινδύνους και κυρίαρχα από τον ηφαιστειακό κίνδυνο, το σεισμικό κίνδυνο, τον κατολισθητικό κίνδυνο και τις διαβρώσεις. Αυτοί οι κίνδυνοι, λοιπόν, δημιούργησαν και το μοναδικό ηφαιστειακό σύμπλεγμα της Σαντορίνης. Είναι επόμενο αυτοί οι κίνδυνοι να εκδηλώνονται κατά περιόδους και βεβαίως θα ασχοληθούμε στη συγκεκριμένη περίπτωση με τον κατολισθητικό κίνδυνο ο οποίος είναι ένας κίνδυνος που διαμορφώνει συνεχώς τα μοναδικά πρανή της καλδέρας. Ο κίνδυνος, λοιπόν, σε όλο το μήκος σχεδόν των πρανών της καλδέρας της Σαντορίνης είναι υψηλός, αλλά και η διακινδύνευση είναι υψηλή δεδομένου ότι σε αυτά τα σημεία συγκεντρώνεται πλήθος χρόνου τουλάχιστον 8 μήνες κάθε χρόνο. Έτσι, λοιπόν, χαρτογραφήσαμε τον κατολισθητικό κίνδυνο και χαρτογραφήσαμε την κατολισθητική διακινδύνευση. Με βάση αυτά τα δεδομένα επιλέξαμε πέντε περιοχές, πέντε περιοχές οι οποίες συγκεντρώνουν υψηλή διακινδύνευση, την επόμενη διαφάνεια παρακαλώ. Είναι οι περιοχές του λιμένα των Φηρών, του Αθηνιού, της περιοχής του Αμμουδίου και της Αρμένης και της Θηρασιάς, στον οικισμό Κόρφου».
Ήδη χθες σε διάφορα σημεία κατά μήκος του επονομαζόμενου «φρυδιού» απέναντι από την Καλντέρα, από τα Φηρά μέχρι την Οία τοποθετήθηκαν κορδέλες της αστυνομίας όπου απαγόρευαν την πρόσβαση σε κατοίκους και τουρίστες που βρίσκονται στο νησί.
Πάνω από 6.400 σεισμοί από 26 Ιανουαρίου έως 3 Φεβρουαρίου
Σύμφωνα με έκτακτη ανακοίνωση της Διεπιστημονικής Επιτροπής Διαχείρισης Κινδύνων και Κρίσεων του ΕΚΠΑ για τους σεισμούς μεταξύ Σαντορίνης και Αμοργού κατά την περίοδο από 2 Φεβρουαρίου έως και τις πρώτες ώρες της 5ης Φεβρουαρίου 2025 η σεισμικότητα στη ζώνη Σαντορίνης-Αμοργού εντάθηκε ακόμη περισσότερο.
Η ανάλυση σεισμολογικών δεδομένων έως και την 3η Φεβρουαρίου, η οποία επικαιροποιήθηκε με τη χρήση μηχανικής μάθησης, απέδωσε ένα πλήθος άνω των 1.300 σεισμών την 2η Φεβρουαρίου και άνω των 1.400 σεισμών την 3η Φεβρουαρίου, ξεπερνώντας συνολικά τους 6.400 σεισμούς από τις 26 Ιανουαρίου μέχρι και τις 3 Φεβρουαρίου, εκ των οποίων πάνω από 4.800 είχαν μέγεθος 1 Ρίχτερ και πάνω από 800 είχαν μέγεθος 2,5 Ρίχτερ. Ο αριθμός σεισμών με μέγεθος 2,5 αυξάνεται σταδιακά ανά ημέρα, με πλήθος 0, 1, 2, 6, 9, 25, 45, 340, και 437 σεισμούς από τις 26 Ιανουαρίου μέχρι και τις 3 Φεβρουαρίου. Στις 2 Φεβρουαρίου εκδηλώθηκαν 5 σεισμοί με μέγεθος 4,5 στις 3 Φεβρουαρίου 7 σεισμοί και στις 4 Φεβρουαρίου 9 σεισμοί.
Το μέγεθος του μεγαλύτερου σεισμού ήταν 4.6 στις 2 Φεβρουαρίου, ενώ στις 3 και 4 Φεβρουαρίου εκδηλώθηκαν τρεις σεισμοί με μεγέθη 4.9-5.0 και άλλοι τέσσερις με μέγεθος 4.8.
Κατά τις πρώτες ώρες της 5ης Φεβρουαρίου, η σεισμική δραστηριότητα συνεχίζεται πλησίον της Ανύδρου. Έχουν εντοπιστεί πάνω από 30 σεισμοί, με το μέγεθος του μεγαλύτερου σεισμού να φτάνει το 4.4.
Η κατανομή των σεισμών
Η κατανομή των σεισμικών επικέντρων στις 2 Φεβρουαρίου ξεκίνησε συγκεντρωμένη περίπου στο μέσο της απόστασης Ανύδρου-Σαντορίνης, και στη συνέχεια μετανάστευσε στα ΒΑ προς την Άνυδρο.
Στις 3 Φεβρουαρίου, η σεισμικότητα παρέμεινε συσσωρευμένη κυρίως στα νοτιοδυτικά της Ανύδρου, ενώ μικρές συστάδες σεισμών εκδηλώθηκαν και σε περιοχές δυτικά και βόρεια της Ανύδρου, σε αποστάσεις γενικά μικρότερες των 10 km από αυτήν. Σύμφωνα με τα στοιχεία καθημερινής ανάλυσης σεισμικών δεδομένων του Εργαστηρίου Σεισμολογίας του ΕΚΠΑ, στις 4 Φεβρουαρίου παρέμεινε στην περιοχή κυρίως δυτικά της Ανύδρου, αλλά εξαπλώθηκε και λίγο ανατολικότερα.
Κατά την περίοδο από 1 Φεβρουαρίου έως 4 Φεβρουαρίου, το άκρο της σεισμικά ενεργοποιημένης ζώνης φαίνεται να μετανάστευσε προς τα βορειοανατολικά με ταχύτητα ~4-5 χλμ/ημέρα (km/day) σε κατεύθυνση ~Β40°Α.
Από την ανάλυση με μέθοδο μηχανικής μάθησης φαίνεται κατά τη διάρκεια διαφόρων εξάρσεων η μετανάστευση να γίνεται με ακόμη μεγαλύτερη ταχύτητα κατά περιοχές, καλύπτοντας μικρότερες αποστάσεις.
Σεισμικό σμήνος
Η έως τώρα σεισμική δραστηριότητα στη ζώνη Σαντορίνης-Αμοργού πιθανώς φέρει τα χαρακτηριστικά ενός σεισμικού σμήνους, καθώς δεν διακρίνεται κάποιος σεισμός με μέγεθος σαφώς μεγαλύτερο από όλους τους υπόλοιπους, ο οποίος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως κύριος σεισμός.
Επιπλέον, ο ρυθμός σεισμικότητας βαίνει αυξανόμενος, ενώ οι μετασεισμικές ακολουθίες χαρακτηρίζονται από φθίνουσα χρονική κατανομή σεισμών, με το μέγεθος του μεγαλύτερου μετασεισμού συνήθως να είναι μικρότερο από ~0.5 συγκριτικά με τον κύριο σεισμό.
Τα ενδεχόμενα για την πορεία της σεισμικής ακολουθίας
Αν και πιθανώς να πρόκειται για σμήνος που εμπεριέχει σεισμούς μεγάλων μεγεθών, συγκριτικά με άλλα πρόσφατα σεισμικά σμήνη στον Ελλαδικό χώρο, ένα ενδεχόμενο είναι να συνεχιστεί η δράση του αλλά με σταδιακά μικρότερα μεγέθη και μικρότερο πλήθος σεισμών, αλλά να διαρκέσει πολλούς μήνες, όπως στην περίπτωση του σεισμικού σμήνους της Θήβας.
Ωστόσο, ένα δεύτερο ενδεχόμενο είναι το σμήνος αυτό να διεγείρει τη διάρρηξη ενός σημαντικού τμήματος μεγάλου ενεργού ρήγματος της περιοχής, δίνοντας έτσι έναν κύριο σεισμό, και στη συνέχεια η δραστηριότητα να πάρει τη μορφή μιας τυπικής μετασεισμικής ακολουθίας.
Σε μια τέτοια περίπτωση, το σεισμικό σμήνος που έχει προηγηθεί του κύριου σεισμού θα χαρακτηριστεί (εκ των υστέρων) ως προσεισμική ακολουθία.
Αν και η παρατηρούμενη σεισμική έξαρση λαμβάνει χώρα εντός του ενεργού ηφαιστειακού τόξου του Νοτίου Αιγαίου, δεν σχετίζεται άμεσα με κάποιο γνωστό ηφαιστειακό κέντρο, αλλά φαίνεται να έχει ενεργοποιήσει ένα σύστημα κανονικών ρηγμάτων, διεύθυνσης ΝΔ-ΒΑ στη θαλάσσια λεκάνη της Ανύδρου.
Τα σεισμικά σμήνη, και ιδιαίτερα αυτά που βρίσκονται μέσα ή κοντά σε ηφαιστειακά περιβάλλοντα, συχνά διεγείρονται από διείσδυση ρευστών στον ρηξιγενή ιστό, τα οποία διευκολύνουν τις διαρρήξεις, σε συνδυασμό με τη μεταφορά τάσης που προκαλείται από τους ίδιους τους τεκτονικούς σεισμούς.
Οι δυνατότητες ανιχνευσιμότητας μικροσεισμών αναμένεται να βελτιωθούν, και οι αβεβαιότητες εντοπισμού των υποκέντρων να μειωθούν τις προσεχείς ημέρες, καθώς όλοι οι φορείς του Ενιαίου Εθνικού Δικτύου Σεισμογράφων εργάζονται για την πύκνωση του δικτύου τοπικών σταθμών.
Σημειώνεται ότι στο πλαίσιο της εντατικής παρακολούθησης της τρέχουσας σεισμικής δραστηριότητας στην περιοχή Σαντορίνης-Αμοργού, μέλη των δύο Εργαστηρίων (Σεισμολογίας και Γεωφυσικής) του Τομέα Γεωφυσικής και Γεωθερμίας καθώς και της Διεπιστημονικής Επιτροπής Διαχείρισης Κινδύνων και Κρίσεων του ΕΚΠΑ θα μεταβούν στην Ίο και τη Σαντορίνη για εγκατάσταση και συντήρηση σεισμογράφων καθώς και για μετρήσεις εδαφικής παραμόρφωσης.
Σε ετοιμότητα ο κρατικός μηχανισμός
Σε γενική επιφυλακή βρίσκεται η Περιφερειακή Πυροσβεστική Διοίκηση Νοτίου Αιγαίου και σε αυξημένη ετοιμότητα οι 8 ΕΜΑΚ της Επικράτειας. Όπως αναφέρθηκε στην ΕΡΤ, συνολικά σε Σαντορίνη, Αμοργό, Ίο, Αστυπάλαια, Ανάφη και Νάξο οι πυροσβεστικες δυνάμεις έχουν ενισχυθεί με: 67 πυροσβέστες με διασωστικό σκύλο, 2 drones, 13 οχήματα και 1 επιχειρησιακό κέντρο Όλυμπος, ενώ σε ετοιμότητα βρίσκεται ελικόπτερο με 2 εναέριους διασώστες.
Εκτός από τα σκάφη του Λιμενικού που επιχειρούν καθημερινά στα νησιά της Σαντορίνης, της Ίου, της Αμοργού και της Ανάφης, βρίσκονται σε επιφυλακή επιπλέον 4 σκάφη.
Με βάση το τοπικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης σε ετοιμότητα είναι άλλα 21 σκάφη μεταξύ των οποίων ρυμουλκό, επιβατηγά, μεγάλα αλιευτικά κ.ά. Σε 24ωρη ετοιμότητα στη βάση του, βρίσκεται και ένα ελικόπτερο του Λιμενικού.
Ο ειδικός επιχειρησιακός σχεδιασμός της ΕΛ.ΑΣ., κινείται σε δύο άξονες: Ο πρώτος αφορά την ασφάλεια των πολιτών και για τον λόγο αυτό απαγορεύεται η πρόσβαση σε επικίνδυνα σημεία και ο δεύτερος είναι η προστασία της περιουσίας εκείνων που έφυγαν από το νησί, από επιτήδειους που θα βρουν την ευκαιρία να δράσουν. Στο πλαίσιο αυτό, έχουν ενισχυθεί οι αστυνομικοί που βρίσκονται τον χειμώνα στο νησί της Σαντορίνης, οι οποίοι είναι 25. Σύμφωνα με πληροφορίες έχουν έρθει τουλάχιστον 25 ακόμη αστυνομικοί, ενώ έχουν αυξηθεί οι περιπολίες τόσο την ημέρα αλλά και τις νυχτερινές ώρες. Σε ετοιμότητα και οι ένοπλες δυνάμεις. Μετά από την σχετική ενημέρωση στο Μέγαρο Μαξίμου στην οποία έλαβε μέρος και ο Αρχηγός επιτελείου Εθνικής Άμυνας, η διεύθυνση αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών πήρε εντολή να προετοιμάσει όλα όσα απαιτούνται σε περίπτωση που απαιτηθεί να συνδράμει. Αρματαγωγά του πολεμικού ναυτικού με εξοπλισμό και εξειδικευμένο προσωπικό βρίσκονται σε 24ωρο συναγερμό ενώ και η πολεμική αεροπορία έχει ανάλογες ετοιμότητες που έχουν ζητηθεί.