Όχι ένα, αλλά πολλά παιδιά μπορούν να μετρήσουν τ' άστρα, χάρη στην εκπαιδευτική δράση του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Ο ουρανός με τα άστρα και τους πλανήτες του ανέκαθεν μάγευε μικρούς και μεγάλους, και το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ), αξιοποιώντας τη γοητεία που ασκεί στους μαθητές, υλοποίησε το πρόγραμμα Αστρονομίας για μαθητές/τριες Ρομά «AstROMetria» (σ.σ.: Οι Ρομά ή Ρομ -στη διεθνή ορολογία αποκαλούνται Rom-, εξ ου και τα κεφαλαία γράμματα στην ονομασία του προγράμματος).
Η Αστρομετρία είναι ο κλάδος της Αστρονομίας που ασχολείται με τις ακριβείς θέσεις των ουράνιων σωμάτων, τις κινήσεις τους και τις αποστάσεις τους, ιδίως τις γωνιακές, με μεθόδους της ουράνιας μηχανικής και της σφαιρικής αστρονομίας, ενώ είναι από τα αρχαιότερα ερευνητικά πεδία της Αστρονομίας.
Έτσι, τo Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, στο πλαίσιο των προσπαθειών του για διεύρυνση των δράσεων εξωστρέφειας και διάχυσης της επιστήμης σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες μαθητών/τριών της χώρας, σχεδίασε και πραγματοποίησε παιδαγωγικές δράσεις με αντικείμενο την επιστήμη της Αστρονομίας/Αστροφυσικής σε σχολεία της Περιφέρειας Αττικής, τα οποία φιλοξενούν ένα σημαντικό ποσοστό μαθητών/τριών Ρομά.
Η παρούσα δράση του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών τελεί υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης & Καταπολέμησης της Φτώχειας του υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας και λαμβάνει χώρα σε συνεργασία με την «Ομάδα Δράσης για την Υποστήριξη της Κοινωνικής Ένταξης των Ρομά της Περιφέρειας Αττικής».
Απώτερος στόχος της δράσης είναι αφενός η επαφή των Ρομά μαθητών/τριών με το αντικείμενο της Αστροφυσικής, η οποία, λόγω του ελκυστικού της περιεχομένου, μπορεί να αποτελέσει εφαλτήριο για τη στρέψη των παιδιών προς τις θετικές επιστήμες και την άμβλυνση του φαινομένου της σχολικής διαρροής που συναντάται έντονα στην κοινωνική αυτή ομάδα, αφετέρου η συμβολή του ΕΑΑ στην κατεύθυνση της παιδαγωγικής συμπερίληψης ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων, οι οποίες δεν έχουν εύκολη πρόσβαση στη γνώση και στην επιστήμη.
Το πρόγραμμα εφαρμόστηκε για πρώτη χρονιά πιλοτικά, και τα σχολεία στα οποία δόθηκε προτεραιότητα είναι τα δημόσια σχολεία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Αττικής που συγκεντρώνουν σημαντικό ποσοστό μαθητών Ρομά. Η δράση προσφέρεται δωρεάν και δικαίωμα συμμετοχής έχουν όλοι/όλες οι μαθητές/τριες των επιλεχθέντων σχολείων.
Οι θεματικές που καλύπτονται από το πρόγραμμα περιλαμβάνουν την ιστορία, τη μεθοδολογία και την εξέλιξη της αστροφυσικής επιστήμης, τη ζωή και το έργο μεγάλων επιστημόνων, τις κύριες ανακαλύψεις και τα ανοικτά ερωτήματα της επιστήμης αυτής.
Οι διαλέξεις και το παιδαγωγικό υλικό έχουν σχεδιαστεί κατάλληλα ώστε να εστιάζουν και να σέβονται το πολιτισμικό και κοινωνικό πλαίσιο της κοινωνικής αυτής ομάδας, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στη διαδραστική και ομαδοσυνεργατική μέθοδο διδασκαλίας, περιλαμβάνοντας πληθώρα πειραμάτων και πρακτικών δραστηριοτήτων (hands on activities).
Το iefimerida συνομίλησε με τον κ. Πρόδρομο Πύρρο, γενικό γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης & Καταπολέμησης της Φτώχειας στο υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής & Οικογένειας, ο οποίος μας εξήγησε το πρόγραμμα και τους στόχους του, ενώ μοιράστηκε και τη μέχρι τώρα εμπειρία του από την παρουσία του σε δράσεις της AstROMetria.
Η συνέντευξη του κ. Πρόδρομου Πύρρου στο iefimerida
Μιλήστε μας λίγο για το πρόγραμμα «AstROMetria». Πώς δημιουργήθηκε και περί τίνος πρόκειται;
Το πρόγραμμα «AstROMetria» είναι μια σημαντική πρωτοβουλία του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, η οποία τελεί υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας του υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας. Απευθύνεται σε σχολεία της Αττικής που συγκεντρώνουν σημαντικό ποσοστό μαθητριών και μαθητών Ρομά και με διαδραστικό τρόπο συστήνει σε όλα τα παιδιά βασικές γνώσεις αστροφυσικής. Ουσιαστικά, ερευνητές του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών επισκέπτονται σχολικές μονάδες κατά τη διάρκεια του ωρολογίου σχολικού προγράμματος και παρουσιάζουν την ιστορία, τη μεθοδολογία και την εξέλιξη της αστροφυσικής επιστήμης, κομβικές ανακαλύψεις και, φυσικά, τη ζωή και το έργο επιστημόνων με ισχυρό αποτύπωμα στον κλάδο. Στη συνέχεια τα παιδιά θέτουν σε πρακτική εφαρμογή όσα έμαθαν και υπό την επίβλεψη των ερευνητών πραγματοποιούν πειράματα. Με την αφορμή που μου δίνεται, θα ήθελα να ευχαριστήσω και πάλι τον κ. Πλειώνη, πρόεδρο του Εθνικού Αστεροσκοπείου, και τον κ. Χιωτέλλη, αστροφυσικό και υπεύθυνο του προγράμματος «AstROMetria», για την πρωτοβουλία και την πολύ καλή συνεργασία που έχουμε.
Με ποια κριτήρια επιλέχθηκαν η Αστρονομία και η Αστροφυσική για την υποστήριξη της κοινωνικής ένταξης των Ρομά της Περιφέρειας Αττικής;
Το πρόγραμμα είναι μια συντονισμένη προσπάθεια για τη διάχυση της επιστήμης σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες μαθητριών και μαθητών της χώρας. Με πιο απλά λόγια, το ζητούμενο είναι να γίνει η επιστήμη προσβάσιμη σε όλες και όλους. Το ελκυστικό αντικείμενο της Αστρονομίας και της Αστροφυσικής, μέσω της θεωρητικής και πρακτικής του προσέγγισης, μπορεί να λειτουργήσει ως πόλος έλξης για τα παιδιά. Χάρη στον προσεκτικό σχεδιασμό των θεματικών του προγράμματος και της εκπαιδευτικής μεθόδου που χρησιμοποιούν οι ερευνητές του Αστεροσκοπείου, τα παιδιά ενδιαφέρονται, ρωτούν, κάνουν παρατηρήσεις, υιοθετούν την επιστημονική μεθοδολογία και έχουν ένα σημαντικό ερέθισμα που μπορεί τελικά να λειτουργήσει ως εφαλτήριο για να διευρύνουν τους ορίζοντές τους. Συνεπώς, έρχονται πιο κοντά στη γνώση, και με αυτόν τον τρόπο μπορούμε, μεταξύ άλλων, να καταπολεμήσουμε και το φαινόμενο της σχολικής διαρροής που, δυστυχώς, συναντούμε σε μεγαλύτερα ποσοστά σε παιδιά Ρομά.
Ποιος είναι ο στόχος της δράσης;
Ο απώτερος στόχος της δράσης, όπως έχει διαμορφωθεί, είναι να δώσουμε το έναυσμα στα παιδιά να επικεντρωθούν στο σχολείο, στην αξία της επιστήμης και στη βαρύτητα της γνώσης, ώστε αφενός να αντιμετωπίσουμε το πολύ σοβαρό πρόβλημα της σχολικής διαρροής που ήδη ανέφερα και αφετέρου να ωθήσουμε τα παιδιά Ρομά να βρουν γνωστικά πεδία που τους ενδιαφέρουν και θα ήθελαν να καλλιεργήσουν. Τα δεδομένα δείχνουν ότι κινούμαστε προς αυτή την κατεύθυνση. Αυτή τη στιγμή παρατηρούμε αύξηση της σχολικής συμμετοχής, με τα παιδιά να έχουν ξεπεράσει πλέον τις 15 χιλ., από 13 χιλ. που ήταν πριν από περίπου δύο χρόνια. Αυτό είναι ένα αποτέλεσμα της συστηματικής προσπάθειας που γίνεται στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά. Δεν είμαστε σε καμία περίπτωση εκεί που θέλουμε, έχουμε όμως ένα μετρήσιμο αποτέλεσμα που αποδεικνύει ότι κινούμαστε προς τη σωστή κατεύθυνση.
Σε ποια σχολεία απευθύνεται το πρόγραμμα;
Αυτή τη στιγμή το πρόγραμμα βρίσκεται στην πιλοτική του εφαρμογή, καθώς είναι η πρώτη φορά που υλοποιείται και απευθύνεται, όπως σας είπα, σε δημόσια σχολεία Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης που συγκεντρώνουν σημαντικό ποσοστό φοίτησης παιδιών Ρομά. Για το στάδιο αυτό, σε συνεργασία του Εθνικού Αστεροσκοπείου με την Ομάδα Δράσης για την Υποστήριξη της Κοινωνικής Ένταξης των Ρομά της Περιφέρειας Αττικής της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας, επιλέχθηκαν συνολικά 20 δημόσια σχολεία της Περιφέρειας Αττικής. Το επόμενο βήμα είναι το πρόγραμμα να συνεχιστεί και ενδεχομένως να διευρυνθεί και εκτός Αττικής.
Υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις για να συμμετάσχει κάποιος μαθητής σε αυτό;
Δεν υπάρχει απολύτως καμία προϋπόθεση. Οι μαθήτριες και οι μαθητές των σχολείων όπου πραγματοποιείται η δράση έχουν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν. Αυτό ακριβώς είναι και το νόημα του προγράμματος, η γνωριμία όλων των παιδιών με την επιστήμη.
Πότε, πού και πώς πραγματοποιούνται οι δράσεις;
Η δράση πραγματοποιείται εντός του σχολικού χώρου, κατά τη διάρκεια του ωρολογίου προγράμματος, και συγκεκριμένα διαρκεί περίπου δύο διδακτικές ώρες. Οι επισκέψεις στα σχολεία συνεχίζονται μέχρι και σήμερα και πραγματοποιούνται κατόπιν επικοινωνίας των υπευθύνων του προγράμματος με τη διεύθυνση του εκάστοτε σχολείου.
Μία από τις εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν ήταν στο 3ο Γυμνάσιο Ασπροπύργου. Μιλήστε μας για αυτό. Τι ακριβώς παρουσιάστηκε εκεί και ποιες ήταν οι αντιδράσεις των μαθητών/τριών;
Στις 8 Απριλίου, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ρομά, επισκεφθήκαμε το 3ο Γυμνάσιο Ασπροπύργου, με σκοπό να πραγματοποιήσουμε τη δεύτερη δράση. Στο πλαίσιο αυτό, ο κ. Αλέξανδρος Χιωτέλλης και ο κ. Γιάννης Δακανάλης παρουσίασαν στις μαθήτριες και στους μαθητές το ηλιακό μας σύστημα και την εξελικτική πορεία των αστεριών. Τα παιδιά ήταν προσηλωμένα και έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον, το οποίο αυξήθηκε ακόμη παραπάνω όταν περάσαμε στην παρατηρησιακή αστρονομία με τη χρήση ειδικού τηλεσκοπίου και στην πρακτική άσκηση του πειράματος, κατά το οποίο επιδιώξαμε την εκτόξευση πυραύλου. Θέλω με την ευκαιρία να ευχαριστήσω και την κ. Λ. Ζαφείρη, διευθύντρια του σχολείου, για τη θερμή υποδοχή και την προετοιμασία που έκανε για αυτή τη δράση. Η επιτυχία τέτοιων πρωτοβουλιών βασίζονται και σε εκπαιδευτικούς που προσφέρουν πολλές φορές τον καλύτερο εαυτό τους.
Έχει υπάρξει μέχρι στιγμής κάποια αντίδραση που να σας έχει κάνει εντύπωση;
Μου κάνει θετική εντύπωση το αμείωτο ενδιαφέρον που δείχνουν τα παιδιά σε δράσεις που σχετίζονται άμεσα με τη γνώση. Υπάρχει κάτι που έχει και μια βάση αλήθειας, ότι κάποιες φορές παιδιά Ρομά, λόγω του τρόπου ζωής τους, δεν μπορούν να συγκεντρωθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα στην τάξη. Στην περίπτωση αυτή, κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Συνέβη το ακριβώς αντίθετο: υπήρξε -θα έλεγα- ευλαβική προσοχή από όλους. Το ίδιο διαπίστωσα και τον Νοέμβριο, όταν, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα των Παιδιών, αποφάσισα να επισκεφθώ, με την Ομάδα Δράσης για την Υποστήριξη της Κοινωνικής Ένταξης των Ρομά Δυτικής Ελλάδας, το 4ο Δημοτικό Σχολείο Χαλανδρίου, όπου φοιτούν και παιδιά Ρομά. Εκεί μιλήσαμε για τα δικαιώματα που πρέπει να απολαμβάνουν όλα τα παιδιά, πραγματοποιήσαμε διαδραστικά παιδαγωγικά παιχνίδια και ακούσαμε τα παιδιά να μας συστήνονται και να μοιράζονται τους στόχους τους για το μέλλον. Το ενδιαφέρον τους ήταν και πάλι αμείωτο. Αυτά τα παραδείγματα αποτελούν για εμάς το πιο ισχυρό κίνητρο ώστε να συνεχίσουμε την πορεία μας και να επιδιώκουμε καθημερινά, στον βαθμό που μπορούμε, την κοινωνική ένταξη των Ρομά συμπολιτών μας.
Υπάρχει κάποιο άλλο πρόγραμμα της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας για το οποίο θα θέλατε να πείτε δυο λόγια;
Η Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας του νεοσύστατου υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας συγκεντρώνει ένα σημαντικό εύρος αρμοδιοτήτων που απασχολούν Άτομα με Αναπηρία, ηλικιωμένους, Ρομά και συνολικά ευάλωτους συμπολίτες μας. Μέσα από ένα πλέγμα πολιτικών, κοινός στόχος όλων -και πρώτα απ’ όλα της υπουργού Σοφίας Ζαχαράκη- είναι να βελτιώσουμε τις συνθήκες διαβίωσής τους και να τους βοηθήσουμε να ζουν ανεξάρτητα. Ένα πετυχημένο παράδειγμα τέτοιας πολιτικής είναι το πρόγραμμα του Προσωπικού Βοηθού για τα Άτομα με Αναπηρία, μέσω του οποίου επιδιώκουμε για τους συμπολίτες μας με αναπηρία να κινούνται αυτόνομα και να αποτελέσουν ενεργά μέλη της κοινωνίας μας, αξιοποιώντας τις κλίσεις τους και ενισχύοντας την ανεξάρτητη διαβίωσή τους στην κοινότητα.