Με νηφαλιότητα και τόλμη ο Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως Ανθιμος μιλά για το κλείσιμο των εκκλησιών λόγω κορωνοϊού, για το τι θα γινόταν αν την εντολή την έδινε ένας Πρωθυπουργός που δηλώνει άθεος, την ώρα αυτοκριτικής στην Εκκλησία, αλλά και τα θαύματα που είδε στο μέτωπο του Εβρου.
Βρίσκεται έγκλειστος, όπως μου λέει, στο Επισκοπείο από το περασμένο Σάββατο. Ο Μητροπολίτης που πρώτος πήγε κόντρα σε ακραίες φωνές για το ζήτημα της θείας Κοινωνίας, απαντά αν η απόφαση της Ιεράς Συνόδου ήταν άτολμη, σχολιάζει την απόφαση Μητσοτάκη, προειδοποιεί τους ιερείς που σκέφτονται να κάνουν λειτουργίες σε ξωκλήσια την Κυριακή, σχολιάζει τη συνέντευξη Ράμφου. Αλλά και αποκαλύπτει όσα συμβαίνουν τούτες τις ώρες στον Εβρο και τα θαύματα που του εξομολογήθηκαν εθνοφύλακες στα σύνορα τις τελευταίες μέρες. Μιλήσαμε λίγη ώρα πριν κάνει την ακολουθία των Χαιρετισμών με κάμερα, μέσα από το Επισκοπείο, προκειμένου να μεταδοθεί στα τοπικά κανάλια.
Ησασταν από τους πρώτους που πήγατε «κόντρα» σε φωνές μέσα στην Εκκκλησία που επέμεναν να μείνουν ανοιχτοί οι ναοί, να συνεχιστεί το μυστήριο της Θείας Κοινωνίας...
Δεν είχε ακόμα εκφραστεί η διαρκής Ιερά Σύνοδος, υπήρχε ένας έντονος προβληματισμός ως εκείνη την ώρα. Δεν καυχώμαι ότι εγώ πήγα «κόντρα», απλώς λόγω του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης και της ενημέρωσης που έχω διαρκώς από εκεί, φρόντισα να προστατεύσω όσο γίνεται καλύτερα τους ανθρώπους μου. Ηταν νομίζω θέμα ενημέρωσης και η αργοπορία της Συνόδου –ο προβληματισμός είναι άλλο πράγμα. Ως συνήθως οι Ελληνες, το ίδιο και οι κληρικοί, αψηφούμε τα πράγματα σε σχέση με τη βαρύτητα που έχουν.
Το κυρίαρχο αίτημα της ατομικής ευθύνης δεν μπορεί να μην αφορά και την Εκκλησία και τους κληρικούς.
Εμείς την έχουμε σε πολλά πράγματα, δεν υστερούμε. Εχουμε όμως να συμπαρασύρουμε μαζί μας και να ενημερώσουμε, χωρίς να σκανδαλίσουμε ή να προκαλέσουμε, έναν ολόκληρο κόσμο που δεν είναι ομοειδής ως προς την αντιληπτική ικανότητά των καθημερινών θεμάτων. Γίνονταν έντονες διεργασίες μεταξύ μας. Μέχρι και την έκτακτη Σύνοδο που είχε διάρκεια τεσσεράμιση ώρες, έπρεπε να καταλάβουν οι ιεράρχες που ήταν στην Αθήνα πώς θα εξηγήσουν το γεγονός ακόμα και σε κάποιους ανθρώπους που δεν ήταν διατεθειμένοι να το αποδεκτούν και ήταν εντελώς αντίθετοι στο κλείσιμο των εκκλησιών ή στο να αλλάξουμε τον τρόπο που δίνουμε τη Θεία Κοινωνία. Η δική μας Εκκλησία είναι δημοκρατική, όλοι έχουν άποψη και λόγο, δεν είμαστε μαθημένοι στο παπικό μοντέλο να δίνουμε εντολή. Βλέπετε, και το Οικουμενικό Πατριαρχείο που πήρε αυτή την απόλυτη θέση, τόσο σωστή αλλά απόλυτη, χρειάστηκε αρκετές μέρες για να κάνει την σχετική ανακοίνωση. Είναι θέμα καθαρά λειτουργίας της δομής της Εκκλησίας μας. Δεν είναι εύκολο.
Η ανακοίνωση της Ιεράς Συνόδου μετά από αυτή τη μαραθώνια συνεδρίαση, χαρακτηρίστηκε από πολλούς άτολμη.
Νομίζω, όμως, ότι η Σύνοδος μέχρι εκεί μπορούσε να αποφασίσει.
Γιατί το λέτε αυτό;
Η Εκκλησία δεν είναι κυβέρνηση. Εδώ ξαναμπαίνει το ζήτημα της διαφορετικής δομής. Η Σύνοδος μπορούσε να αποφασίσει προτείνοντας, προτρέποντας, ερμηνεύοντας και εξηγώντας μέχρι εκεί. Δεν μπορούσε παραπάνω. Το παραπάνω εδικαιούτο -και πολύ σωστά το έκανε - ο Πρωθυπουργός.
Αρα εδώ φεύγει η διαχωριστική γραμμή που βάζουν εμφατικά κάποιοι, ότι η πολιτική ηγεσία δεν δικαιούται να ανακατεύεται στα της Εκκλησίας...
Γιατί να μην δικαιούται; Πρώτον, ο Πρωθυπουργός είναι Χριστιανός και το ομολογεί. Δεύτερον, έχει την ευθύνη όλων μας, γιατί όλοι μας είμαστε πολίτες του κράτους. Η Εκκλησία δεν είναι εκτός του κράτους. Ελπίζουμε και προσδοκούμε τη Βασιλεία των Ουρανών, αλλά αυτή αργότερα... Μέχρι τότε είμαστε πολίτες ενός κράτους. Δεν λέει πουθενά ότι τα της Υγείας η Εκκλησία δεν τα αποδέχεται. Αν αρρωστήσουμε και εμείς στον γιατρό πηγαίνουμε.
Η προτεινόμενη λύση της Θείας Λειτουργίας 7-8 το πρωί δεν ήταν προβληματική;
Την είχα κάνει και εγώ αρχικά αυτή την πρόταση. Εκ των υστέρων όμως όσο το σκέφτομαι, θα ήταν σαν να κάναμε τάχα το καθήκον μας και να τελούσαμε τη λειτουργία, όμως η λειτουργία είναι έργο του λαού. Ο λαός δεν θα μπορούσε να έρθει. Αρα, γιατί θα την κάναμε; Για να γαληνεύσουμε τη συνείδησή μας; Η Εκκλησία δεν είναι για να γαληνεύει τη συνείδηση του κληρικού, ή πέντε ανθρώπων που θα ξυπνούσαν νωρίς. Η Εκκλησία κάνει έργο λαού, προσεύχεται και για αυτούς που δεν θέλουν να έρθουν στον ναό. Αν κάποιοι κληρικοί μας λένε και προετοιμάζονται ότι θα κάνουν κρυφά μια λειτουργία για πέντε δέκα-ανθρώπους είναι λάθος. Θα χωριστούμε σε καλούς κληρικούς που κρυφά πήγαν στις κατακόμβες να λειτουργήσουν και στους κακούς κληρικούς ή στους χριστιανούς που ήταν παρεούλα ενός ιερέα και τους πήγε σε ένα ξωκλήσι. Οχι, ο ιερέας είναι για όλη την Εκκλησία. Τέτοιοι είδους σχισματικές τάσεις δεν είναι ορθόδοξες.
Εχετε πληροφορίες ότι κάποιοι κληρικοί ετοιμάζουν «αντάρτικο»;
Ναι βέβαια. Υπάρχουν. Μπορεί να το κάνουν με καλή διάθεση, όμως δεν είναι και εκκλησιολογικά σωστά. Οι καθολικοί το τηρούν και κάνουν τις ιδιωτικές λειτουργίες. Αυτό σε εμάς είναι εκκλησιολογικά απαράδεκτο. Δεν πρέπει να συμβεί. Ας δείξουμε ταπείνωση σε αυτό που είπε ο Πατριάρχης, ο Αρχιεπίσκοπος και ο Πρωθυπουργός. Δεν είναι κακό πράγμα να ταπεινωνόμαστε. Η ταπείνωση σώζει. Η αλαζονεία ότι «εγώ θα κάνω καλύτερα από τους άλλους» οδηγεί στην κόλαση. Αν δείξω υπακοή στον Πατριάρχη, στη Σύνοδο και στον Πρωθυπουργό αυτό λογίζεται ως σωτηρία. Προσέξτε, ένα Πρωθυπουργό που λέει ότι πιστεύει και το ξέρουμε ότι πιστεύει.
Εννοείτε ότι αν το ίδιο μέτρο έπαιρνε ένας άλλος Πρωθυπουργός που δηλώνει άθεος, θα είχε διαφορά;
Μέσα μας δεν θα είχε την ίδια βαρύτητα, είναι η αλήθεια.
Αρα δεν θα υπήρχε ο ίδιος βαθμός συμμόρφωσης με τις αποφάσεις του;
Ενδεχομένως δεν θα υπήρχε.
Μετά από όσα έχουν συμβεί, ανησυχείτε για το πώς ο λαός εκλαμβάνει πλέον τη στάση, τον ρόλο της Εκκλησίας; Πόσο έχει διαταραχθεί αυτή η σχέση;
Χρειάζεται προσπάθεια ο λαός και οι κληρικοί μας να καταλάβουν τι σημαίνει Εκκκλησία. Η Εκκλησία δεν είναι ένας διοικητικός οργανισμός που λέει «αποφασίζει το ΔΣ και εφαρμόζεται». Ούτε είναι ένας λαϊκίστικος χώρος όπου επικρατεί αυθαιρεσία και ο καθένας κάνει ό,τι θέλει. Χρειάζεται άριστη συνεργασία. Διαφορετικά το «ό,τι θέλει ο λαός» είναι προτεσταντισμός, ενώ η απόλυτη εξουσία της διοίκησης είναι παπισμός. Αυτό χρειάζεται να το καταλάβουμε σήμερα.
Την Κυριακή πολλοί πιστοί θα ζήσουν μια πρωτόγνωρη κατάσταση που δεν θα μπορούν να προσέλθουν στις εκκλησίες.
Αυτό για εμάς είναι ένας πόνος. Εμείς οι ίδιοι, οι κληρικοί, τι θα κάνουμε την Κυριακή το πρωί; Δεν είναι εύκολο για έναν κληρικό να μην πάει να λειτουργήσει ή για έναν χριστιανό που είναι η ζωή του όλη είναι η Θεία Λειτουργία. Καταλαβαίνω ότι αυτός ο άνθρωπος υποφέρει. Πρέπει και αυτόν να τον θεραπεύσω. Και αυτό θεραπεύεται με ποιμαντική, δεν θεραπεύεται με μια εντολή.
Εσείς τι θα κάνετε την Κυριακή το πρωί;
Θα μείνω στο σπίτι μου μέσα, θα ακούω από το ραδιόφωνο και με την ψυχή μου θα ψάχνω να βρω τον Χριστό, όπως τον ψάχνω κάθε φορά που λειτουργώ μπροστά στην Αγία Τράπεζα.
Εχει ενδιαφέρον πώς σε αυτή την κρίσιμη φάση της πανδημίας, κάποιοι θα προσεγγίσουν ξανά τη σχέση τους με την πίστη, με το θείο.
Το να πιστεύει κανείς είναι δύσκολο πράγμα. Το να μην πιστεύει είναι θάνατος. Πολλές φορές κλονίζεται η πίστη όλων μας. Ολη μας η ζωή μας ωθεί στο να πιστέψουμε. Αυτό που έλεγε ένας σοφός: το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι «ή υπάρχει θεός ή δεν ξέρω». Πολλοί έλεγαν δεν υπάρχει ο θεός γιατί δεν τον βλέπουμε. Ούτε τον κορωνοϊό τον βλέπουμε.
Τον κορωνοϊό τον βλέπουν οι επιστήμονες στα εργαστήρια.
Και οι άγιοι άνθρωποι βλέπουν τον Χριστό. Αγιοι εννοούμε τους μετανοημένους αμαρτωλούς. Είμαστε όλοι σε αυτή τη φάση, να μετανοούμε διαρκώς.
Τα βλέμματα όλων μας είναι στραμμένα στον κύριο Σωτήρη Τσιόδρα. Εχει ενδιαφέρον ότι συχνά όταν γίνεται αναφορά σε αυτόν, κάποιοι σπεύδουν να προσθέσουν ότι είναι και ψάλτης.
Είδατε πόσο σημαντικό είναι να εμπιστευθούμε έναν άνθρωπο που είναι μεν επιστήμονας, αλλά συγχρόνως έχει και φόβο θεού; Φόβο θεού εννοούμε έχει σχέση με τον θεό, όχι ότι τον τρέμει. Και τότε τον εμπιστευόμαστε περισσότερο. Η σχέση του με τον θεό μάς κάνει να τον εμπιστευθούμε περισσότερο.
Το Πάσχα, την Μεγάλη Εβδομάδα, τι πρόκειται να συμβεί;
Συζητώ με πολλούς, κάνουμε διάφορες σκέψεις, αφού φαίνεται ότι θα υπάρχει ακόμα το θέμα του κορωνοϊού, να δούμε μήπως μπορούμε να κάνουμε παίρνοντας μέτρα τις ακολουθίες μας στις αυλές των ναών. Ισως χρειαστεί να συμπυκνώσουμε κάπως και το πρόγραμμα.
Υπάρχει περίπτωση να μην γίνει Επιτάφιος, η περιφορά στους δρόμους, για πρώτη φορά δηλαδή;
Ενδεχομένως να μην γίνει.
Συζητώντας με τον Στέλιο Ράμφο προ λίγων ημερών...
Εκανε πολύ καλό αυτή η συνέντευξη, μας βοήθησε όλους παρά πολύ.
Σε τι;
Να καταλάβουμε τα όριά μας.
Είναι η ώρα που η Εκκλησία μας θα κάνει μεγάλες αλλαγές, είπε ο κύριος Ράμφος.
Πολύ σωστά το εντοπίζει ο κύριος Ράμφος. Μετά την κρίση του κορωνοϊού οφείλουμε να κάνουμε μια πνευματική ιχνηλασία.
Αυτό που λέμε αυτοκριτική;
Ναι. Αυτοκριτική. Να ψάξουμε το γεγονός καθαρά με κριτήρια πνευματικότητας. Να δούμε τι είναι πνευματικό, τι είναι κοσμικό και ποια είναι η σχέση τους. Οπωσδήποτε δεν είναι σχέση αντιπαλότητας. Πώς πρέπει να αντιμετωπίζουμε το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας στη ζωή μας. Αυτό που είπε ο κύριος Ράμφος ότι δεν είναι μαγικό φίλτρο η Θεία Κοινωνία, προαπαιτεί πίστη. Πρέπει να το καταλάβει αυτό η κοινωνία -και οι παππάδες βέβαια. Ολοι μας.
Βρίσκεστε κοντά στα γεγονότα στον Εβρο. Η αλήθεια είναι ότι δεν ακούμε πολύ τι συμβαίνει λόγω των εξελίξεων με τον κορωνοϊό. Εχετε εικόνα;
Πολύ καλή εικόνα. Ευτυχώς που κλείσαμε τα σύνορα, γιατί τώρα θα ήταν τραγική η κατάσταση, εξαιτίας του γεγονότος ότι πήραν τόσο αψήφιστα στην Τουρκία το ζήτημα του κορωνοϊού. Κάθε βράδυ συνεχίζεται ένα πόλεμος νεύρων –λιγότερο είναι η αλήθεια τελευταία- από ανθρώπους που δεν είναι πρόσφυγες, δεν είναι μετανάστες. Εχουν απομείνει οι αποφυλακισθέντες που καταβάλουν τραγικές προσπάθειες να περάσουν τα σύνορα. Κάθε βράδυ γίνεται μια απόπειρα εισόδου στην Ελλάδα. Χρωστάμε τεράστια ευγνωμοσύνη στον στρατό, την πυροσβεστική, στην αστυνομία και στους εθνοφύλακες. Ο θεός να φυλάξει να μην κλωνιστούν από τον κορωνοϊό διότι τότε κινδυνεύει να διαρραγεί όλο το δυνατό μέτωπο που υπάρχει εκεί.
Τους έχετε επισκεφθεί;
Πολλές φορές. Και στις Καστανιές και στα αναχώματα στο Δέλτα του Εβρου. Εχουν ανάγκη για στήριξη πνευματική και ηθική. Και θα σας πω κάτι: αυτές τις μέρες τα παιδιά μας εκεί έχουν ζήσει θαύματα. Ανθρωποι άσχετοι με την καθημερινότητα της Εκκλησίας, με μια απλή άδολη πίστη. Εζησαν θαύματα που μου τα διηγήθηκαν – εγώ μπορούσα να ερμηνεύσω τι σημαίνουν. Συγκλονιστικές στιγμές.