«Υπέροχα. Τώρα που μου έδωσες έναν κληρονόμο και έναν εφεδρικό, η δουλειά μου τελείωσε». Αυτή φέρεται να είναι η ατάκα του Καρόλου στην Νταϊάνα κατά τη γέννηση του Χάρι, σύμφωνα με τον πρίγκιπα της... Αμερικής.
Ο πρίγκιπας Χάρι έγραψε την αυτοβιογραφία του, ένα βιβλίο στο οποίο διηγείται πώς ήταν πραγματικά η πριγκιπική του ζωή αλλά και προφανώς το συναίσθημα που τον καθόρισε αυτό του να είναι πάντα δεύτερος. Να μην έχει ρόλο, να είναι ο «εφεδρικός».
Αποκαλύψεις από το πώς έχασε την παρθενιά του, ως τους καβγάδες με τον Γουίλιαμ, τα ναρκωτικά για να... νιώσει ότι υπάρχει, όπως είπε, ως το πώς αντιμιλούσε στον πατέρα του κάθε φορά που απέκλειε την Μέγκαν Μαρκλ λόγω πρωτοκόλλου. Ολα αυτά περιγράφει ο πρίγκιπας Χάρι στο βιβλίο του σκιαγραφώντας τον ρόλο του ως «εφεδρικός» διάδοχος του θρόνου αλλά και τις προφανείς ανοιχτές πληγές από το συναίσθημα του δεύτερου βιολιού που του καλλιεργήθηκε από την κούνια, σε μια οικογένεια που ήταν όλη στραμμένη επάνω στον διάδοχο, Γουίλιαμ.
Πρίγκιπας Χάρι, τελικά τι σημαίνει να είσαι εφεδρικός
Το BBC επιχειρεί να σκιαγραφήσει τι σημαίνει να είσαι ο «εφεδρικός» στη βασιλική οικογένεια όχι μόνο με βάση του βιβλίο του πρίγκιπα Χάρι αλλά και με βάση την ιστορία.
Ο τίτλος του βιβλίου φυσικά και δεν είναι τυχαίος. «Εφεδρικό, Spare» τον αποκαλούσαν συχνά και μέσα στην οικογένειά του. Και για τους άνδρες με τα γκρι του παλατιού αυτό ήταν, ο εφεδρικός, ο αντικαταστάτης σε περίπτωση που συνέβαινε κάτι στον διάδοχο πριν αποκτήσει δικά του παιδιά.
«Το έλεγαν χωρίς να το φιλτράρουν, ευθέως. Ήμουν η σκιά, ο δευτεραγωνιστής, το σχέδιο Β», γράφει ο ίδιος ο Χάρι.
«Με έφεραν σε αυτόν τον κόσμο σε περίπτωση που κάτι συνέβαινε στον Γουίλι», γράφει, χρησιμοποιώντας τα παρατσούκλια που χρησιμοποιούσαν τα δύο αδέλφια μεταξύ τους, «Γουίλι» ο Γουίλιαμ, «Χάρολντ» ο Χάρι.
«Υπάρχει πλούτος και προνόμια αλλά δεν υπάρχει σκοπός...»
Και εξηγεί το BBC:
«Προφανώς ενόχλησε αρκετά τον πρίγκιπα Χάρι ώστε να το χρησιμοποιήσει ως τίτλο για το βιβλίο του, και αξιοποιεί τη μακροχρόνια δυσκολία αυτού του αβέβαιου βασιλικού αναπληρωματικού ρόλου, όπου υπάρχει πλούτος και προνόμια αλλά δεν υπάρχει προφανής αίσθηση σκοπού.
"Είναι μια μη-θέση", λέει η βασιλική εμπειρογνώμονας καθηγήτρια Pauline Maclaran, από το Κέντρο Μελέτης της Σύγχρονης Μοναρχίας του Royal Holloway του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.
"Δεν υπάρχει κανένας σαφής ρόλος εκτός από το να σφίγγει τα χέρια και να είναι ευχάριστος στους ανθρώπους", λέει η καθηγήτρια Maclaran.
Μια ζωή άσκοπης πολυτέλειας μπορεί να έχει την γοητεία της, αλλά ενέχει επίσης μεγάλο κίνδυνο ανικανοποίητου και έλλειψης κατεύθυνσης.
Σε τέτοιο βαθμό που η καθηγήτρια Maclaran λέει ότι μια σύγχρονη, αδυνατισμένη μοναρχία θα πρέπει είτε να βρει καλύτερα καθορισμένους ρόλους για τα άτομα αυτά, είτε να τα απαλλάξει από κάθε βασιλική προσδοκία, μόλις διολισθήσουν στην ιεραρχία της διαδοχής.
Ο βασιλικός ιστορικός Εντ Όουενς λέει ότι η Σουηδία και η Δανία είναι παραδείγματα όπου έχει υιοθετηθεί μια τέτοια προσέγγιση, με "σμίκρυνση" των βασιλικών οικογενειών, έτσι ώστε τα άτομα που μπορεί να ήταν οριακά "εφεδρικά" να έχουν τη δική τους ιδιωτική ζωή "χωρίς να περιορίζονται από τις βασιλικές ευθύνες".
Πριγκίπισσα Μαργαρίτα, όπως πρίγκιπας Χάρι
Ο Οουενς υποστηρίζει ότι η πριγκίπισσα Μαργαρίτα, μικρότερη αδελφή της αείμνηστης βασίλισσας Ελισάβετ Β', αποτελεί παράδειγμα των πιέσεων που ασκούνται σε τέτοια αδέλφια, με τρόπο που θυμίζει τα προβλήματα που έθεσε ο πρίγκιπας Χάρι.
Ο Οουενς υποστηρίζει ότι η πριγκίπισσα Μαργαρίτα είδε την ιδιωτική της ζωή να "διαλύεται" από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης - κάτι που, όπως λέει, θα ήταν πολύ λιγότερο πιθανό να συμβεί στον μονάρχη ή σε όσους βρίσκονται απευθείας στη σειρά διαδοχής.
Για το δεύτερο παιδί, το οποίο δεν αναμένεται να αναλάβει κανένα ρόλο πέρα από το να παίζει ευσυνείδητα "το δεύτερο βιολί", αυτό σημαίνει ότι δεν έχει την επιείκεια του τύπου και είναι πιο πιθανά τα πιο σκληρά και πιπεράτα πρωτοσέλιδα, ενώ έχει και λιγότερες πιθανότητες να το προστατέψει το παλάτι, λέει ο ιστορικός. Εξηγεί δηλαδή ότι διαφορετικά αντιμετωπίζονται από τον τύπο οι διάδοχοι και διαφορετικά όσοι δεν βρίσκονται στην άμεση γραμμή διαδοχής.
Ο πρίγκιπας Άντριου είναι άλλος ένας του οποίου οι προσπάθειες να βρει ρόλο δεν είχαν ακριβώς καλή κατάληξη. Ακόμη και πριν από το σκάνδαλο Επστάιν είχε αποκτήσει το παρατσούκλι Air Miles Andy για τα πολλά υπερπόντια ταξίδια του.
Υπήρξαν όμως και θετικά αποτελέσματα.
Ο Γεώργιος ΣΤ', ένας ντροπαλός και αρχικά απρόθυμος μονάρχης, ήταν ο μικρότερος αδελφός του Εδουάρδου Η', αλλά ανέλαβε καθήκοντα βασιλιά μετά την παραίτηση του άτεκνου αδελφού του και αποδείχθηκε ηγέτης σε καιρό πολέμου.
Ο πατέρας του, Γεώργιος Ε΄, ήταν ένας άλλος δεύτερος γιος που ανέβηκε στο θρόνο. Ο μεγαλύτερος αδελφός του είχε πεθάνει σε ηλικία 28 ετών σε μια επιδημία γρίπης το 1892.
Εκτός από την κληρονομική αρχή που βάζει τον "εφεδρικό" στη δεύτερη θέση, ο καθηγητής Maclaran προτείνει να το δούμε μέσα από το πρίσμα της οικογενειακής δυναμικής.
Η καθηγήτρια Μακλάρεν πάντως υποστηρίζει ότι ένα ακόμη στοιχείο που αναδεικνύεται από την ιστορία του πρίγκιπα Χάρι είναι αυτό του συνδρόμου του δεύτερου παιδιού το οποίο δυσυνασχετεί και επαναστατεί με το μεγαλύτερο παιδί στο οποίο έχει δοθεί περισσότερη προσοχή και ευθύνες. Κάτι τέτοιο μπορεί να προκαλέσει ένταση ανάμεσα στα αδέλφια και το μεγαλύτερο παιδί να εκνευρίζεται από την έλλειψη υπευθυνότητας που επιδεικνύει το μικρότερο. Πρόκειται για ένα ψυχολογικό πυροτέχνημα καθώς και για ένα συνταγματικό εξάρτημα.
Ο καθηγητής αναφέρεται ακόμη στα ιστορικά πρότυπα με το νεότερο κακό βασιλόπουλο που κατηγορείται για ακόλαστη και ανέντιμη συμπεριφορά ή παρουσιάζεται ως αντίπαλος που απειλεί να υπονομεύσει την εξουσία του μεγαλύτερου.
Ωστόσο, όπως σημειώνει ο Σερ Αντονι Σέλντον τον 21ο αιώνα δεν υπάρχει λόγος για περιορισμούς ή αρνητισμό απέναντι στους «εφεδρικούς» βασιλείς. Και προειδοποιεί το παλάτι ότι κανείς δεν κερδίζει από τον τρέχοντα πόλεμο λέγοντας ότι υπάρχει χρόνος ακόμη οι διαφορές να επιλυθούν».