Είδαμε τον 4ο κύκλο της σειράς Stranger Things που έσπασε κάθε ρεκόρ του Netflix.
Γιατί τόση φρενίτιδα για μια σειρά χωρίς καμία καινοτομία, η οποία απλώς ανακυκλώνει -με εξαιρετικό τρόπο είναι η αλήθεια- μια παλιά αισθητική του ‘80 και αντιγράφει τα έργα του Στίβεν Κινγκ; Πώς ένα ατελείωτο σπλάτερ με γλοιώδη τέρατα και ένα αηδιαστικό λουτρό αίματος κατάφερε να γίνει τόσο μαζικό και κάθε επεισόδιό του σε κάνει να μην μπορείς να ξεκολλήσεις από την οθόνη; Τι είναι αυτό που καθηλώνει τους θεατές και προκαλεί τεράστιες συζητήσεις στα φόρουμ και τα κοινωνικά δίκτυα;
Το βασικό κλειδί για να κατανοήσουμε τη δυναμική του Stranger Things είναι η νοσταλγία για την εποχή που σκιαγραφεί: τα κολασμένα '80s, στα οποία η pop culture επιστρέφει διαρκώς κάθε φορά που η αγορά βρίσκεται σε κρίση, για να ανακατέψει την τράπουλα και να βγάλει έναν άσσο (με γκλίτερ και βάτες) από το μανίκι. Το είδαμε και με την τεράστια επιτυχία του «Top Gun: Maverick». Η θριαμβευτική επάνοδος του Τομ Κρουζ με το σίκουελ μιας ταινίας θρύλου της δεκαετίας του ‘80, αντλεί τη δυναμική της εν μέρει από την ίδια δεξαμενή νοσταλγίας η οποία τροφοδοτεί και το Stranger Things. Και όταν μιλάμε για δυναμική δεν εννοούμε μόνο τα views που κάνει μια σειρά σε μια πλατφόρμα streaming ή τα εισιτήρια που κόβει στο σινεμά μια ταινία, αλλά εννοούμε το ντόμινο που προκαλεί στη μόδα, στη βιομηχανία της ομορφιάς, στη μουσική, στο street style - αυτή την αλληλουχία επιρροής που γίνεται φρενίτιδα και δημιουργεί ένα τσουνάμι στην κουλτούρα της ποπ γενικότερα.
Το Stranger Things έχει τόσο μεγάλη επιρροή για να κινητοποιήσει έναν τέτοιο μηχανισμό, σαν αυτό που μόλις περιγράψαμε, που ξέθαψε από την λήθη, με τρελή ταχύτητα, ένα παλιό τραγούδι του 1985: Το «Running up that hill» της Kate Bush με το που ακούστηκε στο 4ο επεισόδιο του στον 4ου κύκλου στο Walkman της Max Mayfield, έγινε κατευθείαν viral, προκαλώντας έναν μικρό πανζουρλισμό στο Youtube και τις πλατφόρμες τύπου Spotify ή iTunes και να σκαρφάλωσε στις πρώτες θέσεις των βρετανικών charts 37 χρόνια μετά την κυκλοφορία του. Δεν είναι παράδοξο λοιπόν αν θα δούμε τις βιτρίνες των fast fashion αλυσίδων μόδας να γεμίζουν με outfits ξεσηκωμένα από τα look των ηρώων της σειράς -της Eleven, του Mike Wheeler και του Will Byers- την ώρα που κάνουν roller skating στην Καλιφόρνια. Ή να δούμε το feed του Instagram να γεμίζει με κομμώσεις αλά Nancy Wheeler, με επιμελώς ατημέλητα σγουρά καρέ με αφέλειες.
Γιατί νοσταλγούμε τόσο τα 80's;
Η ανεμελιά που χαρακτηρίζει την κουλτούρα των ‘80s, η χορευτική διάθεση, το στυλ, η αθωότητα της τελευταίας εποχής πριν την ψηφιοποίηση του κόσμου, όλο αυτό το παρηγορητικό κιτς με τις επικές φράντζες, τα Walkman, τα ογκώδη κασετόφωνα, το μπόουλινγκ, τη ντίσκο, το cool casual ντύσιμο που μοιάζει με κοστούμια από μιούζικαλ ή σχολική αθλητική διοργάνωση σε αμερικανικό σχολείο των νοτιοανατολικών πολιτειών, είναι πράγματα που η post-covid πραγματικότητα χρειάζεται για την επανεκκίνηση της αγοράς. Η pop culture χρησιμοποιεί σαν καύσιμο την ενέργεια μιας εποχής με έντονο συναίσθημα, αφενός για να νοηματοδοτήσει το κενό που άφησε ο μεταμοντερνισμός και η ραγδαία τεχνολογική επανάσταση που σημειώθηκε από το '90 και μετά, αποσαθρώνοντας σταδιακά τον αναλογικό κόσμο, και αφετέρου για να κάνει monetizing, φέρνοντας έσοδα στα ταμεία μετά την κρίση του κορωνοϊού με μια σίγουρη και δοκιμασμένη εμπορική συνταγή.
Τα ‘80s πουλάνε, προκαλώντας (στους μεγαλύτερους) νοσταλγία για την τελευταία αναλογική περίοδο πριν την έλευση της ψηφιακής εποχής. Όπως εύστοχα επισημαίνει η γεννημένη το 1980 διδάκτορας Νεότερης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Άννα Μαρία Δρουμπούκη, στο βιβλίο της «Ξημερώνει πάλι στην Αμερική» (εκδ. Ο Μωβ Σκίουρος), ένα έξυπνο δοκίμιο για τις πολιτισμικές ζυμώσεις και τη μαζική κουλτούρα στις ΗΠΑ τη δεκαετία του '80, όσοι γεννηθήκαμε στα τέλη των seventies και στις αρχές των eighties, «έπρεπε να γεφυρώσουμε το χάσμα μεταξύ μιας αναλογικής παιδικής ηλικίας και μιας ψηφιακής ενηλικίωσης. Ως παιδιά παίξαμε σε εξωτερικούς χώρους -μάλλον ήμασταν η τελευταία γενιά παιδιών που έπαιξαν στις γειτονιές τους στις μεγάλες πόλεις-, εφευρίσκαμε παιχνίδια, πολύ καιρό πριν από την έλευση της κονσόλας παιχνιδιών, φτιάχναμε βραχιόλια για τους φίλους μας και γράφαμε τα καλοκαίρια ο ένας στον άλλο καρτ ποστάλ. Δεν είχαμε Whatsapp, Viber, Instagram, το τηλέφωνο έπαιζε καθοριστικό ρόλο στην κοινωνικοποίησή μας, αρκεί να μην σήκωνε το ακουστικό από την άλλη πλευρά του σπιτιού η μητέρα μας για να μας κατασκοπεύσει, έπρεπε να μάθουμε να χρησιμοποιούμε υπολογιστές όταν φτάσαμε σε κάπως μεγαλύτερη ηλικία, τη στιγμή που οι επόμενες γενιές στην ουσία γεννιούνται στον ψηφιακό κόσμο». Παράλληλα, όπως αναφέρει η ιστορικός Άννα Μαρία Δρουμπούκη, υπάρχει η αίσθηση, ότι η γενιά των σημερινών σαραντάρηδων που βλέπει μαγνητισμένη σειρές όπως το Stranger Things ή remake ταινιών όπως το It του Στίβεν Κινγκ και το Top Gun του Τομ Κρουζ, «είναι ίσως η τελευταία που έχει κάποια σύνδεση με τις δεκαετίες που προηγήθηκαν του 1980, έστω και σε επίπεδο εγκυκλοπαιδικών γνώσεων, μέσα από τα βιώματα των γονιών μας και των φίλων τους ή ακόμα και λόγω της χρονικής εγγύτητας με τις δεκαετίες του 1960 και του 1970. Ο ψηφιακός κατακλυσμός συρρικνώνει δραματικά τον ορίζοντα του παρελθόντος, δημιουργεί μια άλλη αίσθηση του χρόνου ακόμα και για τα πρόσφατα βιώματά μας».
Οι σαραντάρηδες βρίσκουμε στα '80s την εικόνα των παιδικών μας χρόνων. Στην παρέα του Hawkins με τα ποδήλατα, που έπαιζε ακόμα στους δρόμους και άκουγε μουσική από κασέτες στο Walkman, βλέπουμε τον εαυτό μας στις γειτονιές των πόλεων που μεγαλώσαμε. Οι Millennials ή η Generation Z, βλέπει με περιέργεια μια εικόνα του κόσμου όπως αυτός ήταν πριν το Internet, τα video games, τα smartphones και τα κοινωνικά δίκτυα. Ακόμα κι αυτοί όμως νιώθουν νοσταλγία ή κάτι σαν νοσταλγία για μια εποχή που δεν έζησαν, η οποία ακούγεται στ΄ αυτιά τους εξωτική και παράξενη, όπως άλλωστε εξωτικά και παράξενα φαίνονταν και σε εμάς, τους σημερινούς σαραντάρηδες, τα παιδικά ή εφηβικά χρόνια των Baby Boomers στις δεκαετίες του '50, του '60 και του '70. Η νοσταλγία, άλλωστε, «είναι ένα ρομάντζο που εμπλέκει τις φαντασιώσεις μας για ένα εξιδανικευμένο παρελθόν», διαβάζω στο βιβλίο της ιστορικού Άννας Μαρίας Δρουμπούκη. «Αυτή η “παγκόσμια επιδημία νοσταλγίας” ή “νοσταλγικότητας” αντιπροσωπεύει την επιθυμία για συνέχεια σε έναν θρυμματισμένο κόσμο, η νοσταλγία αποκτά τη λειτουργία ενός μηχανισμού άμυνας σε καιρούς επιτάχυνσης της ζωής και των ρυθμών της, είναι ένα είδος επανάστασης ενάντια στη σύγχρονη, επιταχυνόμενη θεώρηση του χρόνου [...] Γιατί επιστρέφουμε λοιπόν στη δεκαετία του '80 με τόση νοσταλγία, είναι τα συναισθήματα που γεννιούνται με την αναδρομή στα παιδικά και εφηβικά μας χρόνια ή η αναγωγή της δεκαετίας στην απόλυτα ανέμελη και κομφορμιστική δεκαετία; Είναι η επένδυσή της με την αύρα του success story, ή απλώς η έμφυτη ανάγκη του ανθρώπινου είδους σε δύσκολες περιόδους να εξιδανικεύει το παρελθόν;».
Όπως κι αν έχει το Stranger Things, και ειδικά ο 4ος κύκλος του, που είναι το απόλυτο '80s revival, μας προσφέρει γερές δόσεις από αυτή την καθησυχαστική νοσταλγία που έχουμε τόσο ανάγκη σε μια ασταθή φάση με πανδημία, ακρίβεια, πόλεμο, με τεράστια ξανά πόλωση μεταξύ των δύο ψυχροπολεμικών υπερδυνάμεων ΗΠΑ-Ρωσίας, σε μια περίοδο μεγάλης ανασφάλειας με την απειλή μιας επισιτιστικής κρίσης, με απασφαλισμένο τον Πούτιν να παίζει πάνω από το κεφάλι μας ρώσικη ρουλέτα, όχι με περίστροφο αλλά με πυρηνικές κεφαλές. Το τραγούδι της Kate Bush εν μέσω σπλάτερ, ακούγεται στο Stranger Things σαν ένα κάλεσμα για να επιστρέψουμε έστω και νοητά σε έναν κόσμο μακριά από όλα αυτά, σε έναν κόσμο χωρίς κινητά, όπου η μουσική έχει μελωδία και δεν είναι σαν ηλεκτρονική ηχορύπανση ή σαν το μονότονο στρίγκλισμα δύο μεταλλικών αντικειμένων που τρίβονται μεταξύ τους εκτοξεύοντας παντού ρινίσματα σιδήρου.
Η επιστροφή του σινεμά και της τηλεόρασης στη διασκέδαση, χωρίς πολιτική ορθότητα
Τέλος, το «Stranger Things», όπως ακριβώς έκανε άλλωστε και το «Top Gun: Maverick» μάς επαναφέρουν σε ένα κινηματογραφικό ή τηλεοπτικό προϊόν ωμής, αυθεντικής ψυχαγωγίας, χωρίς διδακτισμούς ή παστοριλίκια, χωρίς εξώφθαλμες υποκριτικές επιδείξεις κοινωνικής ευαισθησίας. Πέρα από τη νοσταλγία για τα '80s, λοιπόν, τόσο το «Stranger Things» όσο και το «Top Gun», μας επιστρέφει σε ένα σινεμά ή σε ένα home cinema μακριά από «την πολιτική ορθότητα που καταστρέφει τον κινηματογράφο», όπως είχε πει σε συνέντευξή του στο iefimerida, o Λουκάς Κατσίκας, Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας: «Παρακολουθώ με ανησυχία εδώ και χρόνια αυτή τη λαίλαπα της πολιτικής ορθότητας που έχει προ πολλού εξαπολυθεί. Γιατί θα σαρώσει και διαστρεβλώσει σύντομα όλες τις τέχνες, όχι μόνο το σινεμά, και όλους τους τομείς της ζωής. Και δεν υπάρχει μεγαλύτερη μάστιγα εις βάρος της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης από την πολιτική ορθότητα».
Τι μου άρεσε στο Stranger Things
Η πιστότητα στα εφηβικά ‘80s με όλο τους το μεγαλείο: στα χτενίσματα, το στυλ, στους εμπριμέ (εφιαλτικούς) καναπέδες, στα rollers, στα milkshake, στις αεροδυναμικές φράντζες, στις αφάνες τύπου περμανάντ, στις κασέτες του Walkman, στα τηλέφωνα τοίχου με το μακρύ καλώδια για να διασχίζεις όλο το σπίτι από την κουζίνα μέχρι το WC ανενόχλητος. Όσο για το τραγούδι της Kate Bush, αυτό ήταν αποκάλυψη. Disco Barbarella, ποδηλαλτικά κολάν, τζην μπουφάν με κονκάρδες και ξερό ψωμί.
Η στροφή από το science fiction στον κλασικό τρόμο ήταν πραγματικά πολύ δυνατή. Όχι μόνο δεν ενόχλησαν τα δάνεια από κλασικά θρίλερ του '80, όπως το It, η Carrie, το Σάλεμς Λοτ του σπουδαίου Στίβεν Κινγκ ή το θρυλικό «Στο δρόμο με τις Λεύκες» με τον αξεπέραστο Φρέντι Κρούγκερ, αλλά αποτελούν μια πολύ ευχάριστη στροφή των αδερφών Duffer (των γεννημένων το 1984 δημιουργών του Stranger Things). Η δημιουργική επίκληση στον Στίβεν Κινγκ που κάποιους τους ενόχλησε ως αντιγραφή, αντιθέτως τη θεωρώ μια καλή αρχή για να επιστρέψει το σινεμά ή οι streaming πλατφόρμες στην ουσία του κινηματογράφου που είναι η διασκέδαση, η δημιουργία έντονων συναισθημάτων και όχι ένας στείρος διδακτισμός που ορθώνει διαρκώς το χέρι δασκαλίστικα σαν αφιονισμένος πάστορας των μεσοφυτικών πολιτειών που εκτοξεύει ένα υστερικό συνονθύλευμα νουθεσιών με βιβλικά σάλια.
Tο προβάδισμα σε δευτερεύοντες ρόλους των προηγούμενων σεζόν ήταν πραγματικά πολύ καλή η επιλογή των αδερφών Duffer για τον τέταρτο κύκλο. Η Max, η Nancy, η Robin Buckley, η Erica Sinclair και φυσικά ο Murray Bauman, που πήραν πάνω τους φέτος τη σειρά και ήταν αποκάλυψη! Ενώ ο ροκάς Eddie Munson και ο Ινδιάνος Argyle έγραψαν δυνατά.
Η ιστορία της Eleven είναι πολύ καλοδουλεμένη, μια αληθινή δυστοπία. Το σενάριο του 4ου κύκλου εξηγεί όλο το χαρακτήρα της βασικής ηρωίδας του Stranger Things και φωτίζει τόσο την ψυχοσύνθεσή όσο και τις ψυχολογικές της διακυμάνσεις.
Η ανατροπή στο επεισόδιο 7 σε αφήνει άφωνο (και δεν θα πoύμε τίποτα παραπάνω για να μην κάνουμε σπόιλερ).
Ο Ρώσος Γιούρι αν δεν υπήρχε θα έπρεπε να τον εφεύρουμε. Φοβερά αστείος ρόλος.
Τι δεν μου άρεσε
Η έλλειψη συνοχής μεταξύ των διαφορετικών πεδίων της πλοκής. Η ιστορία των δύο αδερφών Byers και του Mike Wheeler ήταν αδύναμη. Λες και πήραν οι αδερφοί Duffer τρεις βασικούς πρωταγωνιστές των προηγούμενων κύκλων και τους μετέτρεψαν σε απλούς κομπάρσους.
Η τάση για φλυαρία: Σε κάποια σημεία χρειαζόταν πιο αυστηρό μοντάζ και πιο σφιχτή πλοκή.
Το σπάσιμο της σειράς σε δύο κομμάτια με τα πρώτα 7 επεισόδια και το φινάλε του κύκλου αποκομμένο. Αυτό ενόχλησε και τον Στίβεν Κινγκ που είναι δηλωμένος φαν της σειράς.