Υπάρχει φυλετική προδιάθεση ως προς τις αθλητικές επιδόσεις; Οι επιστήμονες το απορρίπτουν αυτό, αν και υπάρχουν ξεκάθαρα κάποια αθλήματα που οι γυναίκες φαίνεται να έχουν το πλεονέκτημα έναντι των ανδρών συναθλητών τους.
Έχουν περάσει σχεδόν 45 χρόνια, αλλά η Penny Lee Dean θυμάται έντονα την προετοιμασία της μέσα στο κρύο και σε βαθμούς υπό του μηδενός για αυτό που μετέπειτα θα γινόταν κοτζάμ ρεκόρ κολύμβησης - ανεξαρτήτως φύλου - στη Μάγχη το 1978.
Αφού έβγαινε από τις προπονήσεις κολύμβησης σε ανοιχτό νερό, της έπαιρνε ώρες για να αρχίσει να αισθάνεται και πάλι ζεστή. Ένα 20λεπτο ζεστό ντους δεν ήταν αρκετό.
Παρόλο που το κρύο ήταν... ανατριχιαστικό, ήταν απαραίτητο να το συνηθίσει προκειμένου να σπάσει το ρεκόρ που επιθυμούσε. Η ικανότητα να ανέχονται το ακραίο κρύο είναι ένα από τα πλεονεκτήματα που μπορεί να έχουν οι γυναίκες σε αυτό το άθλημα, καθώς η κατανομή του λίπους τους είναι χρήσιμη για τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος στο κρύο νερό. Η Dean πιστεύει ότι οι γυναίκες έχουν επίσης μεγαλύτερη αν(τ)οχή στην ταλαιπωρία.
Στην πραγματικότητα, οι γυναίκες μπορούν όντως να υπερτερούν ή να έχουν παρόμοιες επιδόσεις με τους άνδρες σε μια σειρά από ανταγωνιστικά αγωνίσματα, από την σκοποβολή έως το δρόμους υπεραντοχής. Ωστόσο, εξακολουθούν να παραμένουν περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις σχετικά με το ρόλο του φύλου στην αθλητική απόδοση.
Μια δύσκολη σύγκριση
Ο Øyvind Sandbakk, καθηγητής Αθλητικής Επιστήμης στο UiT The Arctic University της Νορβηγίας και διευθυντής της Νορβηγικής Σχολής Αθλητισμού Elite (NTG), διαπίστωσε μετά από έρευνα ότι το χάσμα στις επιδόσεις ανδρών-γυναικών μπορεί να είναι σημαντικά μικρότερο αναφορικά με την κολύμβηση υπεραντοχής και μεγαλύτερο για αθλήματα που απαιτούν σημαντική δύναμη του άνω μέρους του σώματος.
Κάπου εδώ πρέπει να εισάγουμε και τα περί «προκατάληψης» λόγω φύλου. Ορισμένα αθλήματα με «αισθητικά» στοιχεία [συγχρονισμένη κολύμβηση] έχουν χαρακτηριστεί στερεοτυπικά ως «θηλυκά», ενώ πολεμικές τέχνες όπως η πυγμαχία θεωρούνται λιγότερο αποδεκτές για τις γυναίκες σε ορισμένες συντηρητικές κοινωνίες.
Βιολογικές πτυχές και κοινωνία
Είναι επίσης πολύ δύσκολο να διαχωριστούν οι βιολογικές και οι κοινωνικές πτυχές που συμβάλλουν στις διαφορές μεταξύ γυναικών και ανδρών στις αθλητικές επιδόσεις, τονίζει ο Sandbakk. Αυτές περιλαμβάνουν την άνιση πρόσβαση σε αθλητικές ευκαιρίες.
Ωστόσο, στους δρόμους μεγάλων αποστάσεων, το να είσαι γυναίκα μπορεί να αποτελέσει πλεονέκτημα. «Οι γυναίκες φαίνεται γενικά να είναι καλύτερες στους μαραθωνίους», λέει ο Sandbakk. Και η ανταγωνιστικότητα δεν είναι μόνο θέμα φυσιολογίας, αλλά και κοινωνικής προετοιμασίας και ψυχολογίας.
Ενώ οι περισσότερες έρευνες έχουν επικεντρωθεί στην αθλητική ικανότητα των παιδιών, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι το κοινωνικό περιβάλλον που περιβάλλει τα κορίτσια μπορεί να επηρεάσει την ανταγωνιστικότητά τους σε σύγκριση με τα αγόρια.
Λόγου χάρη, τα επίπεδα τεστοστερόνης συνδέονται γενικά με το μέγεθος και τη δύναμη των μυών, καθώς και με την υψηλότερη συγκέντρωση αιμοσφαιρίνης και συνεπώς την καλύτερη πρόσληψη οξυγόνου. Έχει επίσης συσχετιστεί με μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα στους άνδρες. Όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα, η τεστοστερόνη επηρεάζει την τάση των ανδρών να αναλαμβάνουν περισσότερα ρίσκα, τόσο εντός όσο και εκτός του αθλητισμού.
Υπάρχουν περιορισμένες έρευνες σχετικά με το πώς η τεστοστερόνη επηρεάζει τις γυναίκες (ή πώς τα οιστρογόνα επηρεάζουν τους άνδρες). Στο βιβλίο της «Better Faster Farther: How Running Changed Everything We Know About Women», η Maggie Mertens γράφει ότι δεν υπάρχει σαφής γραμμική σχέση μεταξύ των επιπέδων τεστοστερόνης και της απόδοσης.
Μια ενδοκρινολογική μελέτη διαπίστωσε χαμηλές συγκεντρώσεις τεστοστερόνης στο ένα τέταρτο των ανδρών που αγωνίζονταν σε 12 από τα 15 ολυμπιακά αθλήματα που αναλύθηκαν. Και η Mertens λέει ότι ακόμη και οι γυναίκες με υπερανδρογοναιμία, οι οποίες μπορεί να έχουν επίπεδα τεστοστερόνης που φτάνουν τα τυπικά ανδρικά επίπεδα, ακόμη και έτσι δεν έχουν το ίδιο επίπεδο επιδόσεων με τους άνδρες.
Ένα πλεονέκτημα υπεραπόστασης
Μετά από μια καριέρα ως επίλεκτη κολυμβήτρια, καθηγήτρια φυσικής αγωγής και προπονήτρια θαλάσσιων σπορ, η Dean παραμένει παθιασμένη υπέρμαχος της μαραθώνιας κολύμβησης. Της αρέσουν ιδιαίτερα οι αγώνες μεγαλύτερης διάρκειας, οι οποίοι θεωρεί ότι αποτελούν την καλύτερη βιτρίνα του αθλήματος.
Αλλά και, όπως σκέφτεται, «πιστεύω ότι από τα 20 μίλια (32 χιλιόμετρα) και πάνω, οι γυναίκες μπορούν να νικήσουν τους άνδρες». Η Dean πιστεύει ότι ένας βασικός λόγος είναι ότι «αν το νερό είναι πιο κρύο, οι γυναίκες έχουν το πλεονέκτημα».
Μπορεί να είναι ότι το συνήθως υψηλότερο ποσοστό σωματικού λίπους των γυναικών είναι χρήσιμο για τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος στο κρύο νερό, καθώς και για την πλεύση.
«Στις κανονικές θερμοκρασίες, οι άνδρες τείνουν να είναι ταχύτεροι», λέει ο Ned Denison, πρόεδρος της εκτελεστικής επιτροπής του Διεθνούς Μαραθωνίου Κολύμβησης Hall of Fame. Οι άνδρες κολυμβητές είναι επίσης συνήθως ψηλοί, σημειώνει ο Denison, με μεγάλη επιφάνεια. Εκτός από το σωματικό λίπος, «και η σωματική επιφάνεια καθορίζει το πόσο κρυώνεις».
Η Dean πιστεύει ότι το όποιο πλεονέκτημα μπορεί να έχουν οι γυναίκες στην κολύμβηση σε ανοιχτή θάλασσα σε μεγάλες αποστάσεις έχει να κάνει περισσότερο με την ψυχική προσαρμογή και την ικανότητα να αντέχουν την ταλαιπωρία παρά με τη μόνωση.
Πόνος σε άνδρες και σε γυναίκες
Συνολικά, υπάρχουν μικτά στοιχεία σχετικά με το πώς η ανοχή των γυναικών στον πόνο διαφέρει από εκείνη των ανδρών.
Σε επίπεδο ελίτ αθλημάτων, οι συγκρίσεις είναι δύσκολες, λέει ο Sandbakk. Αλλά οι γυναίκες μπορεί να έχουν άλλα πλεονεκτήματα. Ενώ ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι οι γυναίκες ανακάμπτουν ταχύτερα μετά την άσκηση, αυτό θα μπορούσε να οφείλεται εν μέρει στη χαμηλότερη μυϊκή μάζα και παραγωγή ισχύος τους, που επηρεάζουν τη μυϊκή κόπωση.
Μπορεί επίσης να υπάρχει μια σύνδεση με τη μεγαλύτερη ευελιξία στις γυναίκες και τα κορίτσια, βοηθώντας στη μειωμένη δυσκαμψία.
Διανοητική δύναμη
Μια κορυφαία αθλήτρια σε ένα πολύ διαφορετικό άθλημα, η Kim Yeji, συμφωνεί με την Dean σχετικά με τη σημασία της πνευματικής προετοιμασίας. Η Κιμ αγωνίστηκε στους πρόσφατους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού τόσο στη σκοποβολή γυναικών όσο και στη μεικτή σκοποβολή. Η Νοτιοκορεάτισσα αθλήτρια έχει ήδη σημειώσει παγκόσμιο ρεκόρ στο πιστόλι 25 μέτρων γυναικών στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Διεθνούς Ομοσπονδίας Σκοποβολής (ISSF) νωρίτερα φέτος - καταρρίπτοντας οριακά το ρεκόρ που είχε σημειώσει πρόσφατα η συναθλήτριά της, Yang Jiin.
«Πιστεύω ότι η σκοποβολή είναι περισσότερο πνευματική παρά σωματική. Νομίζω ότι έχει να κάνει περισσότερο με το μυαλό και το πνεύμα», λέει η Κιμ. Και πιστεύει ότι η ικανότητα να παραμένει κανείς ήρεμος υπό πίεση μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευεργετική για τις γυναίκες σκοπευτές.
Μια μελέτη για την αθλητική σκοποβολή στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2020 στο Τόκιο διαπίστωσε ότι οι άνδρες είχαν καλύτερες επιδόσεις στα αγωνίσματα που αφορούσαν κινούμενους στόχους, αλλά οι επιδόσεις ήταν ισορροπημένες μεταξύ των δύο φύλων σε σταθερές συνθήκες.
Ο Cassio Rippel, πρόεδρος της επιτροπής αθλητών της ISSF, λέει ότι ενώ οι μύες των ανδρών τείνουν να τους δίνουν μεγαλύτερη αντοχή, η μικρότερη μάζα σώματος και το χαμηλότερο κέντρο βάρους των γυναικών, κατά μέσο όρο, τους επιτρέπουν καλύτερο έλεγχο της ισορροπίας.
Ένα όραμα για το μέλλον
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Παρισιού ήταν οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες με ίσο αριθμό αθλητών και αθλητριών. Ενώ μεγάλο μέρος της επιστήμης του φύλου και της απόδοσης μπορεί να είναι αδιευκρίνιστο, ένα πράγμα που είναι απολύτως σαφές για τον Sandbakk είναι ότι περισσότερες έρευνες πρέπει να περιλαμβάνουν γυναίκες.
Τα περισσότερα από όσα γνωρίζουν οι επιστήμονες του αθλητισμού όσον αφορά την προπόνηση, τη φυσιολογία, τον εξοπλισμό και τον ρουχισμό βασίζονται σε έρευνες σε άνδρες. «Αν θέλετε να μειώσετε περαιτέρω το χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών, νομίζω ότι περισσότερη έρευνα σε γυναίκες γενικά θα ήταν πολύ ωφέλιμη», καταλήγει εμφατικά ο Sandbakk.