Ο ήλιος μάς προσφέρει τόσο πολλά. Είναι η πηγή που δίνει ζωή σε όλο τον πλανήτη. Κι όμως, παρά τη γενναιοδωρία του, πρέπει να προστατευόμαστε από αυτόν, ώστε οι υπεριώδεις ακτίνες του να μην προκαλέσουν βλάβες στο σώμα μας. Ανάμεσα στις πιο ισχυρές άμυνές μας; Τα αντηλιακά προϊόντα με SPF.
Ο SPF, ή δείκτης προστασίας από τον ήλιο, μετρά το πόσο καλά το αντηλιακό προστατεύει το δέρμα μας από τις ακτίνες του ήλιου, και συγκεκριμένα από τις ακτίνες UVB, όπως αναφέρει η δρ Heather Rogers, πιστοποιημένη δερματολόγος και ιδρύτρια του ιατρείου Modern Dermatology με έδρα το Σιάτλ. Αυτή η προστασία βοηθάει τα άτομα που αναζητούν τον ήλιο να θωρακίζονται από τον καρκίνο του δέρματος και την πρόωρη γήρανση, εξηγεί η Rogers στον Guardian.
Ενώ τα αντηλιακά αφθονούν, πολλοί άνθρωποι δεν τα χρησιμοποιούν σωστά, εκτιμούν οι ειδικοί.
Και οι συνέπειες είναι επικίνδυνες. Ο καρκίνος του δέρματος είναι ο πιο συχνός καρκίνος στις ΗΠΑ, σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Δερματολογίας (AAD). Στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα ποσοστά μελανώματος, μιας από τις πιο σοβαρές μορφές καρκίνου του δέρματος, έφτασαν σε επίπεδα-ρεκόρ το 2023.
«Ο κίνδυνος μελανώματος διπλασιάζεται με πέντε μόνο ηλιακά εγκαύματα», εξηγούν ο δρ Matthew Block, ιατρός-ογκολόγος, και η δρ Tina Hieken, χειρουργός ογκολόγος, οι επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας «Stand Up To Cancer Melanoma Research Team». «Ακόμη και αν δεν καείτε, η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου του δέρματος».
Επομένως, πόσο SPF χρειαζόμαστε πραγματικά; Πόσο αντηλιακό πρέπει να φοράμε και πόσο συχνά πρέπει να το επαναλαμβάνουμε; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ των χημικών και των ορυκτών αντηλιακών; Οι ειδικοί απαντούν στον Guardian.
Τι σημαίνει SPF;
Ο SPF ή δείκτης αντηλιακής προστασίας ενός αντηλιακού υποδεικνύει πόση προστασία προσφέρει ένα προϊόν.
Όταν τα αντηλιακά αναπτύσσονται στα εργαστήρια, η ποσότητα SPF καθορίζεται από το πόσον καιρό προστατεύει ένα προϊόν από το ηλιακό έγκαυμα, εξηγεί ο δρ Arash Akhavan, δερματολόγος και ιδιοκτήτης του The Dermatology and Laser Group στη Νέα Υόρκη. Αυτό σημαίνει ότι, αν δεν έχετε φορέσει αντηλιακό, το δέρμα χρειάζεται συνήθως 10 λεπτά για να καεί, ενώ αν έχετε φορέσει αντηλιακό με SPF 30, το δέρμα θα χρειαστεί 30 φορές περισσότερο χρόνο για να καεί.
Αλλά αυτό δεν λειτουργεί έτσι στην πράξη, λένε οι ειδικοί. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ, «ο δείκτης SPF δεν σχετίζεται άμεσα με τον χρόνο έκθεσης στον ήλιο, αλλά με την ποσότητα της έκθεσης στον ήλιο». Η ποσότητα της έκθεσης στον ήλιο εξαρτάται από την ώρα της ημέρας. Για παράδειγμα, η έκθεση στον ήλιο το μεσημέρι είναι μεγαλύτερη απ' ό,τι νωρίς το πρωί. Εξαρτάται, επίσης, από τη γεωγραφική θέση - για παράδειγμα, τα μέρη που βρίσκονται πιο κοντά στον Ισημερινό έχουν περισσότερη έκθεση στον ήλιο από εκείνα που βρίσκονται πιο κοντά στους πόλους.
Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν το πόση προστασία θα προσφέρει ένα αντηλιακό είναι ο τύπος δέρματος του ατόμου και το πόσο συχνά και με πόση επιμέλεια το επαναλαμβάνει.
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ SPF 30 και SPF 50;
Τα επίπεδα SPF καθορίζονται από το ποσοστό των ακτίνων UVB που εμποδίζουν, εξηγεί η Rogers. Το SPF 15 μπλοκάρει το 93% της ακτινοβολίας UVB, το SPF 30 μπλοκάρει το 97%, και το SPF 50 μπλοκάρει το 98%. Το SPF 100 μπλοκάρει το 99% της ακτινοβολίας UVB. Έτσι, ένα αντηλιακό με SPF 50 μπλοκάρει περισσότερες ακτίνες UVB και επομένως προσφέρει μεγαλύτερη προστασία από τον ήλιο συγκριτικά με ένα SPF 30.
Έχει σημασία τι επίπεδο SPF χρησιμοποιώ;
Κατά γενικό κανόνα, δεν μπορείτε να το παρακάνετε με το αντηλιακό.
«Θα συνιστούσα να χρησιμοποιείτε τον υψηλότερο δείκτη SPF που αισθάνεστε άνετα να εφαρμόζετε», υποστηρίζει ο Akhavan.
Τόσο η AAD όσο και η Εθνική Υπηρεσία Υγείας (NHS) του Ηνωμένου Βασιλείου συνιστούν τη χρήση ενός επιπέδου SPF τουλάχιστον 30.
Εκτός από την παροχή μεγαλύτερης προστασίας από τον ήλιο, τα υψηλότερα επίπεδα SPF συμβάλλουν στην αντιστάθμιση κάποιου ανθρώπινου λάθους, αναφέρει η Rogers. Πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν πολύ λιγότερη από τη συνιστώμενη ποσότητα αντηλιακού για κάθε εφαρμογή, κάτι που μειώνει το επίπεδο προστασίας που προσφέρει. Εάν εφαρμόζετε SPF 30 πολύ ελαφρά, για παράδειγμα, μπορεί να έχετε μόνο την κάλυψη ενός SPF 15.
«Θέλουμε ο αριθμός να είναι αρκετά υψηλός, ώστε ακόμη κι αν χρησιμοποιείτε λιγότερη από τη συνιστώμενη ποσότητα, να έχετε σημαντική προστασία», υπογραμμίζει η Rogers.
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ των ακτίνων UVA και UVB;
Ενώ ο δείκτης προστασίας αναφέρεται στο ποσοστό των ακτίνων UVB τις οποίες εμποδίζει ένα αντηλιακό, οι ακτίνες UVA μπορούν επίσης να βλάψουν το δέρμα μας. Σύμφωνα με το Κέντρο Καρκίνου MD Anderson του Πανεπιστημίου του Τέξας, «η ακτινοβολία UVA αντιπροσωπεύει το 95% όλων των υπεριωδών ακτίνων που φτάνουν στη Γη». Αυτές οι ακτίνες διεισδύουν βαθιά στο δέρμα μας και έχουν ως αποτέλεσμα το μαύρισμα. Καταστρέφουν, επίσης, το κολλαγόνο και δημιουργούν ρυτίδες.
Οι ακτίνες UVB δεν διεισδύουν τόσο βαθιά στο δέρμα, αλλά είναι πολύ ισχυρές. Η βλάβη που προκαλούν μπορεί να οδηγήσει σε καρκίνο του δέρματος και καταρράκτη.
Προκειμένου να προστατευτείτε τόσο από τις ακτίνες UVB όσο και από τις ακτίνες UVA, ο FDA συνιστά τη χρήση αντηλιακών ευρέος φάσματος, τα οποία προστατεύουν και από τις δύο.
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ των φυσικών/μεταλλικών και των χημικών αντηλιακών;
Τα φυσικά ή ανόργανα αντηλιακά και τα χημικά αντηλιακά λειτουργούν σε διαφορετικά επίπεδα του δέρματος.
Τα χημικά αντηλιακά περιέχουν αντηλιακά προστατευτικά συστατικά που απορροφώνται από το δέρμα, λέει ο Akhavan. Τα γενικά συστατικά που περιλαμβάνουν, όπως avobenzone, homosalate, octisalate και octocrylene, «απορροφούν την υπεριώδη ακτινοβολία και υφίστανται μια χημική αντίδραση που απομακρύνει την επιβλαβή ενέργεια από τις υπεριώδεις ακτίνες προτού βλάψει τα κύτταρα του δέρματος», εξηγεί ο Akhavan.
Τα φυσικά αντηλιακά, γνωστά και ως αντηλιακά ορυκτών ή αντηλιακά μπλοκ, περιέχουν συνήθως οξείδιο ψευδαργύρου ή/και οξείδιο τιτανίου. Αυτά τα ορυκτά κάθονται στο ανώτερο στρώμα του δέρματος και αντανακλούν τις ακτίνες του ήλιου, εμποδίζοντάς τες να διεισδύσουν στο δέρμα. Τα αντηλιακά ορυκτών συνιστώνται συχνά για όσους έχουν ευαίσθητο δέρμα, επισημαίνει η AAD.
Χρειάζονται διαφορετικά επίπεδα SPF για το πρόσωπο και το σώμα μου;
Δεν υπάρχει λόγος να χρησιμοποιείτε διαφορετικά επίπεδα SPF στο πρόσωπο και στο σώμα σας. Το SPF 30 είναι το ελάχιστο συνιστώμενο επίπεδο και για τα δύο, θεωρεί ο Akhavan.
Αλλά το καλύτερο αντηλιακό είναι αυτό που θα χρησιμοποιείτε με συνέπεια, και διαφορετικές καταστάσεις μπορεί να απαιτούν διαφορετικούς τύπους. «Συνιστώ να έχετε πολλά, διαφορετικά αντηλιακά», τονίζει η Rogers. Αναφέρεται σε αυτά ως τα «βασικά αντηλιακά σας».
Ένα καθημερινό αντηλιακό προσώπου -αυτό που φοράτε στη δουλειά και κάτω από το μακιγιάζ- μπορεί να είναι χρωματισμένο και λιγότερο ανθεκτικό στο νερό, καθώς τα ανθεκτικά στο νερό αντηλιακά είναι «λιγότερο κοσμητικά κομψά», λέει η Rogers. Μια βαρύτερη και πιο ανθεκτική στο νερό σύνθεση θα ήταν πιο κατάλληλη για χρήση σε εξωτερικούς χώρους και στο νερό.
«Δεν υπάρχει ένα μόνο αντηλιακό που θα σας κάνει ευτυχισμένους σε όλες αυτές τις διαφορετικές καταστάσεις», εξηγεί.
Ποιος πρέπει να φοράει αντηλιακό;
Βασικά όλοι όσοι είναι άνω των έξι μηνών πρέπει να φορούν αντηλιακό. Για τα μωρά κάτω των έξι μηνών, η AAD συνιστά την ελαχιστοποίηση της χρήσης αντηλιακού - προστατέψτε τα από τον ήλιο κρατώντας τα στη σκιά και ντύνοντάς τα αντ' αυτού με αντηλιακά ρούχα.
Για όλους τους υπόλοιπους, ο δείκτης προστασίας SPF 30 ή υψηλότερος είναι ο συνήθης. Η Rogers σημειώνει ότι οι άνθρωποι με σκουρόχρωμο δέρμα έχουν μεγαλύτερη έμφυτη προστασία από τον ήλιο και επομένως χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να μαυρίσουν ή να καούν - αλλά είναι επίσης ευάλωτοι στον καρκίνο του δέρματος.
«Οι άνθρωποι όλων των χρωμάτων δέρματος διατρέχουν κίνδυνο για καρκίνο του δέρματος, γήρανση του δέρματος και ηλιακά εγκαύματα από την παραμονή στον ήλιο», αναφέρει η οδηγία του FDA.
Πόσο αντηλιακό πρέπει να χρησιμοποιώ;
Πιθανώς περισσότερο από όσο νομίζετε.
Για κάθε εφαρμογή, οι Block και Hieken συνιστούν περίπου 1,5 ουγγιά (42,5 γρ.), περίπου όσο ένα ποτήρι σφηνάκι, αντηλιακού στο σώμα σας, και μισό κουταλάκι του γλυκού συνολικά για το πρόσωπο και τον λαιμό σας.
Για τα αντηλιακά σπρέι, λένε να τα εφαρμόζετε «μέχρι να εμφανιστεί μια ομοιόμορφη γυαλάδα στο δέρμα».
Πόσο συχνά πρέπει να επαναλαμβάνω την εφαρμογή του αντηλιακού;
Θα πρέπει κανείς να επαναλαμβάνει πλήρως το αντηλιακό (ολόκληρο το σφηνοπότηρο και μισό κουταλάκι του γλυκού) τουλάχιστον κάθε δύο ώρες, ξεκαθαρίζουν οι ειδικοί. Η καθοδήγηση του FDA συμβουλεύει πρόσθετες εφαρμογές «αν κολυμπάτε ή ιδρώνετε».
Η μη επανεφαρμογή είναι το σημείο όπου πολλοί άνθρωποι υπολείπονται στην αντηλιακή τους προστασία, λέει η Rogers. «Το αντηλιακό κάνει τόσο καλή δουλειά όσο και η εφαρμογή του».
Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις για το αντηλιακό;
Αν και το αντηλιακό αποτελεί σημαντικό μέρος της προστασίας από τον ήλιο, οι ειδικοί συμφωνούν ότι ο καλύτερος τρόπος για να αποφύγετε τις βλαβερές υπεριώδεις ακτίνες είναι να μείνετε μακριά από τον ήλιο όταν αυτό είναι δυνατόν.
Οι Block και Hieken προτείνουν να αποφεύγετε την έξοδο στο ύπαιθρο κατά τη μέση της ημέρας, όταν οι ακτίνες του ήλιου είναι πιο ισχυρές. «Μείνετε μέσα στο σπίτι μεταξύ 10 π.μ. και 4 μ.μ.» αναφέρουν.
Η Rogers συνιστά επίσης αντηλιακή ενδυμασία, η οποία, όπως υποστηρίζει, μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική από το αντηλιακό, επειδή υπάρχουν λιγότερα περιθώρια για ανθρώπινο λάθος. «Ούτε χρειάζεται να αγοράσετε ακριβά ρούχα UPF», καθησυχάζει, αναφερόμενη στον παράγοντα προστασίας από την υπεριώδη ακτινοβολία, κάτι που δείχνει πόση προστασία προσφέρει ένα ρούχο από τις ακτίνες UVA και UVB.
Τα σκουρόχρωμα ρούχα προσφέρουν σημαντική προστασία από τον ήλιο, θεωρεί η Rogers. Τα λευκά ρούχα, προειδοποιεί, δεν προσφέρουν σχεδόν τόσο πολλή προστασία από τον ήλιο.
«Ένα λευκό βαμβακερό μπλουζάκι θα σας δώσει UPF εννέα. Ένα γκρι βαμβακερό μπλουζάκι θα σας δώσει UPF 98» εξηγεί. Δεν υπάρχουν επίσημες απαιτήσεις UPF για τα ρούχα, αλλά το Skin Cancer Foundation αναφέρει ότι τα ρούχα με UPF 30 έως 49 προσφέρουν «πολύ καλή προστασία», ενώ τα ρούχα με UPF 50 και άνω χαρακτηρίζονται «εξαιρετικά».
Τελικά, η καλύτερη προστασία από τον ήλιο είναι ένας συνδυασμός όλων αυτών των εργαλείων. «Ο καθένας έχει διαφορετική σχέση με τον ήλιο», καταλήγει η Rogers.
Φωτογραφίες: Shutterstock