Δεν είναι μυστικό ότι οι παιδικές εμπειρίες μάς διαμορφώνουν με βαθύ τρόπο. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν πρόκειται για τις σχέσεις μας με τους γονείς μας.
Τι συμβαίνει, όμως, όταν δεν σεβόμαστε τους γονείς μας; Είναι απλώς μια φάση ή υπάρχει κάτι βαθύτερο σε αυτό;
Σύμφωνα με την Ψυχολογία, ορισμένες παιδικές εμπειρίες μπορούν να οδηγήσουν σε αυτού του είδους την αποσύνδεση. Καμία ιστορία δεν είναι ίδια, αλλά υπάρχουν κοινά νήματα που φαίνεται να πλέκονται μέσα σε αυτές τις πολύπλοκες οικογενειακές σχέσεις.
Εξετάζουμε, λοιπόν, 7 βασικές εμπειρίες που εμφανίζονται συχνά στις ιστορίες των ανθρώπων που δυσκολεύονται να σεβαστούν τους γονείς τους. Δεν είμαστε εδώ για να δείξουμε με το δάχτυλο ή να επιρρίψουμε ευθύνες, αλλά απλώς για να κατανοήσουμε καλύτερα τις δυναμικές που λειτουργούν. Με απλά λόγια, είμαστε εδώ για να ρίξουμε φως σε ένα θέμα που συχνά μένει στο σκοτάδι.
1. Ασυνεπής γονική μέριμνα
Μια από τις κοινές εμπειρίες που μοιράζονται οι άνθρωποι που δεν σέβονται τους γονείς τους είναι η ασυνέπεια στην ανατροφή τους. Πρόκειται για ένα ακανόνιστο και απρόβλεπτο στιλ ανατροφής, με διαρκώς μεταβαλλόμενους κανόνες και προσδοκίες.
Aυτή η ασυνέπεια μπορεί να προκαλέσει μεγάλη σύγχυση και ανασφάλεια στο παιδί. Ποτέ δεν ξέρουν πραγματικά πού βρίσκονται ή τι αναμένεται από αυτά. Είναι σαν να προσπαθείς να παίξεις ένα παιχνίδι χωρίς να γνωρίζεις τους κανόνες: είναι απογοητευτικό και προκαλεί άγχος.
Όταν τα παιδιά μεγαλώνουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον, δεν αποτελεί έκπληξη το ότι μεγαλώνοντας δεν σέβονται τους γονείς τους. Η κατανόηση αυτού του γεγονότος δεν έχει να κάνει με την επίρριψη ευθυνών στους γονείς, αλλά με την αναγνώριση του αντίκτυπου που μπορεί να έχουν αυτές οι εμπειρίες στη σχέση του παιδιού με τους γονείς του. Το πρώτο βήμα προς την αλλαγή είναι πάντα η κατανόηση.
2. Έλλειψη συναισθηματικής επικύρωσης
Μεγαλώνοντας, θυμάμαι ότι αισθανόμουν παρεξηγημένος επειδή τα συναισθήματά μου συχνά αγνοούνταν ή υποτιμούνταν. Αν ήμουν αναστατωμένος ή θυμωμένος, μου έλεγαν να «σταματήσω να είμαι δραματικός» ή να «προχωρήσω».
Αυτή η έλλειψη συναισθηματικής επικύρωσης από τους γονείς μου με έκανε να αισθάνομαι ότι δεν εισακούστηκα και ότι ακυρώθηκα, εμπειρία συνηθισμένη για τους ανθρώπους που δεν σέβονται τους γονείς τους.
Όταν τα συναισθήματα των παιδιών αγνοούνται ή απορρίπτονται συστηματικά, τα παιδιά μπορεί να μεγαλώσουν νιώθοντας ότι τα συναισθήματα και οι εμπειρίες τους είναι άνευ σημασίας. Ο διάσημος ψυχολόγος Καρλ Ρότζερς είπε: «Τα συναισθήματα που νιώθεις και αισθάνεσαι δεν είναι απλά συναισθήματα».
Αυτό το απόσπασμα με εκφράζει γιατί υπογραμμίζει τον βαθύ αντίκτυπο που μπορεί να έχει σε ένα άτομο το αίσθημα ότι τον ακούνε και τον επικυρώνουν. Όταν οι γονείς αποτυγχάνουν να παρέχουν αυτή τη συναισθηματική επικύρωση, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κατάρρευση του σεβασμού και της επικοινωνίας μέσα στην οικογένεια.
3. Απουσία επιβεβαίωσης
Έχετε νιώσει ποτέ ότι τίποτα από όσα κάνατε δεν ήταν αρκετά καλό; Ότι οι προσπάθειές σας δεν αναγνωρίστηκαν ή δεν εκτιμήθηκαν ποτέ; Γνωρίζω καλά αυτό το συναίσθημα.
Μεγαλώνοντας, τα επιτεύγματά μου συχνά αντιμετωπίζονταν με σιωπή ή κριτική και με συνέκριναν συνεχώς με άλλους. Αυτή η έλλειψη επιβεβαίωσης με έκανε να αισθάνομαι άχρηστος και ανίκανος, συναισθήματα που διατηρήθηκαν και στην ενήλικη ζωή.
Ο ψυχολόγος Αβραάμ Μάσλοου, γνωστός για τη θεωρία του σχετικά με την ιεράρχηση των αναγκών, είπε: «Οτιδήποτε μπορεί να είναι ένας άνθρωπος, αυτό και πρέπει να είναι».
Ονομάζουμε αυτή την ανάγκη αυτοπραγμάτωση. Πώς, όμως, μπορούμε να προσπαθήσουμε να αξιοποιήσουμε πλήρως τις δυνατότητές μας όταν νιώθουμε ανεπαρκείς από μικρή ηλικία; Αυτή η έλλειψη διεκδικητικότητας στην παιδική ηλικία μπορεί να επιφέρει βαθιά δυσαρέσκεια προς τους γονείς, οδηγώντας σε έλλειψη σεβασμού αργότερα.
4. Υπερβολική κριτική
Ένα άλλο κοινό χαρακτηριστικό των ανθρώπων που δυσκολεύονται να σεβαστούν τους γονείς τους είναι μια παιδική ηλικία γεμάτη υπερβολική κριτική. Από τη δική μου εμπειρία, διαπίστωσα ότι η συνεχής κριτική με έκανε να αισθάνομαι ότι πάντα υπολείπομαι των προσδοκιών, ότι ποτέ δεν μπορώ να ανταποκριθώ στα υψηλά πρότυπα των γονιών μου.
Με την πάροδο του χρόνου, αυτή η κριτική διέβρωσε την αυτοεκτίμησή μου και προκάλεσε μια βαθιά δυσαρέσκεια προς τους γονείς μου. Αυτή η εμπειρία δεν είναι μόνο ανεκδοτολογική: τα παιδιά που βίωναν σκληρή λεκτική πειθαρχία από τους γονείς τους είχαν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καταθλιπτικά συμπτώματα και προβλήματα συμπεριφοράς.
Ο αντίκτυπος της συνεχούς κριτικής στην ψυχική και συναισθηματική υγεία ενός παιδιού αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα που πρέπει να ληφθεί υπόψη όταν εξετάζονται οι ρίζες της ασέβειας προς τους γονείς.
Είναι μια αυστηρή υπενθύμιση ότι τα λόγια μας έχουν βαρύτητα και μπορούν να έχουν μόνιμες επιπτώσεις στην αντίληψη των παιδιών μας για τον εαυτό τους και για εμάς.
5. Έλλειψη ποιοτικού χρόνου
Ένα πράγμα που έχω συνειδητοποιήσει είναι ότι ο σεβασμός συχνά βασίζεται στην κατανόηση και στη σύνδεση. Αλλά πώς μπορείτε να οικοδομήσετε αυτή τη σύνδεση χωρίς να περνάτε ποιοτικό χρόνο μαζί;
Μεγαλώνοντας, οι γονείς μου ήταν συχνά πολύ απασχολημένοι με τη δουλειά και με άλλες ευθύνες ώστε να μπορέσουν να περάσουν ποιοτικό χρόνο μαζί μου. Αυτή η έλλειψη ποιοτικού χρόνου έφερε μια απόσταση μεταξύ μας, ένα χάσμα που μεγάλωσε με τα χρόνια και οδήγησε σε έλλειψη σεβασμού.
Ο ποιοτικός χρόνος αποτελεί έναν από τους κύριους τρόπους με τους οποίους οικοδομούμε την αλληλεξάρτηση και την αμοιβαία κατανόηση. Όταν οι γονείς αποτυγχάνουν να επενδύσουν αυτόν τον χρόνο, κινδυνεύουν να δημιουργήσουν ρήγμα με τα παιδιά τους, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη σεβασμού στο μέλλον.
Μελέτες δείχνουν ότι ο ποιοτικός χρόνος που αφιερώνεται με τα παιδιά είναι απαραίτητος για την κοινωνική-συναισθηματική τους ανάπτυξη και τη γενική τους ευημερία.
6. Υπερπροστατευτικότητα
Μπορεί να νομίζετε ότι το να είστε υπερπροστατευτικοί με τα παιδιά σας συνιστά ένδειξη αγάπης. Τι θα λέγατε, όμως, αν σας έλεγα ότι μπορεί στην πραγματικότητα να οδηγήσει σε έλλειψη σεβασμού αργότερα στη ζωή;
Όταν οι γονείς είναι υπερπροστατευτικοί, μπορεί να στείλουν ακούσια το μήνυμα ότι το παιδί τους είναι ανίκανο να αντιμετωπίσει μόνο του τις προκλήσεις της ζωής.
Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αισθήματα ανεπάρκειας και δυσαρέσκειας, τα οποία μπορεί να εκδηλωθούν ως έλλειψη σεβασμού προς τους γονείς.
Η έρευνα της ψυχολόγου Diana Baumrind σχετικά με τα στιλ ανατροφής των γονέων διαπίστωσε ότι τα παιδιά των υπερπροστατευτικών γονέων είναι πιο πιθανό να δυσκολεύονται να αναπτύξουν αυτοπεποίθηση και ανεξαρτησία.
Όταν οι γονείς υπερπροστατεύουν τα παιδιά τους, κινδυνεύουν να εμποδίσουν την ικανότητά τους να αναπτύξουν αυτή την ανεξαρτησία, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε πιθανές συγκρούσεις και σε έλλειψη σεβασμού.
7. Έλλειψη ενσυναίσθησης
Η τελευταία κοινή εμπειρία είναι η έλλειψη ενσυναίσθησης εκ μέρους των γονέων. Αυτή η έλλειψη κατανόησης και συναισθηματικής σύνδεσης μπορεί να αφήσει μόνιμα σημάδια. Όταν οι γονείς αποτυγχάνουν να δείξουν ενσυναίσθηση, μπορεί να βλάψουν ακούσια τη σχέση τους με το παιδί τους, οδηγώντας σε έλλειψη σεβασμού.
Αν και αυτή είναι μια οδυνηρή πραγματικότητα για πολλούς, η κατανόησή της μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για τη θεραπεία και την ανάπτυξη. Η έρευνα δείχνει ότι η έλλειψη γονικής ενσυναίσθησης μπορεί να επηρεάσει τη συναισθηματική κατανόηση και τη συνολική ευημερία των παιδιών.
Κάποια συμπεράσματα
Η αποκάλυψη των επιπέδων της σχέσης μας με τους γονείς μας δεν είναι εύκολη υπόθεση. Πρόκειται για ένα ταξίδι που μπορεί να είναι άβολο, ακόμη και επώδυνο, αλλά αποτελεί ουσιαστικό μέρος της κατανόησης του ποιοι είμαστε και πώς μας έχουν διαμορφώσει οι εμπειρίες του παρελθόντος.
Οι επτά εμπειρίες τις οποίες αναφέραμε παραπάνω προσφέρουν μια ματιά στο γιατί κάποιοι άνθρωποι δυσκολεύονται να σεβαστούν τους γονείς τους. Δεν έχουν σκοπό να κατηγορήσουν ή να κρίνουν, αλλά μάλλον να προωθήσουν την κατανόηση και την ενσυναίσθηση.
Έτσι, είτε αναγνωρίζετε τον εαυτό σας σε αυτές τις εμπειρίες είτε σας θυμίζουν κάποιον που γνωρίζετε, να θυμάστε ότι ποτέ δεν είναι αργά για να θεραπευτείτε και να αναπτυχθείτε.
Η κατανόηση αποτελεί το πρώτο βήμα: ο δρόμος μπροστά σας μπορεί να είναι μακρύς και δαιδαλώδης, αλλά είναι ένας δρόμος τον οποίο αξίζει να ακολουθήσετε.
Καθώς σκέφτεστε αυτές τις ιδέες, να θυμάστε ότι κάθε ιστορία είναι μοναδική: κάθε άνθρωπος είναι προϊόν των εμπειριών του, καλών και κακών.
Σε κάθε ιστορία υπάρχει μια ευκαιρία για ανάπτυξη, κατανόηση και, τελικά, σεβασμό.