Σε έναν εχθρικό κόσμο, πολλοί γονείς αγωνιούν για το πώς θα μεγαλώσουν τα παιδιά τους σωστά για να πορευτούν στη ζωή τους με ευγένεια.
Σύμφωνα με την Τζέσικα Ρολφ, εκ των ιδρυτών της εταιρείας ανάπτυξης της πρώιμης παιδικής ηλικίας Lovevery, τα παιδιά με μεγαλύτερη ενσυναίσθηση «τείνουν να έχουν πιο θετικές αλληλεπιδράσεις και πιο ικανοποιητικές σχέσεις με τους φίλους και την οικογένεια».
«Μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά που μπορούν να δημιουργήσουν ισχυρές σχέσεις τα πάνε καλύτερα στο σχολείο», προσθέτει η ίδια.
«Η ευγένεια μπορεί να είναι ένας απλός, αλλά ισχυρός τρόπος για να βοηθήσουμε τα παιδιά να είναι ήρεμα και ευτυχισμένα»
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η Τζέιμι Θάρστον, διευθύνουσα σύμβουλος του School of Kindness, υποστηρίζοντας ότι η ευγένεια είναι «το πιο σημαντικό πράγμα που μπορούμε να διδάξουμε στα παιδιά».
«Η ευγένεια δεν ωφελεί μόνο το άτομο στο οποίο είμαστε ευγενικοί, αλλά έχει θετικό αντίκτυπο στη δική μας σωματική και ψυχική ευεξία. Η ευγένεια μπορεί να είναι ένας απλός, αλλά ισχυρός τρόπος για να βοηθήσουμε τα παιδιά να αισθάνονται πιο ήρεμα και ευτυχισμένα».
«Τα παιδιά μπορούν να είναι ευγενικά, χωρίς να είναι παθητικά»
«Τα παιδιά μεγαλώνουν σε έναν κόσμο όπου θα γίνουν μάρτυρες συγκρούσεων, παραπληροφόρησης και αφιλτράριστων συναισθημάτων» λέει η ψυχοθεραπεύτρια Άννα Μάθουρ, η οποία επιμένει ότι η ευγένεια «έχει να κάνει με την ανθεκτικότητα, την κριτική σκέψη και την κατανόηση ότι μπορούν να είναι ευγενικά χωρίς να είναι παθητικά. Έχει να κάνει με το να τα εξοπλίζουμε ώστε να ασχολούνται με τον κόσμο με στοχασμό, να υπερασπίζονται το σωστό και να συμβάλλουν σε μια κουλτούρα σεβασμού και συμπόνιας».
Παρακάτω θα δείτε τρόπους με τους οποίους μπορείτε να μεγαλώσετε καλύτερα τα παιδιά σας και να τα κάνετε πιο ευγενικά.
Γίνετε πρότυπο
Μη φοβάστε αν το παιδί σας επιδεικνύει όλη την τρυφερότητα του Χάνιμπαλ Λέκτερ. Η καλοσύνη διδάσκεται. Οι ειδικοί συμφωνούν σχεδόν ομόφωνα ότι το πρότυπο είναι το «κλειδί» στο παιχνίδι, αλλά και στην πραγματική ζωή.
«Οι μελέτες μας δείχνουν ότι τα παιδιά επηρεάζονται έντονα από αυτά που παρατηρούν τους ενήλικες να κάνουν» λέει ο Μπρους Χουντ, αναπτυξιακός ψυχολόγος και συγγραφέας του βιβλίου The Science of Happiness.
«Αν έχουμε ως πρότυπο το μοίρασμα, την καλοσύνη και τη γενναιοδωρία προς τους άλλους, τα παιδιά θα αντιγράψουν ενστικτωδώς αυτή τη συμπεριφορά. Ομοίως, αν δουν τους ενήλικες να μοντελοποιούν την απληστία και τη σκληρότητα, αυτά θα τα θεωρήσουν φυσιολογικά».
Η καλοσύνη είναι... μεταδοτική. Το άτομο στο οποίο είστε ευγενικοί αισθάνεται πιο ευτυχισμένο, οπότε είναι πιο πιθανό να είναι κι αυτό ευγενικό
Η Μάθουρ προτείνει να αφήσετε το παιδί σας να δει την καλοσύνη ως μέρος της καθημερινής ζωής, ενθαρρύνοντας οτιδήποτε, από το άνοιγμα μιας πόρτας μέχρι το μοίρασμα ενός σνακ.
«Τα παιδιά πάντα παρακολουθούν και όταν μας βλέπουν να μιλάμε ευγενικά, το προσλαμβάνουν. Γίνονται επίσης μάρτυρες της αντίδρασης, είτε πρόκειται για αποκλιμάκωση, είτε βλέπουν να παρηγορείτε κάποιον, οπότε βλέπουν τα οφέλη».
Η σημασία των λέξεων «ευχαριστώ» και «παρακαλώ»
Δεν είναι μόνον οι μεγάλες χειρονομίες, λέει η παιδοψυχολόγος Λαβέρν Άντρομπας. Το «ευχαριστώ» και το «παρακαλώ» έχουν τη σημασία τους.
«Αυτές είναι οι λέξεις που ξεκινούν πραγματικά τα δομικά στοιχεία της καλοσύνης» λέει, χαρακτηρίζοντάς τες «το λάδι στη μηχανή» της καλοσύνης και της ευγένειας.
«Κλειδί» οι συζητήσεις
«Τι ευγενικό πράγμα έκανες ή είδες σήμερα;» είναι ένα από αυτά που πρέπει να προστεθούν στις συζητήσεις μετά το σχολείο, προτείνει η Θάρστον.
«Ο γιος μου είπε ότι ένα αγόρι ήταν κακό μαζί του», προσθέτει. «Συζητήσαμε για το τι μπορεί να συμβαίνει στο μυαλό αυτού του αγοριού. Ίσως νιώθει θλίψη ή θυμό, δεν έχει πολλούς φίλους ή κανείς δεν είναι ευγενικός μαζί του. Δεν ξέρουμε τι προκάλεσε αυτό το αγόρι να φερθεί έτσι, αλλά οι άνθρωποι που είναι χαρούμενοι και έχουν αυτοπεποίθηση δεν τείνουν να είναι κακοί».
Αυτές οι συζητήσεις βοηθούν τα παιδιά να καταλάβουν ότι η καλοσύνη είναι επιλογή, κάτι που σύμφωνα με τη Λιζ Μπέιτς, συγγραφέα του βιβλίου Cool to Be Kind, είναι το «κλειδί».
Προτείνει να ρωτάτε: «Τι είναι αυτό;», «Γιατί μπορεί κάποιος να επιλέξει να είναι αγενής, αν θα μπορούσε να επιλέξει να είναι ευγενικός;», σημειώνοντας ότι «αν τα παιδιά δεν το ρωτούν αυτό, δεν έχουν ποτέ την ευκαιρία να το σκεφτούν ή να αμφισβητήσουν συμπεριφορές».
Αναγνώριση και έπαινοι
«Επιβραβεύστε την προσπάθεια, όχι μόνο το αποτέλεσμα» συμβουλεύει ο Μάθουρ, λέγοντας πράγματα όπως: «Ήταν πολύ ευγενικό εκ μέρους σου να ρωτήσεις την αδελφή σου αν είναι καλά, όταν έπεσε». Αυτό επιβεβαιώνει απαλά και ενθαρρύνει την ενσυναίσθηση και την καλοσύνη.
Η Άντρομπας συμφωνεί ότι τα παιδιά πρέπει να δουν τα οφέλη της καλοσύνης, κάτι που απαιτεί ανατροφοδότηση. «Οι καλοί νηπιαγωγοί λένε πράγματα όπως "αυτό ήταν ευγενικό", "σκέφτηκες πραγματικά αυτό το άτομο" και βλέπεις το πρόσωπο του παιδιού να φωτίζεται, καθώς σκέφτεται: "Είμαι το πιο ξεχωριστό άτομο στον κόσμο, γιατί όχι μόνο έκανα κάτι καλό, αλλά ωφέλησε και κάποιον άλλον"».
Υπενθυμίστε στα παιδιά να είναι ευγενικά
Όταν άρχισε να φοβάται το κενό ενσυναίσθησης στα δικά της παιδιά στην προεφηβεία, η Λορέν Κάντι, podcaster και συγγραφέας του βιβλίου Mum, What's Wrong With You? 101 Things Only the Mothers of Teenage Girls Know (μτφρ. 101 πράγματα που μόνο οι μητέρες των εφήβων κοριτσιών γνωρίζουν), πήρε τη συμβουλή ενός οικογενειακού θεραπευτή.
«Έβαλα ένα σημείωμα στο εσωτερικό της εξώπορτας μας που έγραφε: "Κάνε ένα ευγενικό πράγμα σήμερα". Ήταν μια νευρολογική υπενθύμιση για να είναι ευγενική. Αγνόησα τα μάτια των εφήβων που γούρλωναν, επειδή το έβλεπα ως μέρος του δικού μου γονικού προτύπου», είπε.
Φυσικό τα παιδιά να φαίνονται αγενή
«Τα μικρά παιδιά είναι εκ φύσεως εγωκεντρικά», λέει η Ρολφ.
«Αυτό είναι ένα φυσιολογικό μέρος της ανάπτυξής τους, καθώς πρέπει πρώτα να κατανοήσουν τον κόσμο γύρω τους μέσα από τα δικά τους μάτια, πριν μπορέσουν να τον δουν μέσα από τα μάτια κάποιου άλλου. Στην πραγματικότητα, μέχρι να πλησιάσουν την προσχολική ηλικία, έχουν ελάχιστους λόγους να πιστεύουν ότι οι άλλοι μπορεί να έχουν συναισθήματα ή σκέψεις διαφορετικές από τις δικές τους».
Η Μέλανι Φίσερ, ειδικός σε θέματα ευημερίας και πρώιμης βοήθειας στην αλυσίδα βρεφονηπιακών σταθμών Bright Horizons, λέει ότι οι εκδηλώσεις ενσυναίσθησης των παιδιών μπορεί να είναι σε μεγάλο βαθμό ασυνεπείς έως ότου γίνουν περίπου έξι ετών.
«Αυτό δεν είναι εγωισμός επειδή δεν είναι ακόμη συνειδητή συμπεριφορά», λέει. «Το τμήμα του εγκεφάλου των μικρών παιδιών που έχει τον έλεγχο κατά τη διάρκεια των αγχωτικών στιγμών είναι ο συναισθηματικός εγκέφαλος. Δεν έχουν την ικανότητα να σκέφτονται πρώτα και μετά να επιλέγουν τη συμπεριφορά τους. Σε κατάσταση κινδύνου, τα παιδιά ασχολούνται μόνο με τα δικά τους συναισθήματα και δεν έχουν την ικανότητα να δείξουν καλοσύνη ή να ενδιαφερθούν για τους άλλους. Αυτό δεν είναι εγωισμός. Είναι επιβίωση».
Μην φοβάστε όταν τα παιδιά είναι αγενή
Το να βλέπετε το παιδί σας να ξεσπάει μπορεί να σας φαίνεται σαν μαχαίρι στην καρδιά. Αλλά είναι σημαντικό να μην πανικοβάλλεστε ή να μην ενεργείτε αρνητικά.
Αντ' αυτού, η Άντρομπας συμβουλεύει να καθησυχάσετε. «Η δουλειά μας είναι να τα βοηθήσουμε να ξέρουν ότι μπορούν να συνέλθουν από την κατάσταση και ότι δεν πιστεύουμε ότι αυτό είναι δικό τους, τελεία και παύλα», ανέφερε.
«Είναι σημαντικό να απομακρυνθούμε από τον φόβο», λέει η Μάθουρ. «Οι αγενείς στιγμές δεν σημαίνουν ότι το παιδί σας είναι αγενές άτομο. Η αγένεια συχνά πηγάζει από ανεκπλήρωτες ανάγκες: κόπωση, πείνα, υπερφόρτωση ή αίσθημα έλλειψης ελέγχου».
Συμβουλεύει να χρησιμοποιείτε αυτές τις στιγμές ως ένα ήπιο σημείο διδασκαλίας, αντί να διορθώνετε απλώς - για παράδειγμα λέγοντας: «Ξέρω ότι δεν αισθάνθηκα δίκαια που ο Jonny πήδηξε την ουρά για την κούνια. Αλλά το να τον χτυπήσετε δεν είναι η απάντηση. Πώς αλλιώς θα μπορούσαμε να πούμε σε κάποιον ότι κάτι δεν είναι δίκαιο;».
Βάλτε τον εαυτό σας στη θέση τους λέει ο Φίσερ, σημειώνοντας ότι «το να είσαι ευγενικός δεν έρχεται πάντα φυσικά, ακόμη και στους ενήλικες».
Να τους μάθετε να είναι ευγενικοί με τον εαυτό τους
«Νομίζω ότι η έλλειψη ευγένειας είναι το σημάδι ότι ένας νέος δεν εκτιμά τον εαυτό του ή δεν αισθάνεται ότι αξίζει να είναι ευγενικός με αυτόν», λέει ο Μπέιτς. «Είναι σημαντικό να βοηθήσουμε τα παιδιά να αναπτύξουν την αίσθηση ότι όλοι έχουμε καλά και όχι τόσο καλά κομμάτια».
Ήδη από πέντε ή έξι ετών, εισαγάγετε την ιδέα του «κακού συντρόφου» και του «υπομονετικού φίλου». Βάλτε τα παιδιά να φανταστούν ότι παίζουν ένα παιχνίδι με δύο φίλους και όταν κάνουν ένα λάθος, τι αντιδράσεις μπορεί να έχουν αυτοί οι φίλοι. «Ο "κακός φίλος" μπορεί να πει: "Είσαι ηλίθιος". Ο "υπομονετικός φίλος" θα καταλάβει ότι δεν ήταν σκόπιμο, θα είναι ήρεμος και θα πει: "Δεν πειράζει, προσπάθησε ξανά"».
Εισάγετε την ιδέα ότι όλοι έχουμε και τους δύο χαρακτήρες μέσα στο κεφάλι μας, αλλά μπορούμε να αποφασίσουμε με ποιον από τους δύο θα περάσουμε χρόνο και θα ακούσουμε.
Ξεκινήστε από νωρίς τα «μαθήματα ευγένειας»
Από τη στιγμή που τα παιδιά μπορούν να σας ακούσουν ή να σας παρατηρήσουν, μπορούν να καταλάβουν τι σημαίνει ευγένεια, αρκεί να τους το περάσετε.
«Η ευγένεια είναι μια από τις βασικές αρχές που πρέπει να τηρούνται Τα μωρά αντανακλούν τη συναισθηματική κατάσταση των γύρω τους. Μπορεί να στεναχωρηθούν όταν ένα άλλο μωρό κλαίει ή να ανταποδώσουν το χαμόγελο όταν ο γονιός τους χαμογελάει. Καθώς το κάνουν αυτό, οι «νευρώνες καθρέφτης» στον εγκέφαλο λειτουργούν και δημιουργούν τα θεμέλια για την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης», αναφέρει η Φίσερ.
Μαθήματα ευγένειας μέσα από παραμύθια, παιχνίδια και δουλειές
Τα βιβλία είναι ένα μυστικό εργαλείο για τους γονείς. «Τα παιδιά είναι πιο πιθανό να βοηθήσουν και να παρηγορήσουν τους άλλους όταν οι γονείς τους μιλούν για συναισθήματα ενώ διαβάζουν ιστορίες», λέει η Ρολφ.
«Κατά τη διάρκεια του παραμυθιού, μιλήστε για τα συναισθήματα των χαρακτήρων και συνδέστε τα με τις εμπειρίες του παιδιού σας». Δύο βιβλία που προτείνει η Μάθουρ είναι το «Have You Filled a Bucket Today?» της Κάρολ ΜακΚλάουντ και το «The Invisible Boy» της Τρούντι Λούντβιγκ.
«Το συνεργατικό παιχνίδι ξεκινά περίπου στην ηλικία των τριών ετών, όταν τα παιδιά μαθαίνουν τις έννοιες του μοιράσματος, της σειράς, της νίκης και της ήττας», προσθέτει η Φίσερ.
Λέει ότι τα επιτραπέζια παιχνίδια, οι δημιουργικές δραστηριότητες, το δίπλωμα της μπουγάδας ή ακόμη και το κοινό μαγείρεμα μπορούν να αποτελέσουν ευκαιρίες για να παραδειγματιστείτε και να εξασκήσετε την ευγένεια.
Η Ρολφ προτείνει τη χρήση κούκλων και παιχνιδιών για να μοντελοποιήσουν την ενσυναίσθηση: «Πλύνετε εναλλάξ την κούκλα τους και προσποιηθείτε ότι το νερό μπαίνει στα μάτια της κούκλας. Όταν το μωρό κλαίει, μοντελοποιήστε τον τρόπο αντίδρασης: "Ω, το μωρό είναι λυπημένο. Αναρωτιέμαι τι πρέπει να κάνουμε". Δείξτε στο παιδί σας πώς να σκουπίζει τα μάτια της κούκλας και να την αγκαλιάζει παρηγορητικά».
Εκμεταλλευτείτε τους δεσμούς φιλίας
Πολλοί άνθρωποι λένε ότι θέλουν το παιδί τους να είναι ευτυχισμένο, αλλά τι γίνεται αν το παιδί σας δεν συναντήσει ένα άλλο νεαρό άτομο που να είναι ευγενικό μαζί του;
Κατά την έρευνα για το βιβλίο της, η Κάντι έμαθε ότι η ζωτική δουλειά που κάνουν οι έφηβοι για να διαμορφώσουν μια ταυτότητα χωριστά από τους γονείς τους μπορεί να αφήσει λίγο χρόνο για να σκεφτούν τους άλλους.
Η ίδια σημειώνει: «Οι συνομήλικοί τους ήταν οι πιο σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή τους - για τους φίλους τους, τίποτα δεν αποτελούσε μεγάλο πρόβλημα. Αλλά οι γονείς μπορούν να κάνουν τη διαφορά διδάσκοντας καλοσύνη και ενσυναίσθηση. Προσέφερα στις μεγαλύτερες κόρες μου μια προσπάθεια κριτικής σκέψης: "Αναρωτιέμαι γιατί ο φίλος σου είναι κακός μαζί σου". Θα έλεγα: "Ίσως να έχει συμβεί κάτι". Θα πρότεινα χωρίς να κρίνω να κοιτάξουν κάτω από τα πράγματα συναισθηματικά».
Βοηθήστε στη δημιουργία μιας ευγενικής κοινωνίας
Θέλουμε το παιδί μας να είναι ευγενικό, αλλά θέλουμε επίσης να του φέρονται ευγενικά. Γι' αυτό χρειαζόμαστε άλλους γονείς να διδάξουν στα παιδιά τους ευγένεια.
«Πολλοί άνθρωποι λένε ότι θέλω το παιδί μου να είναι ευτυχισμένο, αλλά τι γίνεται αν το παιδί σας δεν συναντήσει έναν άλλο νέο που να είναι ευγενικός μαζί του;» λέει η Άντρομπας. «Η ευτυχία δεν εμφανίζεται από μόνη της, έτσι δεν είναι;», προσθέτει.
Η Θάρστον μοιράζεται ένα ωραίο απόσπασμα για να το πείτε στα μεγαλύτερα παιδιά. «Ένα πράγμα που διδάσκουμε στα εργαστήριά μας είναι ότι η καλοσύνη είναι μεταδοτική», λέει.
«Όταν είμαστε ευγενικοί με κάποιον, αυτή η ευγενική πράξη μπορεί να επηρεάσει θετικά μέχρι και 125 άτομα. Επειδή το άτομο στο οποίο είσαι ευγενικός αισθάνεται πιο ευτυχισμένο, έτσι είναι πιο πιθανό να είναι και αυτό ευγενικό, και ούτω καθεξής», είπε.
Τα ευγενικά παιδιά δεν χρειάζεται να είναι ευχάριστα
Κάποιοι μπορεί να φοβούνται ότι η προτεραιότητα στην ευγένεια δημιουργεί αγχωμένους ανθρώπους. Δεν είναι έτσι, λέει η Μάθουρ.
«Η αληθινή καλοσύνη προέρχεται από την αυθεντικότητα, όχι από την υποχρέωση. Είναι σημαντικό να αφήνουμε τα παιδιά να βλέπουν την καλοσύνη να συμβαίνει σε περιορισμένο χρόνο. Δώστε το πρότυπο λέγοντας πράγματα όπως "Δεν μπορώ να βοηθήσω αυτή τη στιγμή, αλλά νοιάζομαι για σένα". Ενθαρρύνετε τη γνήσια προσφορά, όχι την αναγκαστική ευγένεια», προσθέτει.
Αντί να επιμένετε να μοιράζονται τα παιδιά, βοηθήστε τα να καταλάβουν το γιατί, λέγοντας πράγματα όπως «Πώς θα ένιωθες αν ο φίλος σου μοιραζόταν το παιχνίδι του μαζί σου;». Μπορείτε επίσης να βεβαιωθείτε ότι δεν αισθάνονται πιεσμένα για να γίνουν ευγενικά ρωτώντας: «Θέλεις να το κάνεις αυτό ή νιώθεις ότι πρέπει να το κάνεις;».
Μάθετε από τον καλύτερο φίλο του ανθρώπου -Πάρτε σκύλο
«Αν όλα τα άλλα αποτύχουν, μπορείτε να πάρετε έναν σκύλο», λέει η Κάντι.
«Τίποτα δεν διδάσκει στους εφήβους περισσότερα για τη φροντίδα και την καλοσύνη από το να αγαπάς έναν σκύλο», υποστηρίζει.
