Οι καταρράκτες του Νιαγάρα, ένα θαύμα της φύσης, αποτελούν μαγνήτη για εκατομμύρια τουρίστες κάθε χρόνο. Αλλά μέχρι φέτος μια τεράστια σήραγγα θαμμένη βαθιά κάτω από τον καταρράκτη ήταν κλειστή για το κοινό.
Οι βράχοι κάτω από τον γιγαντιαίο τριπλό καταρράκτη που εκτείνεται στα σύνορα μεταξύ της αμερικανικής πολιτείας της Νέας Υόρκης και της καναδικής επαρχίας του Οντάριο είναι γεμάτοι θαλάμους που λαξεύτηκαν για να αξιοποιήσουν τις ισχυρές δυνάμεις της φύσης.
Και τώρα έχει ανοίξει μια σήραγγα μήκους 670 μέτρων που κατασκευάστηκε πριν από έναν αιώνα στην καναδική πλευρά, για να αποκαλύψει τη φοβερή κλίμακα αυτών των μηχανικών θαυμάτων.
Από τον Ιούλιο του 2022 αποτελεί μέρος των περιηγήσεων στον εκτός λειτουργίας υδροηλεκτρικό σταθμό ενέργειας Νιαγάρα, που ξεκίνησε έναν χρόνο νωρίτερα. Ο σταθμός ηλεκτροπαραγωγής, που λειτούργησε από το 1905 έως το 2006, εκτρέπει νερό από τον πανίσχυρο ποταμό Νιαγάρα για να λειτουργήσουν γιγαντιαίες γεννήτριες που ηλεκτροδότησαν την περιφερειακή βιομηχανία και συνέβαλαν στο να γίνει γνωστό το κοντινό λιμάνι του Μπάφαλο ως η πόλη του φωτός.
Η περιοχή γύρω από τον καταρράκτη, σύμφωνα με την ξεναγό του σταθμού, Έλενα Ζόριτς, ήταν κάποτε κέντρο δραστηριότητας για επιχειρηματίες που ήθελαν να επωφεληθούν από την αξιοποίηση της υδροηλεκτρικής ενέργειας.
Σήμερα, ο σταθμός Niagara Parks είναι ο μοναδικός στον κόσμο πλήρως άθικτος υδροηλεκτρικός σταθμός της εποχής του. Αρχικά λειτουργούσε από την Canadian Niagara Power Company και χρησιμοποιούσε γεννήτριες Westinghouse για τη δημιουργία εναλλασσόμενων ρευμάτων που κατοχυρώθηκαν με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας από τον εφευρέτη Nikola Tesla - μια τεχνολογία αιχμής για την εποχή εκείνη.
Ξενάγηση στον σταθμό ηλεκτροπαραγωγής στα έγκατα των καταρρακτών του Νιαγάρα
Το εργοστάσιο, όπως εξηγεί η ξεναγός στους επισκέπτες, χτίστηκε σε μια εποχή κατά την οποία κυριαρχούσε η αισθητική. Το ρουστίκ ασβεστολιθικό εξωτερικό του και τα μπλε κεραμίδια της οροφής του ήταν, λέει, μια προσπάθεια του Νεοϋορκέζου αρχιτέκτονα Algernon S. Bell να κάνει την κατασκευή να ταιριάξει με τους καταρράκτες.
Προτού φτάσουν στη σήραγγα, οι επισκέπτες του σταθμού ηλεκτροπαραγωγής μπορούν να δουν από κοντά πώς μετατρέπονταν τα ορμητικά νερά σε ηλεκτρική ενέργεια. Η Ζόριτς δείχνει πού έμπαινε το νερό, πού κατέβαινε από ένα φρεάτιο για να τροφοδοτήσει τις τουρμπίνες και, έπειτα, πού περνούσε από μια σήραγγα σε ένα σημείο εκροής στη βάση των καταρρακτών Horseshoe Falls, του μεγαλύτερου από τους τρεις καταρράκτες του Νιαγάρα.
Ο Μαρτσέλο Γκρουόζο, ανώτερος διευθυντής μηχανικής και λειτουργιών της Επιτροπής Πάρκων του Νιαγάρα, ασχολείται με το έργο από τότε που το οραματίστηκε για πρώτη φορά το 2017. «Το εργοστάσιο ξεκίνησε με δύο γεννήτριες και, μέχρι το 1924, είχαν εγκατασταθεί και οι 11, τις οποίες βλέπετε εδώ σήμερα», λέει περπατώντας μέσα στο ψηλοτάβανο κτίριο, για να δείξει μια σειρά από μπλε, κυλινδρικές γεννήτριες που γεμίζουν τον χώρο.
«Δίπλα σε κάθε γεννήτρια υπάρχει ένας "ρυθμιστής" της ροής του νερού προς μια τουρμπίνα. Ένα αερόφρενο στον ρυθμιστή βοηθούσε στη ρύθμιση της ροής. Χρειάζονταν ακριβώς 250 στροφές ανά λεπτό για να τους δώσουν 25 hertz».
Μια μοναδική και ιστορική σήραγγα
Στη συνέχεια, ένας γυάλινος ανελκυστήρας μεταφέρει τους επισκέπτες 55 μέτρα κάτω από τα έξι επίπεδα υποδομής που απαιτούνται για τη διαδικασία παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας. Στο κάτω μέρος βρίσκεται η σήραγγα απ' όπου θα έβγαινε το νερό.
Η σήραγγα, η οποία έχει ύψος σχεδόν 8 και πλάτος 6 μέτρα, είναι επίσης ένα ιστορικό, μοναδικό στο είδος του αξιοθέατο. «Χιλιάδες εργάτες δούλεψαν επί 4 χρόνια για να σκάψουν τον σχιστόλιθο κάτω από την κύρια αίθουσα παραγωγής χρησιμοποιώντας φανάρια, δυναμίτη, αξίνες και φτυάρια» λέει ο Γκρουόζο.
«Κατά την κάθοδό του προς τα κάτω, το νερό έθετε σε κίνηση τα πτερύγια της τουρμπίνας» προσθέτει. «Συνδέονταν με έναν άξονα μήκους 41 μέτρων που ανέβαινε μέχρι τον κύριο όροφο και γύριζε τον ρότορα στη γεννήτρια, παράγοντας την εναλλασσόμενη ενέργεια» επισημαίνει.
Περπατώντας κατά μήκος του τοξωτού διαδρόμου της σήραγγας, δείχνει τα λευκά σημάδια από κιμωλία που φτάνουν σχεδόν μέχρι την κορυφή των τοξωτών τοίχων από τούβλα. «Μπορείτε να δείτε πόσο ψηλά ανέβηκε το νερό» λέει. «Η σήραγγα χωρούσε 71.000 γαλόνια νερού που κινούνταν με ταχύτητα εννέα μέτρων ανά δευτερόλεπτο».
Χτισμένη σαν φρούριο, η ελαφρώς καμπυλωτή σήραγγα αποτελείται από 4 στρώματα τούβλων και 4,5 μέτρα σκυροδέματος και περιβάλλεται από σχιστόλιθο. «Είναι εκπληκτικό αυτό που έκαναν χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα» σημειώνει ο Γκρουόζο. «Κάναμε κάποιες μικρές επισκευές στα τούβλα και προσθέσαμε μερικά ακόμη στοιχεία στην αψίδα για να εξασφαλίσουμε τη δομική ακεραιότητα, αλλά γενικά η σήραγγα είναι σε πολύ καλή κατάσταση. Έκαναν συντήρηση μόνο δύο φορές από τότε που χτίστηκε: μία φορά τη δεκαετία του 1950 και άλλη μία τη δεκαετία του 1990».
Κοντά στο τέλος της σήραγγας, ένα βουητό αρχίζει να γεμίζει τον αέρα. Το φυσικό φως εισέρχεται καθώς το μονοπάτι οδηγεί σε μια πλατφόρμα 20 μέτρων, στο επίπεδο του ποταμού, που βρίσκεται σχεδόν στη βάση των καταρρακτών Horseshoe Falls. Ο Γκρουόζο έπρεπε να φωνάζει για να ακουστεί η φωνή του.
«Εδώ είναι το σημείο όπου το νερό από τη σήραγγα χύνεται στο ποτάμι. Είναι το καλύτερο μέρος για να δει κανείς τους καταρράκτες» λέει.
Στην πλατφόρμα, επίσης, οι επισκέπτες μπορούν να χαζέψουν τις τουριστικές βάρκες γεμάτες με κόσμο, ντυμένο με αδιάβροχα, που θέλει να δει από όσο το δυνατόν πιο κοντά αυτό το θαύμα της φύσης. Μια μοναδική εμπειρία που αξίζει να βιώσει κανείς.