Αυτή η ιστορία αγάπης ξεκίνησε με τον πιο τρομακτικό τρόπο.
Ο Lali Sokolov συνάντησε την Gita Fuhrmannova -τη γυναίκα που θα γινόταν αργότερα σύζυγός του- όταν στάθηκε μπροστά του αδυνατισμένη και στερημένη της αξιοπρέπειάς της στο στρατόπεδο θανάτου του Άουσβιτς.
Ο Lali -κι ο ίδιος Εβραίος που είχε τεθεί σε εργασία υπό την απειλή του θανάτου- τής έκανε τατουάζ έναν αριθμό στο χέρι, όπως είχε κάνει σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους πριν από αυτήν.
Το ρομάντζο που ακολούθησε ήταν μια αχτίδα φωτός που θα γοήτευε εκατομμύρια αναγνώστες δεκαετίες αργότερα.
Το μυθιστόρημα The Tattooist of Auschwitz (Ο τατουατζής του Άουσβιτς), της Heather Morris, εκδόθηκε το 2018 και έγινε γρήγορα παγκόσμιο φαινόμενο.
Βασίστηκε στη μαρτυρία του Lali, που έκανε τατουάζ με αριθμούς σε εκατοντάδες χιλιάδες κρατούμενους στο Άουσβιτς, στην κατεχόμενη από τους ναζί Πολωνία.
Δημιουργήθηκε σειρά βασισμένη στο βιβλίο
Μια νέα διασκευή του μυθιστορήματος της Morris κυκλοφόρησε από το Sky. Στην εξαμερή σειρά πρωταγωνιστούν τόσο ο Jonah Hauer-King, όσο και ο Harvey Keitel ως Lali, ενώ η Πολωνή ηθοποιός Anna Próchniak ενσαρκώνει την Gita.
Τόσο ο Lali όσο και η Gita επέζησαν του Ολοκαυτώματος και παντρεύτηκαν τον Οκτώβριο του 1945. Ο Lali κράτησε την ιστορία για τον εαυτό του επί δεκαετίες, πριν τα αποκαλύψει όλα στη Morris, μετά τον θάνατο της Gita.
Τον Απρίλιο του 1942 οι ναζί ανάγκασαν έναν εθελοντή από κάθε εβραϊκή οικογένεια της Σλοβακίας να εργαστεί για τη γερμανική πολεμική μηχανή.
Όλα όσα διηγήθηκε ο Lali
Ο Lali, ο οποίος γεννήθηκε στη Σλοβακία το 1916, οδηγήθηκε στο Άουσβιτς μέσα σε ένα γεμάτο τρένο με βοοειδή, υπό φρικτές συνθήκες.
Όπως κάθε άλλος κρατούμενος που δεν θανατώθηκε αμέσως, του δόθηκε ένας αριθμός που έγινε το όνομά του. Ο δικός του -32407- έγινε τατουάζ στο χέρι του από έναν Γάλλο ακαδημαϊκό, ονόματι Pepan.
Αρχικά, τον έστειλαν να εργαστεί στην κατασκευή νέων συγκροτημάτων, καθώς το στρατόπεδο επεκτεινόταν.
Όταν ο Lali προσβλήθηκε από τύφο, λίγο μετά την άφιξή του στο Άουσβιτς, τον φρόντισε ο Pepan, ο οποίος τον έβαλε να εργαστεί ως βοηθός του. Μια μέρα ο Pepan έφυγε από το Άουσβιτς, και ο Lali έγινε ο κύριος τατουατζής.
Του ανατέθηκε ένας αξιωματικός των SS για να τον παρακολουθεί καθώς έκανε τη δουλειά του.
Λόγω του ρόλου του, του έδιναν επιπλέον μερίδες φαγητού και έτρωγε σε ένα κτίριο διοίκησης. Επίσης, κοιμόταν σε ένα μονόκλινο δωμάτιο, αντί σε μια στενόχωρη καλύβα.
Όταν δεν υπήρχαν νέοι κρατούμενοι για τατουάζ, του δινόταν ελεύθερος χρόνος. Αντάλλασσε πολύτιμους λίθους που είχαν κλαπεί από τους θησαυρούς των ναζί με τρόφιμα και φάρμακα για τους ανθρώπους που τα είχαν μεγαλύτερη ανάγκη.
Ο Lali χρησιμοποιούσε επίσης τις γνώσεις του στις γλώσσες, για να αποκτήσει οποιαδήποτε πληροφορία μπορούσε σχετικά με το στρατόπεδο.
Ο επικεφαλής γιατρός του Άουσβιτς, ο διαβόητος Γιόζεφ Μένγκελε, του έλεγε σκοτεινά: «Μια μέρα, tetovierer [τατουατζή], θα σε πάρω... μια μέρα».
Ο Lali πέρασε τα επόμενα δύο χρόνια κάνοντας τατουάζ σε εκατοντάδες χιλιάδες κρατούμενους... Οκτώ δεκαετίες μετά, αυτά τα σύμβολα του τρόμου παραμένουν στα χέρια των επιζώντων του Ολοκαυτώματος.
Μόνο οι κρατούμενοι στο Άουσβιτς και στα υποστρατόπεδά του -Μπίρκεναου και Μόνοβιτς- έκαναν τατουάζ. Η πρακτική αυτή ξεκίνησε το 1941 και μέχρι την άνοιξη του 1943 όλοι οι κρατούμενοι είχαν τατουάζ. Επίσης, τα κεφάλια τους ξυρίζονταν και τους αφαιρούνταν τα υπάρχοντά τους.
Οι κρατούμενοι επιλέγονταν είτε για καταναγκαστική εργασία είτε για άμεση εκτέλεση κατά την άφιξή τους στο στρατόπεδο.
Ο Lale γνώρισε την Gita τον Ιούλιο του 1942, όταν την παρουσίασαν μπροστά του. Χρόνια αργότερα θα έλεγε στη Morris πως, καθώς έκανε τατουάζ τον αριθμό στο χέρι της, την ερωτεύτηκε.
Με τη βοήθεια του προσωπικού φρουρού των SS του Lale, της έστελνε λαθραία γράμματα. Αυτές οι επιστολές οδήγησαν σε επισκέψεις έξω από την πτέρυγά της στο Μπιρκενάου. Της πήγαινε, επίσης, λαθραία τις επιπλέον μερίδες του και τη μετέφερε σε καλύτερο σταθμό εργασίας.
Το 1945, οι ναζί άρχισαν να εξαναγκάζουν τους κρατούμενους σε πορείες θανάτου σε άλλα στρατόπεδα, καθώς οι Ρώσοι πλησίαζαν. Τότε ήταν που οι δυο τους χωρίστηκαν, όταν την έστειλαν μακριά.
Τελικά, ο Lali έφυγε από το στρατόπεδο και επέστρεψε στην πόλη του, το Krompachy, στην Τσεχοσλοβακία.
Η επανένωση του ζευγαριού
Όσο κι αν ακούγεται απίστευτο, το ζευγάρι ενώθηκε ξανά όταν η Γκίτα εμφανίστηκε ξαφνικά μπροστά από το άλογό του και το κάρο του. Ο Λάλι είχε εκτοπιστεί προς την Μπρατισλάβα -το σημείο εισόδου για τους επιζώντες που επέστρεφαν στο σπίτι-, για να την αναζητήσει.
Το πρώτο πράγμα που έκανε ήταν να ζητήσει το χέρι της σε γάμο, και εκείνη δέχτηκε.
Αφού παντρεύτηκαν, το ζευγάρι μετανάστευσε στην Αυστραλία, το 1949, και δημιούργησε μια επιχείρηση κλωστοϋφαντουργίας.
Ο γιος τους, Gary, γεννήθηκε το 1961. Ο Gary είπε τότε στη Morris -φίλη ενός φίλου- ότι ο πατέρας του είχε μια ιστορία που άξιζε να ειπωθεί.
Ο Lali είχε κρατήσει την ιστορία του μυστική επί δεκαετίες, επειδή φοβόταν ότι θα τον θεωρούσαν συνεργάτη των ναζί. Μόνο μετά τον θάνατο της γυναίκας του, το 2003, αισθάνθηκε ικανός να διηγηθεί τι συνέβη σε αυτόν και στην Γκίτα.
Η Morris, πρώην κοινωνικός λειτουργός, πέρασε τα επόμενα τρία χρόνια συναντώντας τον Lali αρκετές φορές την εβδομάδα, καταγράφοντας κάθε πτυχή της ιστορίας του στο χαρτί.
Η ίδια είπε στη Mail, το 2018: «Ο Lali εκλογίκευσε τη δουλειά του, αποφασίζοντας ότι αν ερχόσουν σε αυτόν για αρίθμηση, τότε ήσουν ένας από τους τυχερούς... Σήμαινε ότι θα έβλεπες τον ήλιο να ανατέλλει την επόμενη μέρα, και ίσως και τη μεθεπόμενη. Είχε μια μοναδική θέση στο Άουσβιτς και τη χρησιμοποίησε για να σώσει όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους μπορούσε».
Και πρόσθεσε: «Στα χρόνια μετά το Άουσβιτς, ο Lali είχε μια αλλόκοτη ικανότητα να ζει τη ζωή στο τώρα. Ήταν πολύ επιδέξιος στο να κλείνει το παρελθόν του. Μου πήρε τρία χρόνια, να τον επισκέπτομαι δύο ή τρεις φορές την εβδομάδα, για να συνθέσω αυτές τις αναμνήσεις. Είχε ενοχές επιζώντος, έναν πόνο που είχε θάψει επί 60 χρόνια. Υπήρχε ένα στοιχείο εξομολόγησης, αλλά η πρωταρχική του εστίαση ήταν να πει στον κόσμο για την Γκίτα μετά τον θάνατό της. Με ρωτούσε συνεχώς: ''Τελείωσες; Πρέπει να βιαστώ και να τη συναντήσω!''».
Επειδή η συγγραφέας αρχικά επεδίωξε να μετατρέψει τη μαρτυρία του σε ταινία, έλαβε χρηματοδότηση από τη Film Victoria, η οποία και η ίδια χρηματοδοτείται από την αυστραλιανή κυβέρνηση.
Αυτό επέτρεψε σε διεθνείς ερευνητές να επιβεβαιώσουν την ιστορία του Lali, ενώ ανακάλυψαν ότι οι γονείς του είχαν σκοτωθεί στο Άουσβιτς έναν μήνα πριν από την άφιξή του.
Ο Lali πέθανε σε ηλικία 90 ετών, το 2006, αφού είχε αναπτύξει στενή φιλία με τη Morris. Ονειρεύτηκε ακόμη και τον δικό του κατάλογο των ηθοποιών, όταν έμαθε ότι η Morris προσπαθούσε να μεταφέρει την ιστορία του στη μεγάλη οθόνη.
«Ξεκίνησε με τον Μπραντ Πιτ, αλλά γρήγορα προχώρησε στον Ράιαν Γκόσλινγκ για να παίξει τον εαυτό του. Για την Γκίτα, η μόνη του επιλογή ήταν η Νάταλι Πόρτμαν», είπε η Μόρις.
Ακόμα και την παραμονή των 90ών γενεθλίων του, ο Lali εξακολουθούσε να βλέπει τον εαυτό του ως εκείνον τον κομψό νεαρό, τον άνθρωπο που ήταν πριν από το Άουσβιτς. «Δεν έχασε ποτέ την αίσθηση του εαυτού του».
Ο Jonah Hauer-King, ο οποίος υποδύεται τον Sokolov όταν ήταν κρατούμενος, δήλωσε στο περιοδικό Weekend της Mail: «Αυτό που με τράβηξε στην ιστορία είναι ότι έχεις δύο ανθρώπους που επιτρέπουν στην αγάπη να υπάρχει σε ένα τέτοιο μέρος. Με συνεπήρε η ικανότητά τους να δείχνουν κάθε είδους ανθρωπιά».
Η κριτική για το βιβλίο από ιστορικούς
Η σειρά περιγράφει τη φιλία της Morris και του Lali στα τελευταία χρόνια της ζωής του. Την ενσαρκώνει η Melanie Lynskey.
Παρόλο που το βιβλίο της το 2018 έγινε μπεστ σέλερ, η συγγραφέας δέχτηκε κριτική από ιστορικούς για τις ανακρίβειές του.
Οι επικριτές επεσήμαναν ότι η Μόρις είχε δώσει στον χαρακτήρα της Γκίτα τον αριθμό τατουάζ 34902, αλλά το Κέντρο Έρευνας Μνήμης του Άουσβιτς δήλωσε ότι αυτό ήταν ανακριβές. Η ίδια η Γκίτα φέρεται να είχε καταθέσει ότι ο αριθμός της ήταν 4562.
Η δρ Wanda Witek-Malicka δήλωσε επίσης ότι η απεικόνιση του Άουσβιτς βασιζόταν σε «υπερβολές, παρερμηνείες και υποτιμήσεις».
Πρόσθεσε ότι ο Lali δεν θα μπορούσε να δώσει στην Gita πενικιλίνη για τον τυφοειδή πυρετό το 1943, επειδή δεν ήταν ευρέως διαθέσιμη, παρά μόνο μετά τον πόλεμο.
Ο σκηνοθέτης της νέας σειράς, Tali Shalom-Ezer, δήλωσε: «Όταν διάβασα τα σενάρια ένιωσα ότι όλες οι ερωτήσεις που είχα, όταν διάβασα το βιβλίο, είχαν απαντηθεί.
Ο Lali άρχισε να διηγείται την ιστορία του μόλις 60 χρόνια αφότου έφυγε από το Άουσβιτς και γνωρίζουμε ότι η φύση της μνήμης είναι ότι τα γεγονότα μπορούν να μπερδευτούν.
«Υπήρχαν ερωτήσεις για μένα σχετικά με το πώς αισθανόταν για την ιδιαίτερη θέση του. Χαίρομαι που μπορούμε να διερευνήσουμε κάποια από αυτά».
Ο Χάρβεϊ Καϊτέλ υποδύθηκε τον ηλικιωμένο Sokolov με τη βοήθεια προσθετικών. Η εμφάνισή του ήταν τόσο πειστική, που ο γιος του Lali και της Gita δεν μπορούσε να τους ξεχωρίσει. Ο ίδιος δήλωσε: «Υπήρχαν στιγμές που δεν μπορούσα να ξεχωρίσω τον πατέρα μου από τον Χάρβεϊ».
Η σειρά γυρίστηκε στη Σλοβακία σε συνθήκες παγετού. Ένας ψυχολόγος ήταν διαθέσιμος στο πλατό για τους πρωταγωνιστές, αν δυσκολεύονταν με το θέμα.
Ο Hauer-King πρόσθεσε: «Συχνά με αυτές τις ιστορίες υπάρχει μια αίσθηση κλεισίματος όταν τελειώνει ο πόλεμος, αλλά αυτά τα πράγματα δεν λειτουργούν έτσι. Αυτές οι εμπειρίες μεταφέρονται για πάντα και μεταδίδονται στην επόμενη γενιά. Ήταν σημαντικό να το δείξουμε αυτό».