Το χάσμα των γενεών μπορεί να προκαλέσει παρεξηγήσεις, ειδικά όταν πρόκειται για παππούδες και γιαγιάδες που μιλούν στα εγγόνια. Μερικές φορές τα λόγια τους φέρνουν αποτελέσματα πολύ διαφορετικά από τις προθέσεις τους.
Όταν μάλιστα τα λόγια αυτά ενέχουν αυτό που λέμε «παθητική επιθετικότητα» -γνωστότερη η έννοια στα αγγλικά ως «passive aggression»-, το χάσμα μπορεί να μεγαλώσει. Ένας ευφυής παππούς ίσως αντιληφθεί τι έχει συμβεί αν δει τα εγγόνια του να γουρλώνουν τα μάτια ή να κάνουν διακριτικούς μορφασμούς μετά από ένα κατά τ' άλλα καλοπροαίρετο σχόλιο.
Ο Φάρλεϊ Λέτζεργουντ, παππούς ο ίδιος, μοιράζεται έξι απλές φράσεις που έχει ακούσει ή έχει χρησιμοποιήσει περιστασιακά που μπορούν να δυσκολέψουν μια σχέση αγάπης με τα εγγόνια. Σκοπός του είναι να προτείνει στους συνομηλίκους του, επίσης boomers παππούδες και γιαγιάδες, να αντικαταστήσουν τις φράσεις αυτές με πιο εποικοδομητικούς, ενσυναίσθητους τρόπους σύνδεσης.
- «Υποψιάζομαι ότι είσαι υπερβολικά απασχολημένος για μένα»
Έχετε αφήσει ποτέ φωνητικό μήνυμα σε ένα εγγόνι και έμεινε αναπάντητο, κι αργότερα να του πείτε «υποψιάζομαι ότι είσαι υπερβολικά απασχολημένος για μένα»;
Επιφανειακά, μπορεί να ακούγεται σαν μια θλιμμένη παρατήρηση, αλλά κάτω από αυτό στέλνετε ένα μήνυμα φορτισμένο με ενοχές. Υπονοεί δηλαδή ότι τα εγγόνια έχουν κάνει κάτι λάθος με τη ζωή τους, έχοντας ένα γεμάτο πρόγραμμα.
Τα προγράμματα των παιδιών είναι γεμάτα με αθλήματα, μαθήματα και φίλους, και είναι αλήθεια πως συχνά είναι δύσκολο να βρουν χρόνο για τους παππούδες και τις γιαγιάδες. Αλλά εκείνοι υπενθυμίζοντάς τους πόσο μη διαθέσιμα γίνονται, ίσως τα ωθήσει να τους αποφεύγουν περισσότερο.
Άλλωστε, είναι γνωστό πως η παθητική-επιθετική συμπεριφορά μπορεί συχνά να κάνει το υποκείμενο να νιώθει πιο ασφαλές σε σύγκριση με την άμεση αντιπαράθεση, ωστόσο υπονομεύει την υγιή επικοινωνία στις ανθρώπινες σχέσεις.
Αντί να υποθέσουμε ότι μας αγνοούν επίτηδες, καλύτερα να πούμε κάτι πιο ευθύ, όπως: «Μου λείπει να τα πούμε. Πότε σε βολεύει;».
2. «Όταν ήμουν εγώ στην ηλικία σου…»
Οι συγκρίσεις μεταξύ των γενεών μπορεί να είναι δύσκολες, καθώς οι καιροί έχουν αλλάξει άρδην. Αν ένας παππούς λέει στα εγγόνια του φράσεις όπως «Όταν ήμουν στην ηλικία σου, ήμουν ήδη παντρεμένος» ή «Όταν ήμουν στην ηλικία σου, έκανα τρεις δουλειές», είναι σαν να λέω: «Γιατί δεν κάνεις το ίδιο;». Αυτή η σύγκριση υποτιμά τη μοναδικότητα του παιδιού που έχει απέναντί του.
Χρησιμοποιώντας το δικό τους παρελθόν ως μέτρο για το παρόν των εγγονιών, μπορεί να στείλει το μήνυμα ότι οι εμπειρίες και οι προκλήσεις τους έχουν μικρότερη αξία. Εναλλακτικά, ο Λέτζεργουντ προτείνει στους συνομηλίκους του boomers να δείξουν γνήσια περιέργεια για τον κόσμο των εγγονιών, ρωτώντας κάπως έτσι: «Πες μου πώς είναι τα πράγματα για σένα αυτή τη στιγμή. Θα ήθελα πολύ να ακούσω την άποψή σου».
3. «Εγώ για το καλό σου το λέω»
Συνήθως αυτή η φράση ακολουθεί κάποια καλοπροαίρετη κριτική, ίσως σχετικά με την εμφάνιση, επιλογές καριέρας ή φιλίες. Πίσω όμως από το «Εγώ για το καλό σου το λέω», το εγγόνι μπορεί να ακούσει «Δεν ανταποκρίνεσαι στα πρότυπά μου, αλλά θα προσποιούμαι ότι είναι για σένα».
Η αληθινή προσφορά καθοδήγησης σε ένα νεαρό άτομο «για το καλό του» επέρχεται μόνο όταν ζητείται και όταν παρέχεται με γνήσια ενσυναίσθηση. Αντί να συσσωρεύουν λοιπόν αυτόκλητες προτάσεις, οι παππούδες και οι γιαγιάδες είναι προτιμότερο να ρωτήσουν: «Θέλεις την άποψή μου ή θέλεις απλώς να ακούσω;». Αυτό κάνει τα εγγόνια να ανοιχτούν με τους δικούς τους όρους, χωρίς να αισθάνονται στριμωγμένα.
4. «Θα μεγαλώσεις και θα αλλάξεις γνώμη»
Κάθε φορά που ένας έφηβος δηλώνει με πάθος «Δεν θέλω ποτέ παιδιά» ή «Θα ταξιδέψω στον κόσμο αντί να περάσω στο πανεπιστήμιο», μια συνηθισμένη σπασμωδική απάντηση από έναν παππού και ή γιαγιά είναι: «Θα αλλάξεις γνώμη όταν μεγαλώσεις».
Η φράση αυτή μπορεί να εκληφθεί ως «τα όνειρά σου είναι αφελή και η εμπειρία μου υπερισχύει της φιλοδοξίας σου». Η ζωή έχει τον τρόπο να αλλάζει τα σχέδιά μας, αλλά η έκπτωση των ονείρων ενός νέου ατόμου από την αρχή, το κάνει να αισθάνεται πως δεν ακούγεται από τους μεγαλύτερους.
Οι παππούδες δεν χρειάζεται να συμφωνούν με κάθε επιλογή των εγγονών, αλλά πρέπει να την ακούν και να την αναγνωρίζουν ως τέτοια. Κάτι σαν «ενδιαφέρον σχέδιο ακούγεται, βλέπω ότι το έχεις σκεφτεί αρκετά. Πες μου πώς το βλέπεις να εξελίσσεται» θα ήταν μια πιο ενδεδειγμένη αντιμετώπιση.
5. «Ο ξάδελφός σου δεν θα αντιδρούσε ποτέ έτσι»
Τίποτα δεν οξύνει τα πνεύματα πιο γρήγορα από το συγκρίνει κάποιος αδέλφια ή ξαδέλφια. Αντί να ενθαρρύνει καλύτερη συμπεριφορά, προκαλεί αγανάκτηση.
Εάν ένα παιδί συγκριθεί με έναν ξάδερφό του που π.χ. διαπρέπει στον αθλητισμό, μπορεί να αισθανθεί επισκιασμένος και να σταματήσει να μοιράζεται τα δικά του επιτεύγματα. Είναι πιο αποτελεσματικό να εστιάζεις στο παιδί που έχεις μπροστά σου παρά να βάζεις άλλους στην εξίσωση.
Για παράδειγμα, εάν ένα εγγόνι εκρήγνυται ή αγνοεί τους κανόνες του σπιτιού, πείτε: «Ανησυχώ για τη συμπεριφορά σου αυτή τη στιγμή. Πώς μπορούμε να το βρούμε;». Αυτή η προσέγγιση διατηρεί την εστίαση στο θέμα που εξετάζουμε, όχι σε κάποιο φανταστικό πρότυπο που έχει οριστεί από άλλο μέλος της οικογένειας.
6. «Έτσι έχουν τα πράγματα σε αυτή την οικογένεια»
Αυτό ήταν κάτι που έλεγαν και γενιές ακόμα πιο πίσω από τους boomers. «Έτσι έχουν τα πράγματα σε αυτή την οικογένεια. Δεν μιλάμε για χρήματα, πολιτική ή συναισθήματα». Ή «Δεν κάνουμε αγκαλιές, κάνουμε μόνο χειραψίες». Τέτοιες φράσεις στην ουσία κλείνουν κάθε πόρτα ουσιαστικού διαλόγου.
Οι νέοι σήμερα είναι πιο ανοιχτοί όσον αφορά την ψυχική υγεία, τις σχέσεις και τα προσωπικά τους όρια, επομένως η απόρριψη της επιθυμίας τους να συζητήσουν αυτά τα θέματα μπορεί να τους απομονώσει.
Μερικές φορές αξίζει να αναρωτηθούμε εάν η «οικογενειακή παράδοση» στην οποία κολλάμε μπορεί να χρειαστεί να εξελιχθεί. Οι καιροί αλλάζουν, όπως και οι ανάγκες κάθε νέας γενιάς. Αν θέλουμε τα εγγόνια μας να νιώθουν άνετα με το να εκφράζουν τον πραγματικό εαυτό τους, ίσως χρειαστεί να χαλαρώσουμε τον έλεγχο σε κάποια παλιά μοτίβα και να πούμε: «Ας μιλήσουμε για αυτό. Τι πιστεύεις;».