Η τελευταία επιτυχία του Netflix είναι ένα «πραγματικό» spin-off από το δυστοπικό δράμα για τους διαγωνιζόμενους που συμμετέχουν σε ένα θανατηφόρο τηλεπαιχνίδι. Αποδεικνύεται εθιστικό - αλλά είναι υπεύθυνο;
Αυτό εξετάζει ο δημοσιογράφος του BBC, Neil Armstrong. Σύμφωνα με ανεπίσημες μετρήσεις, από τα πρώτα πέντε επεισόδια του «Squid Game: The Challenge» (SGTC) - ή όπως λέγεται στα ελληνικά «Το Παιχνίδι του Καλαμαριού: Η Δοκιμασία») - που διατέθηκαν την περασμένη εβδομάδα, το εθιστικό ριάλιτι παιχνίδι βρίσκεται στην κορυφή των charts του Netflix σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου. Τα πρώτα επίσημα στοιχεία για το Ηνωμένο Βασίλειο φαίνεται να επιβεβαιώνουν τη δημοτικότητά του.
Είναι εμπνευσμένο από το Squid Game (Το Παιχνίδι του Καλαμαριού), ένα δυστοπικό δράμα εννέα επεισοδίων, το οποίο έφτασε στο Netflix το 2021 και έγινε η πιο δημοφιλής σειρά της streamer πλατφόρμας σύμφωνα με τα στοιχεία της. Στη νοτιοκορεατική σειρά, 456 άνθρωποι που χρειάζονται απεγνωσμένα χρήματα εγγράφονται για να λάβουν μέρος σε έναν μυστικό, θανάσιμο διαγωνισμό εξόντωσης που βασίζεται σε παιδικά παιχνίδια- ο τελευταίος παίκτης που μένει ζωντανός κερδίζει ένα χρηματικό έπαθλο 45,6 δισεκατομμυρίων γουόν Νότιας Κορέας.
Τώρα, στο Squid Game: The Challenge, αυτά τα παιχνίδια αναδημιουργήθηκαν σε τεράστια σκηνικά στο Ηνωμένο Βασίλειο με 456 διαγωνιζόμενους (κυρίως από τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο) να ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλον για να κερδίσουν ένα βραβείο 4,56 εκατομμυρίων δολαρίων (3,61 εκατομμυρίων λιρών) που θα αλλάξει τη ζωή τους και θα αποτελέσει ρεκόρ για τηλεπαιχνίδι. Το SGTC αναπαράγει εξαιρετικά τη δομή και την αισθητική της αρχικής σειράς και προσθέτει επίσης μερικές δικές του ανατροπές. Είναι πολύ συναρπαστικό θέαμα, αλλά θέτει επίσης ερωτήματα σχετικά με το τι συνιστά ψυχαγωγία.
Προφανώς, το ριάλιτι του Squid Game δεν έχει θανατηφόρο στοιχείο, αλλά αποδεικνύεται, όπως είναι αναμενόμενο, ότι οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να γίνουν αρκετά αδίστακτοι και δυσάρεστοι προκειμένου να πάρουν στα χέρια τους 4,56 εκατομμύρια δολάρια. Οι λεγόμενες «συμμαχίες» προδίδονται, οι μακιαβελικές ραδιουργίες ανταμείβονται και ίσως δούμε ακόμη οικογενειακές σχέσεις να δοκιμάζονται. Επιπλέον, έχει αναφερθεί ότι δύο διαγωνιζόμενοι απειλούν τώρα με νομικές ενέργειες για τραυματισμούς που υπέστησαν όπως ισχυρίζονται κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, αν και ένας εκπρόσωπος της εκπομπής δήλωσε: «Δεν έχει κατατεθεί καμία αγωγή από κανέναν από τους διαγωνιζόμενους του Squid Game. Λαμβάνουμε εξαιρετικά σοβαρά υπόψη την ευημερία των διαγωνιζομένων μας».
Γράφοντας στο Psychology Today, η ψυχολόγος Dr Pamela Rutledge υποστηρίζει μάλιστα ότι η εκπομπή είναι «ηθικά αμφισβητήσιμη», υποστηρίζοντας ότι «μετατρέπει την αρχική σειρά, όπου η βία ήταν ένα κάλεσμα για δράση κατά της ανισότητας» -δηλαδή όπου η βία ήταν μια μεταφορά σε ένα δράμα για τη φτώχεια και την κοινωνική ανισότητα- σε «ένα όχημα που προωθεί το αντίθετο: ένα "παιχνίδι" μεταξύ "πραγματικών ανθρώπων" όπου η αδίστακτη συμπεριφορά και η έλλειψη ενσυναίσθησης είναι απαραίτητες για μια μεγάλη αμοιβή». Πρέπει να αισθανόμαστε άσχημα που βλέπουμε διαγωνιζόμενους να υποφέρουν και να ταπεινώνονται σε μια παγκόσμια πλατφόρμα;
Στο βιβλίο του The Age of Static (Η εποχή της στατικότητας) για το πώς η τηλεόραση επηρέασε την κοινωνία, ο κριτικός Phil Harrison έγραψε για την πρώτη βρετανική σεζόν του Big Brother, μια εκπομπή με την οποία έχει συγκριθεί το SGTC: «Έγινε ξεκάθαρο ότι στα καλύτερά του, αυτό το υλικό είχε ό,τι χρειαζόταν για να ανταγωνιστεί, και ενδεχομένως να ξεπεράσει, τη σεναριακή μυθοπλασία». Το ίδιο αισθάνεται και για το SGTC.
«Μια αντιστροφή αυτού που αντιπροσώπευε το δράμα»
«Είναι τρομερά διασκεδαστικό και το καταβρόχθισα», δήλωσε ο Harrison στο BBC Culture. «Αλλά το παρακολουθούσα επίσης με κάποιες ενοχές. Νομίζω ότι το πρόβλημα, όπως είναι, είναι ότι η δραματική εκδοχή είναι μια τόσο πικρά οξεία σάτιρα της αδίστακτης συμπεριφοράς του ύστερου καπιταλισμού, ενώ, όταν παίζεται στην πραγματικότητα, χάνει τα σατιρικά χτυπήματα και γίνεται αυτό εναντίον του οποίου καταφερόταν το δράμα.
«Στο βιβλίο μου μιλάω για τον "τελευταίο επιζώντ" - την αντίληψη [που προωθούν οι σειρές ριάλιτι] ότι η ανταγωνιστικότητα με αιχμηρά τόξα είναι η μόνη εφικτή οδός προς την προσωπική ολοκλήρωση - και πως μοιάζει πολύ συμβολική για την εποχή μας όσον αφορά το πόσοι άνθρωποι χάνουν σε αντίθεση με το πόσοι τελικά κερδίζουν. Το βλέπετε σε σειρές όπως το The Apprentice και το Big Brother και σε ταινίες όπως το Hunger Games. Αυτό μοιάζει με την απόλυτη έκφρασή του, πράγμα που είναι ειρωνικό, επειδή είναι μια αντιστροφή αυτού που υποθέτω ότι ήταν η πρόθεση του δράματος».
«Υπήρχαν μερικές στιγμές [στην πρώτη παρτίδα επεισοδίων] τις οποίες βρήκα πραγματικά αρκετά δύσκολο να παρακολουθήσω και ανησυχούσα αρκετά για την ευημερία των εμπλεκομένων. Αλλά αυτή η ακρότητα είναι, υποψιάζομαι, χαρακτηριστικό και ένας από τους λόγους που είναι τόσο συναρπαστικό».
Είμαστε λοιπόν όλοι σαδιστές, που απολαμβάνουμε τον ανθρώπινο πόνο παρακολουθώντας το από την ασφάλεια του καναπέ μας; Όχι απαραίτητα, λέει η Δρ Sandra Wheatley, κοινωνική ψυχολόγος της Potent και καταξιωμένο μέλος της Βρετανικής Ψυχολογικής Εταιρείας, η οποία πιστεύει ότι μας απορροφά η παρακολούθηση μιας σειράς όπως το Squid Game: The Challenge για λιγότερο προφανώς κακόβουλους λόγους - λόγω της επιθυμίας μας να συμμετέχουμε στην πολιτιστική συζήτηση.
«Ο κόσμος λάτρεψε το Squid Game και αυτό βασίζεται στη φήμη της σειράς. Είναι νέο και συναρπαστικό και λίγο ριψοκίνδυνο», λέει η Wheatley στο BBC Culture.
«Γίνεται viral εξαιτίας της προφορικής φήμης και στη συνέχεια οι άνθρωποι φοβούνται μήπως μείνουν έξω. Τους αρέσει να συμβαδίζουν με τα πράγματα, να αισθάνονται μέρος του κοπαδιού. Όταν βρίσκεσαι στη στάση του λεωφορείου ή στην ουρά στην καντίνα ή στην παμπ και κάποιος λέει "Είδες το Squid Game: The Challenge;" και αν δεν το έχεις δει, θα σου πουν "Θεέ μου, πρέπει να το δεις"».
«Μας αρέσει να μπορούμε να μιλάμε για πράγματα που έχουμε κοινά. Μας δίνει κάποιο κοινωνικό δέσιμο».
Και οι ιθύνοντες της εκπομπής επισημαίνουν ότι όλοι οι διαγωνιζόμενοι ήθελαν να είναι εκεί και ότι ελέγχθηκε η καταλληλότητά τους για συμμετοχή κατά τη διαδικασία επιλογής.
Ο John Hay, διευθύνων σύμβουλος της The Garden, μιας από τις δύο βρετανικές εταιρείες παραγωγής που βρίσκονται πίσω από την εκπομπή, δηλώνει στο BBC Culture: «Ελπίζουμε ότι ο κόσμος παρακολουθεί κατανοώντας ότι ασκούμε το κατάλληλο καθήκον φροντίδας γύρω από όλους αυτούς τους ανθρώπους και ότι αυτό που βλέπετε είναι η πίεση ενός παιχνιδιού. Κάναμε ό,τι μπορούσαμε και έπρεπε για να διασφαλίσουμε ότι η πίεση θα ήταν σε ανεκτό όριο».
Σχετικά με τον Spencer, τον διαγωνιζόμενο που έβαλε τα κλάματα στο δεύτερο επεισόδιο, λέει: «Υπήρξε παρακολούθηση με τον Spencer μέχρι τη μετάδοση για να βεβαιωθούμε ότι ήταν ευχαριστημένος με το σόου».
Ο Stephen Lambert, επικεφαλής του Studio Lambert, της άλλης εταιρείας παραγωγής που βρίσκεται πίσω από αυτό, λέει στο BBC Culture ότι αυτό που πραγματικά κάνει τους τηλεθεατές να πατούν το κουμπί Next Episode είναι «η εύρεση αφηγήσεων με τις οποίες το κοινό θα γαντζωθεί και η διακοπή στο σημείο όπου απλά θέλεις να μάθεις τι θα συμβεί στη συνέχεια».
Και η εύρεση αυτών των αφηγήσεων, όταν οι υπεύθυνοι του προγράμματος δεν γνώριζαν ποιοι διαγωνιζόμενοι θα επικρατήσουν, ήταν μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της εκπομπής.
«Η εκπομπή σπάει όλους τους κανόνες της μη σεναριογραφημένης τηλεόρασης - οποιασδήποτε τηλεόρασης στην πραγματικότητα. Δεν μπορείς να προσελκύσεις το κοινό αν δεν επικεντρωθείς σε έναν σχετικά μικρό αριθμό χαρακτήρων και εμείς ξεκινήσαμε με 456», λέει ο Lambert. «Έτσι, η πρόκληση από πλευράς γυρισμάτων, αλλά κυρίως από πλευράς μοντάζ, ήταν να βρούμε σε ποιον θα επικεντρωθούμε. Το πρόβλημα ήταν ότι δεν μπορείς να κινηματογραφήσεις τους πάντες ταυτόχρονα - παρόλο που είχαμε πολλές κάμερες. Έτσι έπρεπε πάντα να επικεντρώσουμε τις προσπάθειές μας σε έναν συγκεκριμένο αριθμό, και πολύ συχνά οι άνθρωποι που θεωρούσαμε ενδιαφέροντες και ακολουθούσαμε την αφήγησή τους, ξαφνικά αποκλείονταν».
Ο Stephen Harcourt, δημιουργικός διευθυντής του Studio Lambert, υποδηλώνει μάλιστα ότι στην πραγματικότητα υπάρχει πολλή καλοσύνη.