Ο εθισμός στα ψώνια, είναι μια μάστιγα που πλήττει κυρίως τις γυναίκες. Μια 38χρονη από τη Σκωτία, ήταν τόσο εθισμένη στα ψώνια, που παράγγελνε κάθε βράδυ online και πήγαινε σε διαφορετικά ταχυδρομικά γραφεία, επειδή ντρεπόταν πολύ από τις επιστροφές που έκανε.
Συνειδητοποιώντας ότι αυτό δεν είναι φυσιολογικό, ξεκίνησε μια πρόκληση, να μην ξοδέψει καθόλου χρήματα για τέτοια ψώνια για έναν χρόνο. Φτάνοντας στο σπίτι κάθε βράδυ από τη δουλειά της σε μια στοίβα πακέτων, η Ζόι Πάτερσον, από το Angus της Σκωτίας, είπε ότι η συνήθεια της ξέφυγε τόσο πέρα από τον έλεγχό της, που ξόδευε τα λεφτά της σχεδόν κάθε βράδυ.
Συχνά παραγγέλνοντας το ίδιο είδος σε διάφορα χρώματα, είχε τόσα πολλά να στέλνει πίσω που ξεκίνησε να κρατά ένα ημερολόγιο με τις παραγγελίες της και τις εκκρεμείς επιστροφές. Νιώθοντας πολύ ντροπιασμένη για να τα στείλει όλα πίσω από ένα μέρος, πήγε σε διαφορετικά ταχυδρομεία για να μοιράσει τις επιστροφές της.
Η νεαρή γυναίκα που έχει αναγνωρίσει πλέον την ψυχαναγκαστική συμπεριφορά της, έχει απαγορεύσει στον εαυτό της να αγοράσει νέα ρούχα, παπούτσια ή αξεσουάρ για 365 ημέρες.
Ξοδεύοντας κατά μέσο όρο 200 λίρες το μήνα, η Ζόι είπε: «Η συνήθεια αγορών μου έγινε γελοία. Θα έκανα online αγορές σχεδόν κάθε μέρα. Επέστρεφα και πάρα πολλά, οπότε ήταν δύσκολο να παρακολουθώ ακριβώς τι ξόδευα. Θα έλεγα ότι ήταν τουλάχιστον μερικές εκατοντάδες το μήνα».
«Ενιωσα μεγάλη ντροπή από το πόσο συχνά πήγαινα στο Ταχυδρομείο για να στείλω πίσω αντικείμενα, που θα οδηγούσα σε διαφορετικά καταστήματα. Το πορτ μπαγκάζ του αυτοκινήτου μου ήταν γεμάτο με δέματα - 10 κάθε φορά. Πλήρωσα εφάπαξ τέλος για δωρεάν παραδόσεις την επόμενη μέρα σε έναν ιστότοπο».
Όταν τελείωσε η χρονιά, έλαβα ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που έλεγε ότι είχα εξοικονομήσει 1.715 λίρες ως έξοδα παράδοσης μόνο από αυτόν τον ιστότοπο. Αντιλήφθηκα ότι θα ήταν 280 παραγγελίες - περίπου πέντε την εβδομάδα - μόνο από αυτό το κατάστημα».
Συλλογιζόμενη το πόσα ξοδεύει στο διαδίκτυο, πρόσθεσε: «Είναι δύσκολο να πω ακριβώς, αλλά είναι εύκολα χιλιάδες. Αν πω ότι αυτή η “συνήθεια” είναι εδώ και 10 χρόνια και έχω ξοδέψει ακόμη και 100 £ το μήνα, τότε φτάνω εύκολα τις 12.000 λίρες».
Η απόφαση να αλλάξει
Μέχρι το τέλος του 2019, η Ζόι αισθάνθηκε εντελώς συγκλονισμένη από τη συνεχώς διευρυνόμενη ντουλάπα της και αποφάσισε να πάρει δραστικά μέσα, απαγορεύοντας στον εαυτό της να ξοδέψει χρήματα σε ρούχα και παπούτσια για ένα χρόνο.
Τώρα, μέσα σε πέντε μήνες, έχει αλλάξει εντελώς τη νοοτροπία της και πιστεύει ότι έχει διώξει επιτέλους τον εθισμό τις στις αγορές.
«Αν σκέφτεστε να το κάνετε μόνοι σας, πρέπει να βρείτε τα οφέλη που είναι κατάλληλα για εσάς», εξήγησε.«Για μερικούς ανθρώπους, θα είναι οικονομικά, για άλλους περιβαλλοντικά. Για μένα, έμαθε να εκτιμώ αυτό που έχω ήδη και να βρίσκω ευτυχία στα απλά πράγματα της ζωής.
Για παράδειγμα, τα τελευταία χρόνια, ήθελα να ανακαινίσω την αυλή το αίθριο και το δρομάκι που οδηγεί στο σπίτι μου, αλλά δεν μπορούσα ποτέ να το αντέξω οικονομικά. Η πρόκληση όμως αυτή το άλλαξε».
Μεγαλώνοντας, η Ζόι ενδιαφερόταν πάντα για τη μόδα και είχε μια συλλογή πορτοφολιών από την παιδική της ηλικία.
Στη συνέχεια, καθώς μεγάλωνε, πριν από την εμφάνιση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, κοίταζε περιοδικά, κόβοντας φωτογραφίες από ρούχα που της άρεσε πριν βγουν στα καταστήματα για να αγοράσει όσο το δυνατόν πιο κοντά ένα αντίγραφο.
«Δεν ακολουθώ τόσο τις τάσεις - έχω αρκετά κλασικό, μινιμαλιστικό στιλ - αλλά πάντα μου άρεσε πολύ να ψωνίζω», είπε.
«Θα περνούσα φάσεις. Για παράδειγμα, πριν από περίπου έξι χρόνια, είχα κολλήσει με τα παπούτσια. Θα παράγγλενα έξι ζευγάρια κάθε φορά. Δεν θα τα κρατούσα απαραίτητα όλα, αλλά ήταν υπερβολικό. Στη συνέχεια θα πήγαινα σε τσάντες, μετά σε τζιν, τα οποία μέτρησα ότι ήταν πάνω από 48. Δεν συνειδητοποίησα ότι δεν ήταν φυσιολογικό μέχρι που μίλησα με φίλους που μου είπαν ότι είχαν μόνο δύο ή τρία ζευγάρια.
Ο ρόλος των social media στα ψώνια
Και καθώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έγιναν πιο δημοφιλή, η Ζόι θα «βυθιζόταν» στον κόσμο του Instagram με τον ίδιο τρόπο που είχε «καταβροχθίσει» κάποτε περιοδικά.
«Θα έβλεπα φωτογραφίες ρούχων που μου άρεσαν και έκανα κλικ απευθείας στο Instagram και στο διαδίκτυο για να τα εντοπίσω, ώστε να μπορούσα να τα αγοράσω - μαζεύοντας διάφορα άλλα αντικείμενα στο δρόμο. Οι στοχευμένες διαφημίσεις ήταν επίσης πρόβλημα. Μόλις αγόραζα ένα πράγμα, θα βομβαρδιζόμουν με προτάσεις για κάτι παρόμοιο. Ήταν σαν να προσπαθούσα συνεχώς να βρω το ιδανικό είδος - το τέλειο ζευγάρι μπότες, το τέλειο τζιν, την τέλεια τσάντα».
Μέχρι το 2019, η Ζόι άρχισε να αισθάνεται πνιγμένη και δυσκολευόταν να παρακολουθήσει αυτό που είχε παραγγείλει. Στις λίγες περιπτώσεις που έκανε ξεκαθάρισμα, δώριζε κάποια ανεπιθύμητα αντικείμενα σε φιλανθρωπικούς σκοπούς, και τότ πάντα ένιωθε «ελαφρύτερη».
«Αυτό με έκανε να σκεφτώ πόσο καλύτερα θα ένιωθα αν το έκανα πραγματικά και σταματούσα να ξοδεύω», είπε.
«Είχα ήδη πολλά ρούχα και αγόραζα ακόμα περισσότερα. Ρώτησα τον εαυτό μου πότε θα ένιωθα ότι είχα αρκετά; Πότε θα ήμουν ευχαριστημένη με αυτό που έχω; Ακούγεται μακάβριο, αλλά άρχισα να σκέφτομαι τι θα συνέβαινε σε όλα τα υλικά αγαθά μου αν δεν ήμουν εδώ. Ποιο θα ήταν το νόημα σε όλα αυτά;».
Στις αρχές του 2020, η Ζόι έθεσε τον φιλόδοξο στόχο να περάσει όλο το χρόνο χωρίς να αγοράσει ρούχα, παπούτσια ή αξεσουάρ. Δημιουργώντας έναν λογαριασμό Instagram για να διατηρήσει τον δρόμο της, βρήκε μια ολόκληρη κοινότητα ίδιων ανθρώπων, που ακολουθούσαν επίσης την ίδια πρόκληση.
«Έχω ακολουθήσει άλλες προκλήσεις στο παρελθόν, και ήταν πάντα πολύ αυστηρές, οπότε δεν κατάλαβα γιατί τα ψώνια ήταν τόσο δύσκολα», εξομολογείται η 38χρονη.
Ωστόσο, το να βρω άλλους ανθρώπους που κάνουν το ίδιο πράγμα, με βοήθησε πραγματικά. Θα μοιραζόμασταν συμβουλές για το πώς να μείνουμε σε καλό δρόμο και πώς να διαμορφώσουμε τα ρούχα που ήδη διαθέτουμε, οπότε δεν μπήκαμε στον πειρασμό να αγοράσουμε κάτι νέο.
«Με την πάροδο του χρόνου, οι ροές των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν ήταν πλέον γεμάτες από ανθρώπους που με ενθάρρυναν να αγοράσω. Δεν έβλεπα πλέον τις τελευταίες τάσεις, ούτε καθοδηγούμουν από τα καταστήματα. Η υποστήριξη μου έδωσε μεγάλη ώθηση», προσθέτει.
Οι στιγμές αδυναμίας και πώς τα ξεπέρασε
Σε μερικές περιπτώσεις, η Ζωή παραδέχεται ότι σχεδόν ξανακύλησε προσθέτοντας προϊόντα στα διαδικτυακά της καροτσάκια, πριν να «έρθει στα καλά της» και τα αφαιρέσει.
«Υπήρξαν στιγμές που ήταν δύσκολο, αλλά συνέχισα να αναρωτιέμαι,
“Γιατί το χρειάζεσε αυτό;” και "Έχεις κάτι τέτοιο ήδη;"», παραδέχεται.
«Μαθαίνοντας περισσότερα για τα απόβλητα μόδας, με κράτησε επίσης στο στόχο μου. Όποτε ένιωθα τον πειρασμό να αγοράσω, θα το σκεφτόμουν και ήταν κίνητρο να συνεχίσω», ανέφερε.
Εκτός από τα οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη, η Ζόι διαπίστωσε επίσης ότι η γενική ψυχική της κατάσταση έχει βελτιωθεί. «Αντί να χαλάω τον ελεύθερο χρόνο και τα χρήματά μου σε ρούχα, τα ξοδεύω στο σπίτι και τον κήπο μου. Τώρα, έχω τον χρόνο να κάνω αγγειοπλαστική και να απολαύσω τον κήπο. Είμαι απαλλαγμένος από αυτό το άγχος και έχω αυτόν τον χρόνο πίσω».
Η Ζόι ελπίζει ότι η κοινοποίηση της ιστορίας της, θα ενθαρρύνει τους άλλους να ακολουθήσουν το ίδιο. Προτρέπει ιδιαίτερα τους ανθρώπους να σταματήσουν να παραγγέλνουν μη απαραίτητα αντικείμενα αυτή τη στιγμή, για να προστατεύσουν τους οδηγούς delivery από την έκθεση στο Covid-19.
«Αν αισθάνεστε ποτέ στον πειρασμό να ξοδέψετε, πάρτε τα χρήματα που θα είχατε ξοδέψει στα ρούχα και τα βάλτε τα σε διαφορετικό λογαριασμό. Με αυτόν τον τρόπο, θα ανοίξετε πραγματικά τα μάτια σας και θα δείτε πόσα εξοικονομείτε».
«Η νοοτροπία μου έχει αλλάξει εντελώς τώρα και δεν μπορώ να δω τον εαυτό μου να επιστρέφει ποτέ. Ακόμα και όταν η πρόκλησή μου τελειώσει, θα ψωνίζω περισσότερο σε φιλανθρωπικά καταστήματα και θα αγοράζω μεταχειρισμένα παρά νέα πράγματα.
«Όλο αυτό με έκανε να κάνω ένα βήμα πίσω και να συνειδητοποιήσω ότι υπάρχει μεγάλη χαρά και εκτίμηση σε αυτό που έχω ήδη. Δεν χρειάζομαι περισσότερα».
Η Αλμα Γκρίφιθ, σύμβουλος ψυχοθεραπευτών του Mindserenity.co.uk, δήλωσε: «Εκτιμάται ότι υπάρχει 6% του πληθυσμού του Ηνωμένου Βασιλείου που είναι πλέον εθισμένοι στα ψώνια, κυρίως γυναίκες και νέοι - αν και αυτό μπορεί να είναι υψηλότερο με τις διαδικτυακές αγορές τώρα που είναι τόσο δημοφιλείς.
«Πίσω από τη συμπεριφορά υπάρχει μια υποκείμενη χρόνια ψυχολογική ώθηση - ένας μηχανισμός αντιμετώπισης που αναγκάζει το άτομο να επιδιώξει ανταμοιβή με την καταναγκαστική αγορά, είτε μπορεί να την αντέξει οικονομικά είτε όχι», αναφέρει χαρακτηριστικά και συμπληρώνει:
«Η αγορά φέρνει μια αίσθηση “φτιαξίματος”, όπως αισθάνεται ένας τζογαδόρος όταν βάζει ένα στοίχημα, αλλά αυτό που ακολουθεί είναι ένα είδος ενοχής, ντροπής και τύψης, τα οποία στη συνέχεια θα πυροδοτήσουν τον ψυχαναγκαστικό κύκλο».
Φωτογραφίες: Shutterstock