Η Παιδική και Εφηβική Γυναικολογία αποτελεί εξειδίκευση της Γυναικολογίας και αφορά στην ενασχόληση με παθήσεις που αφορούν στο αναπαραγωγικό σύστημα των κοριτσιών από την γέννηση έως την ενηλικίωση.
Η επίσκεψη όμως στον Παιδογυναικολόγο μπορεί να έχει συμβουλευτικό και ενημερωτικό χαρακτήρα, όταν οι γονείς επιθυμούν να ελέγξουν την ανάπτυξη του παιδιού στην προεφηβεία και εφηβεία (έλεγχος ήβης). Επίσης, οι γονείς απευθύνονται στον Παιδογυναικολόγο όταν επιθυμούν το κορίτσι τους να ενημερωθεί για την έναρξη περιόδου (εμμηναρχή) ή η έφηβή τους να ενημερωθεί για τις μεθόδους αντισύλληψης και την προστασία από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και τον εμβολιασμό έναντι του HPV, πριν την έναρξη των σεξουαλικών της επαφών.
Συνήθεις γυναικολογικές παθήσεις της παιδικής ηλικίας
Αιδοιοκολπίτιδα
Η αιδοιοκολπίτιδα αποτελεί την πιο συχνή γυναικολογική πάθηση στα κορίτσια πριν την εφηβεία. Η πιο συχνή ηλικία εμφάνισης είναι μεταξύ 3 και 7 ετών. Εμφανίζεται με πόνο, κοκκίνισμα και φαγούρα στην περιοχή του αιδοίου και δυσκολία στην ούρηση, ενώ συχνά οι γονείς παρατηρούν κολπικές εκκρίσεις στα εσώρουχα των παιδιών. Οι κολπικές αυτές εκκρίσεις μπορεί να είναι πρασινόχροες, κιτρινόχροες και συχνά δύσοσμες. Αν κριθεί απαραίτητο κατά την διάρκεια της κλινικής εξέτασης λαμβάνεται καλλιέργεια απο το περίνεο, αν και στη πλειοψηφία των περιπτώσεων το αποτέλεσμα είναι αρνητικό ή αναδεικνύει μη ειδικούς μικροοργανισμούς. Σε ποσοστό έως 80% δεν ανευρίσκεται συγκεκριμένος παθογόνος μικροοργανισμός, ενώ στην περίπτωση που ανευρεθεί συνήθως προέρχεται από το γαστρεντερικό ή αναπνευστικό σύστημα. Η θεραπεία περιλαμβάνει εφαρμογή σωστών κανόνων υγιεινής και αποφυγή ερεθιστικών ουσιών, όπως το σαπούνι. Συστήνεται η εξωτερική πλύση του αιδοίου με χαμομήλι και καθαριστικά, ειδικά σχεδιασμένα για την ηλικία του κοριτσιού. Η χορήγηση αντιβιοτικής θεραπείας ενδείκνυται μόνο όταν η καλλιέργεια κολπικού υγρού αναδείξει συγκεκριμένο παθογόνο μικροοργανισμό. Τα συμπτώματα μπορεί να αργήσουν να υποχωρήσουν γι’ αυτό θα πρέπει να εκπαιδευτούν, τόσο οι γονείς, όσο και το κορίτσι στη σωστή περιποίηση της περιοχής και στην αποφυγή ερεθιστικών παραγόντων.
Δερματολογικές παθήσεις αιδοίου
Δερματολογικές παθήσεις όπως η ατοπική δερματίτιδα, ψωρίαση και ο σκληρυντικός λειχήνας μπορούν επίσης να εκδηλώσουν συμπτωματολογία από την περιοχή του αιδοίου. Ο σκληρυντικός λειχήνας αποτελεί μια χρόνια δερματική πάθηση αγνώστου αιτιολογίας και έχει συσχετισθεί με την ύπαρξη αυτοάνοσων διαταραχών. Αν και εμφανίζεται συνηθέστερα σε ενήλικες γυναίκες, 10-15% δύναται να εμφανισθεί και σε παιδιά. Η συμπτωματολογία περιλαμβάνει φαγούρα, πόνο και δυσκολία στην ούρηση ακόμα και αιμορραγία. Η θεραπεία είναι τοπική με κορτικοστεροειδή και συχνό επανέλεγχο για έγκαιρη αναγνώριση υποτροπών.
Σύμμιση μικρών χειλέων του αιδοίου
Η σύμμιση των μικρών χειλέων του αιδοίου αποτελεί συχνό εύρημα στην προεφηβική ηλικία. Εμφανίζεται συνήθως μετά την ηλικία του ενός έτους και η αιτιολογία του είναι άγνωστη. Παρόλα αυτά έχει ενοχοποιηθεί ο συνδυασμός χρόνιου ερεθισμού του αιδοίου από ερεθιστικούς παράγοντες (μωρομάντηλα) και έλλειψης οιστρογόνων που παρατηρείται στα κορίτσια πριν την εφηβεία. Η διάγνωση είναι κλινική και τα κορίτσια αυτά είναι συχνά ασυμπτωματικά. Χορήγηση θεραπείας κρίνεται σκόπιμη όταν εμφανίζονται συμπτώματα κυρίως από το ουροποιητικό, όπως δυσκολία και τσούξιμο στην ούρηση. Η θεραπεία περιλαμβάνει τοπική χορήγηση σκευασμάτων οιστρογόνων και κορτικοστεροειδών.
Κολπική αιμόρροια
Την πρώτη εβδομάδα ζωής, κολπική αιμόρροια (ψευδοπερίοδος) μπορεί να παρατηρηθεί λόγω των μητρικών οιστρογόνων. Σε μεγαλύτερα κορίτσια, αίτια κολπικής αιμόρροιας αποτελούν η αιδοιοκολπίτιδα, η παρουσία ξένου σώματος στον κόλπο, η πρόπτωση ουρήθρας, το τραύμα, η σεξουαλική κακοποίηση, καλοήθεις και κακοήθεις βλάβες, αιμαγγειώματα, ο απλός λειχήνας, διαταραχές αιμόστασης και ενδοκρινολογικές διαταραχές, όπως η πρώιμη ήβη, πρώιμη εμμηναρχή και ο υποθυρεοειδισμός.
Συνήθεις γυναικολογικές παθήσεις της εφηβείας
Διαταραχές περιόδου
Συνήθως μια περίοδος διαρκεί από δύο έως επτά ημέρες. Όταν μιλάμε για τον κύκλο μίας γυναίκας εννοούμε πόσες μέρες είναι από τη 1η μέρα της προηγούμενης περιόδου μέχρι τη πρώτη μέρα της επόμενης περιόδου. Η διάρκεια της περιόδου διαφέρει από γυναίκα σε γυναίκα, αλλά ο μέσος όρος είναι 28 ημέρες. Επίσης, φυσιολογικό θεωρείτε ο κύκλος 21 έως 35 μέρες. Κάποιες όμως γυναίκες έχουν έναν ακανόνιστο κύκλο. Διαταραχές της περιόδου εννοούμε όταν ο χρόνος μεταξύ των περιόδων είναι κάτω των 21 ημερών ή πάνω από 35. Οι μέρες της περιόδου είναι πάνω από 7. Στην εφηβεία είναι πολύ φυσιολογικό ο κύκλος της έφηβης να μην είναι σταθερός. Αυτό συμβαίνει γιατί το κύκλωμα που ελέγχει τις περιόδους ωριμάζει σιγά σίγα. Έτσι, μέχρι να σταθεροποιηθεί παίρνει τουλάχιστον 2 έως 3 χρόνια από την πρώτη περίοδο (εμμηναρχή). Γι’ αυτό το λόγο οι διαταραχές περιόδου δεν είναι κάτι που πρέπει να μας αγχώνει, συνιστούμε όμως αν επηρεάζει τη καθημερινότητα της έφηβης ή αν οι διαταραχές ξεπεράσουν τα τρία χρόνια από την εμμηναρχή να επισκεπτόμαστε ένα εξειδικευμένο γυναικολόγο.
Πόνος στη περίοδο (δυσμηνόρροια)
Ο πόνος στη περίοδο είναι κάτι που συμβαίνει πολύ συχνά. Συνήθως προκαλείται από τη σύσπαση της μήτρας, καθώς προσπαθεί να διώξει το αίμα από τη μήτρα.
Κάποια πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε είναι:
- Άσκηση
- Λήψη αναλγητικών παυσίπονων, όπως η ιβουπροφαίνη και η ασπιρίνη (αντενδείκνυται όμως αν έχετε άσθμα ή προβλήματα στομάχου, νεφρών ή ήπατος. Η ασπιρίνη επίσης, δεν πρέπει να λαμβάνεται από άτομα κάτω των 16 ετών).
Θα μπορούσατε να δοκιμάσετε την παρακεταμόλη για να ανακουφίσετε τον πόνο της περιόδου, αλλά μελέτες έχουν δείξει ότι δεν μειώνει τον πόνο, τόσο αποτελεσματικά όσο η ιβουπροφαίνη ή η ασπιρίνη. Το μυστικό είναι να ξεκινάει η αγωγή, πριν ο πόνος φτάσει στο ναδίρ του. Αυτό σημαίνει ότι όταν ξέρω ότι πονάω στη περίοδο ξεκινάω την αγωγή και την παίρνω σταθερά τη πρώτη μέρα της περιόδου ακόμα και αν δεν έχω νιώσει πόνο ακόμα.
- Η ορμονική αντισύλληψη (όπως το αντισυλληπτικό χάπι, το ενδομήτριο σύστημα (IUS)) μπορεί να μειώσει τον πόνο της περιόδου.
Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας, εάν ο πόνος είναι τόσο σοβαρός που επηρεάζει την καθημερινή σας ζωή. Πλέον ξέρουμε τρόπους να ορίζουμε εμείς τη περίοδο και όχι να μας ορίζει.
Μητρορραγία
Η λέξη «μηνορραγία» σημαίνει υπερβολικό αίμα κατά τη διάρκεια μιας περιόδου. Μια περίοδος θεωρείται βαριά, εάν προκαλεί ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα:
- Ανάγκη αλλαγή σερβιέτας κάθε 1 ή 2 ώρες.
- Να λερώνει η έφηβη τα ρούχα της ή τα σεντόνια.
- Να χρειάζεται «διπλή» προστασία, όπως σερβιέτα και tampon.
- Να βλέπει κομμάτια πηγμάτων αίματος στη σερβιέτα.
- Όταν δεν μπορεί λόγω της περιόδου να ακολουθήσει τις καθημερινές δραστηριότητες π.χ. σχολείο, αθλητικά κλπ.
Για να έχουμε μία «φυσιολογική» ροή πρέπει να γίνει ωορρηξία. Να απελευθερωθεί το ωάριο από την ωοθήκη. Αυτό προϋποθέτει την εύρυθμη λειτουργία του άξονα που κάνει την ωοθήκη να παράγει τις ορμόνες που πρέπει. Είναι γνωστό όμως ότι τα δύο πρώτα χρόνια μετά την έναρξη της περιόδου αυτό δε συμβαίνει, αφού το σύστημα που παράγει τις ορμόνες αυτές είναι ακόμα ανώριμο. Έτσι, οι περίοδοι είναι ακανόνιστες και βαριές. Όσο προχωράμε στα χρόνια και με την ωρίμανση του συστήματος φτιάχνουν και οι περίοδοι μας. Υπάρχουν και άλλες αλλά όχι συχνές αιτίες όπως: διαταραχές πήξης ή και λοιμώξεις (εάν είστε σεξουαλικά ενεργές).
Η βαριά αιμορραγία δεν προκαλεί άλλα ιατρικά προβλήματα παρά διαταραχή του τρόπου ζωής. Μερικοί έφηβοι χάνουν αρκετό αίμα και μπορούν να γίνουν αναιμικοί (χαμηλός αιματοκρίτης). Η αναιμία μπορεί να προκαλέσει προβλήματα όπως ζάλη, δύσπνοια και κόπωση. Υπάρχει λύση στη μητρορραγία που είναι απόλυτα ασφαλής και μπορεί να προστατέψει την έφηβη από τις επιπλοκές που αναφέραμε.
Γράφουν οι
Μίγκλη Κυριακή
Μαιευτήρας, Χειρουργός Γυναικολόγος
Συνεργάτιδα Τμήματος Παιδικής και Εφηβικής Γυναικολογίας ΜΗΤΕΡΑ
Ροΐδη Στέλλα
Μαιευτήρας, Χειρουργός Γυναικολόγος
Συνεργάτιδα Τμήματος Παιδικής και Εφηβικής Γυναικολογίας ΜΗΤΕΡΑ