Η ψυχική υγεία, αποτελεί πρόκληση για την Ευρώπη, όπως δείχνουν οι έρευνες και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επιδιώκει να διαμορφώσει νέα στρατηγική αντιμετώπισης απέναντι σε αυτήν την «παράλληλη πανδημία», μπροστά σε έναν ακόμη δύσκολο χειμώνα.
Η ψυχική υγεία στο περιθώριο
Η μάχη με την πανδημία φαίνεται πως έχει ακόμα δρόμο, με τις μεταλλάξεις και την καθυστέρηση του εμβολιασμού να προμηνύουν παράταση των δυσκολιών και των ιδιαίτερων συνθηκών. Η ψυχική υγεία εκατομμυρίων ανθρώπων θα συνεχίσει να δοκιμάζεται σε αυτές τις συνθήκες.
Οι κοινωνίες μας δεν έχουν επιδείξει τη δέουσα προσοχή και μέριμνα στον τομέα της ψυχικής υγείας, ενώ παράλληλα, δυστυχώς, και όχι με απόλυτα δικιά του ευθύνη, μεγάλο μέρος του πληθυσμού δεν αναγνωρίζει και τις προεκτάσεις και τις συνέπειες της ψυχικής υγείας στο ανθρώπινο σώμα.
Η διαχείριση της ψυχικής υγείας δεν είναι ατομική υπόθεση, διευκρινίζοντας αυτό, καταρχάς. Είναι πολύ σημαντικό όμως, στο βαθμό που περνάει από το χέρι μας, να λαμβάνουμε κάποια μέτρα, να ακολουθούμε κάποιες βασικές αρχές και κατευθύνσεις, που μπορούν να συμβάλλουν προς μια θετική έκβαση για την κατάσταση της μας ψυχικής υγείας.
Από εκεί κι έπειτα η κοινωνία και η πολιτεία πρέπει να στέκονται αρωγός, με υποδομές και το κατάλληλο προσωπικό, όπως ακριβώς πρέπει να ισχύει για όλες τις πλευρές της ανθρώπινης υγείας.
Μια παράλληλη πανδημία στην ψυχική υγεία
Η πανδημία του COVID-19 είχε και έχει σοβαρή επίδραση στις ζωές μας και μέρα με τη μέρα, οι συνέπειες αυτής της επίδρασης αναδεικνύονται πιο βαθιές και πιο περίπλοκες. Η επίδραση της πανδημίας στην ψυχική υγεία είναι τέτοια που θα μπορούσαμε να μιλάμε για μια παράλληλη, «αθόρυβη» πανδημία. Τα στοιχεία έδειξαν ήδη ότι τα επίπεδα κακής ψυχικής υγείας αυξήθηκαν σημαντικά το 2020 σε σχέση με το 2018 και το προ πανδημίας διάστημα.
Η εκδήλωση σημαντικών επιπέδων φόβου, ανησυχίας και άγχους σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού καθίσταται δύσκολα μετρήσιμη για πολλούς λόγους αλλά δεν χωρά καμία υποτίμηση. Αυτό που θα αφήσει αυτή η κατάσταση θα ξεπεράσει τα στενά χρονικά όρια της πανδημίας του κορωνοϊού. Με απλά λόγια, οι επιπτώσεις στην ψυχική υγεία έχουν μακροπρόθεσμο χαρακτήρα.
«Χτυπάει» σε νέους, γυναίκες και υγειονομικούς
Οι πρώτες έρευνες δείχνουν ότι ο φόβος, το άγχος, το στρες, η ανησυχία, καθώς και η κατάθλιψη δεν κάνουν διακρίσεις αλλά φαίνεται ότι υπάρχουν «προτιμήσεις». «Χτυπάνε» σε πιο ευάλωτες ομάδες που για διάφορους λόγους είναι πιο εκτεθειμένες από άλλες. Ήδη από το 2016, έκθεση ανέφερε ότι ένας στους έξι Ευρωπαίους πολίτες αντιμετώπιζαν θέμα ψυχικής υγείας.
Η έρευνες έδειξαν ότι το 2020 οι νέοι, ηλικίας 18-28, είχαν περισσότερες πιθανότητες εκδήλωσης προβλήματος ψυχικής υγείας λόγω εργασιακής και εισοδηματικής ανασφάλειας. Η ανησυχία για το μέλλον, την όποια προοπτική φορτίζει με αβεβαιότητα τους νέους που βρίσκονται σε μια πολύ δημιουργική φάση της ζωής τους.
Η έρευνα τονίζει ότι οι υγειονομικοί ξεχωρίζουν ως ομάδα που είναι και αυτή πιο εκτεθειμένη. Υπό την τρομερή σωματική και ψυχική επιβάρυνση, κατά τη διάρκεια διαχείρισης της επιδημιολογικής κρίσης, τα στοιχεία δείχνουν ότι σχεδόν ένας στους δύο υγειονομικούς της πρώτης γραμμής είχαν πολύ αυξημένα επίπεδα άγχους, με ενδεχόμενες σοβαρές συνέπειες στην ψυχική τους υγεία.
Ακόμα, οι έρευνες έδειξαν ότι οι γυναίκες αποδείχτηκαν πιο ευάλωτες, καθώς παρατηρήθηκαν σε αυξημένο ποσοστό του γυναικείου πληθυσμού συμπτώματα κατάθλιψης , στρες και όχι μόνο. Ειδικά μητέρες με μικρότερα παιδιά, έχουν επηρεαστεί πολύ παραπάνω από τον υπόλοιπο πληθυσμό, σύμφωνα με τις έρευνες.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν πάντως τα αποτελέσματα σχετικά με τους ηλικιωμένους , όπου φαίνεται, με επιφυλάξεις πάντα, ότι σαν πληθυσμιακή ομάδα υπέστησαν λιγότερο τις συνέπειες στην ψυχική τους υγεία. Οι ειδικοί τονίζουν ότι θέλει προσοχή γιατί είναι μια πληθυσμιακή ομάδα με μεγάλη ποικιλία ανταπόκρισης σε αυτές τις καταστάσεις.
Τι εξετάζει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο;
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ήδη από τον Ιούλιο του 2020, με το πέρας του πρώτου κύματος της πανδημίας, αναγνώρισε σε ψήφισμά του, ότι η προστασία της ψυχικής υγείας είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και κάλεσε την έναρξη κατάρτισης και εφαρμογής ευρωπαϊκού σχεδίου για το διάστημα 201-2027 σχετικό με την ψυχική υγεία. Οι ευρωβουλευτές μάλιστα δήλωσαν την πρόθεσή τους η Κομισιόν να θέσει την ψυχική υγεία στον πυρήνα της ευρωπαϊκής πολιτικής.
Και η επιτροπή για το Περιβάλλον, τη Δημόσια Υγεία και την Ασφάλεια Τροφίμων, του Ευρωκοινοβουλίου σημείωσε τα εξής: Η ανάγκη ιεράρχησης της ψυχικής υγείας έχει προκύψει πριν από την πανδημία. Οι υπηρεσίας υγείας υπέστησαν στην πανδημία ισχυρότατο πλήγμα όσον αφορά στη διαθεσιμότητα και προσβασιμότητά τους. Η μελλοντική στρατηγική των συστημάτων υγείας πρέπει να επικεντρωθεί σε μια ολιστική προσέγγιση, με ιδιαίτερη προσοχή στο υγειονομικό προσωπικό. Τέλος οι ψηφιακές λύσεις σχετικά με την ψυχική υγέια πρέπει να ενσωματωθούν στα εθνικά συστήματα, υγείας, τόνισαν οι ευρωβουλευτές τις επιτροπής.
Σε σχέση με την ατομική φροντίδα το υπουργείο Υγείας προτείνει:
- Να τρεφόμαστε υγιεινά
- Να κοιμόμαστε καλά
- Να αθλούμαστε
- Να ασχολούμαστε με μια δραστηριότητα που μας ευχαριστεί, κατά τη διάρκεια της ημέρας
- Να μοιραζόμαστε τα συναισθήματά μας μένα άνθρωπο που εμπιστευόμαστε
- Να μιλάμε με τους συνάδελφους μας ή το διευθυντή για θέματα δουλειάς
- Να έχουμε μια καθημερινή ρουτίνα
- Μειώνουμε κατανάλωση καπνίσματος και αλκοόλ
- Να είμαστε ρεαλιστές σχετικά με το τί μπορούμε να ελέγξουμε και τί όχι
- Να προσδιορίσουμε τα προβλήματα για τα οποία μπορούμε να κάνουμε κάτι
- Να είμαστε ευγενικοί με τον εαυτό μας
- Να θυμόμαστε ότι η καραντίνα και οι όποιοι περιορισμοί είναι προσωρινοί
Συμπτώματα που χρειάζονται προσοχή
Τα συμπτώματα- ενδείκτες κινδύνου για την ψυχική υγεία, χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες. Είναι τα σωματικά που αφορούν την δυσκολία στον ύπνο και το φαγητό. Είναι τα συμπεριφορικά που εκδηλώνονται με μειωμένη όρεξη για εργασία, κατανάλωση φαγητού ή αλκοόλ και επιθετικότητα. Και τέλος τα συναισθηματικά συμπτώματα που είναι τα πιο ύπουλα γιατί πολλές φορές δεν τους δίνουμε την ανάλογη σημασία ή δεν τα αντιμετωπίζουμε όπως πρέπει. Αυτά είναι ο φόβος, η λύπη και ο θυμός.