Η Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS, ανακηρύχθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη το 1988 και πραγματοποιείται κάθε χρόνο την 1η Δεκεμβρίου. Το όραμα για ένα κόσμο χωρίς AIDS είναι μια πραγματική πρόκληση για την Ευρώπη, ενώ στην Ελλάδα συνεχίζεται μια άνιση μάχη για χιλιάδες συνανθρώπους μας.
Η καθιέρωση της 1ης Δεκεμβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS στοχεύει στην ευαισθητοποίηση, την καταπολέμηση της προκατάληψης, την ενθάρρυνση της προόδου στην πρόληψη και βελτίωση της θεραπείας σε όλο τον κόσμο.
Καταρχάς, η μόλυνση με τον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV) μπορεί να προληφθεί. Παρ’ όλα αυτά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η ερευνητική του υπηρεσία παραδέχεται ότι σημαντική μετάδοση του HIV παραμένει πρόκληση για τα συστήματα υγείας των κρατών μελών της ΕΕ.
Το φετινό θέμα «Τερματισμός των ανισοτήτων- Τέλος στο AIDS», υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη αντιμετώπισης των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτισμικών ανισοτήτων προκειμένου να τερματιστεί το AIDS έως το 2030. Ως παγκόσμια πρόκληση θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με διεθνείς όρους.
Ο HIV αποδυναμώνει την άμυνά του οργανισμού απέναντι σε άλλες λοιμώξεις και ασθένειες, Στο πιο προχωρημένο στάδιο μόλυνσης από τον ιό HIV αποκτάται το σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας (AIDS), όπου πλέον ο οργανισμός πρακτικά είναι ανίκανος να προστατευτεί καθώς ο ιός HIV παρεμποδίζει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.
Μετάδοση -Πρόληψη- Προκατάληψη
Η επιστήμη πολύ σύντομα απάντησε στο φλέγον ερώτημα του τρόπου μετάδοσης του ιού. Μέχρι τότε ο πανικός και το σοκ που είχε προκαλέσει στα πρώτα του βήματα ο ιός ήταν άνευ προηγουμένου.
Ο ιός του HIV μεταδίδεται με τη σεξουαλική επαφή, με τη μετάγγιση μολυσμένου αίματος, τις μολυσμένες βελόνες, καθώς και από τη μητέρα στο παιδί κατά την εγκυμοσύνη, τον τοκετό και τον θηλασμό. Το σάλιο, τα ούρα, τα δάκρυα και ο ιδρώτας δεν μεταδίδουν τον ιό, παρά μόνο αν περιέχουν αίμα. Οι αγκαλιές, τα φιλιά και συγχρωτισμός δεν μεταδίδουν τον ιό.
Η προφύλαξη από την HIV λοίμωξη, γίνεται καταρχάς μέσω του ασφαλούς σεξ και των προγραμμάτων σχετικά με τη χρήση βελονών και συριγγών. Μάλιστα τα άτομα που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να προσβληθούν από τον ιό HIV μπορούν να λάβουν φάρμακο προφύλαξης πριν από την έκθεση (PrEP) για να μειώσουν την κίνδυνο μόλυνσης.
Υπάρχει η δυνατότητα για μια φυσιολογική ζωή
Τα άτομα που έχουν διαγνωστεί με HIV και έχουν λάβει έγκαιρα θεραπεία μπορούν τώρα να αναμένουν ότι θα ζήσουν μια φυσιολογική διάρκεια ζωής. Οι λοιμώξεις μπορούν να αντιμετωπιστούν για την πρόληψη της εξέλιξης του AIDS με τη μείωση του ιικού φορτίου σε ένα μολυσμένο σώμα (αντιρετροϊκή θεραπεία, «ART»). Ωστόσο, η ART δεν θεραπεύει τη μόλυνση από τον HIV και δεν υπάρχει εμβόλιο.
Κορωνοϊός και HIV
Kάποιες τελευταίες ενδείξεις δείχνουν ότι τα άτομα που ζουν με HIV εμφανίζουν πιο σοβαρά συμπτώματα και έχουν υψηλότερα ποσοστά νοσηρότητας από τον COVID-19. Επιπλέον, η πανδημία του κορωνοϊού είχε έμμεσες και αρκετές σοβαρές επιπτώσεις για τους οροθετικούς. Το lockdown ή άλλοι περιορισμοί και η μετρατροπή των νοσκομείων σε μίας νόσου διέκοψαν τις υπηρεσίες διάγνωσης ή θεραπείας για HIV ή AIDS.
ΟΗΕ- παγκόσμια δράση και τα μηνύματα του ΠΟΥ
Ο ΟΗΕ με το πρόγραμμά του για τον HIV/AIDS, «UNAIDS» ηγείται της παγκόσμιας προσπάθειας για τον τερματισμό του AIDS έως το 2030, ως μέρος των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης που εγκρίθηκαν από τον διεθνή οργανισμό το 2015. Το UNAIDS ενώνει τις προσπάθειες 11 οργανώσεων του ΟΗΕ, συμπεριλαμβανομένου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ).
Ο ΠΟΥ επιδιώκει να θέσει τις βάσεις για μια ουσιαστική προσέγγιση. 1) Εκ νέου δέσμευση για τερματισμό της εξάπλωσης του HIV. Να μην επιτραπεί στην πανδημία του COVID-19 να ανακόψει την προσπάθεια. 2) Η διασφάλιση της ισότιμης πρόσβασης στην πρόληψη, τον έλεγχο, τη θεραπεία και την φροντίδα των νοσούντων από τον HIV, συμπεριλαμβανομένου του εμβολιασμού κατά του COVID-19.
Τι λένε οι αριθμοί- 25.000 στην ΕΕ σε ένα χρόνο
Τα στοιχεία του UNAIDS δείχνουν ότι, το 2020, 1,5 εκατομμύρια άνθρωποι προσβλήθηκαν από τον ιό HIV, 37,7 εκατομμύρια άνθρωποι ζούσαν με HIV και σχεδόν 700.000 άνθρωποι πέθαναν από αιτίες που σχετίζονται με το AIDS. Σύμφωνα με την έκθεση του 2020 για την «Επιτήρηση του HIV/AIDS στην Ευρώπη» (στοιχεία 2019), που δημοσιεύθηκε από κοινού από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) και το Περιφερειακό Γραφείο του ΠΟΥ για την Ευρώπη,ο HIV επηρεάζει περισσότερους από 2 εκατομμύρια ανθρώπους στην ευρωπαϊκή περιοχή (όπως ορίζεται από τον ΠΟΥ), ιδιαίτερα στην ανατολική Ευρώπη.
Το 2019, 25.000 άτομα διαγνώστηκαν με HIV στην ΕΕ και στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ), οι περισσότεροι άνδρες. Υπολογίζεται ότι ζουν περίπου 120.000 άτομα με, μη διαγνωσμένο, HIV στην ΕΕ/ΕΟΧ, πράγμα που σημαίνει ότι περίπου ένας στους επτά από αυτούς που ζουν με HIV δεν το γνωρίζουν την κατάστασή τους. Ο αριθμός των θανάτων που σχετίζονται με το AIDS που αναφέρθηκαν στην ΕΕ μειώθηκε περισσότερο από το ήμισυ την τελευταία δεκαετία. Αλλά η πανδημία μπορεί να αντιστρέψει την όποια θετική πορεία
Η δράση της ΕΕ
Τα κράτη μέλη της ΕΕ είναι υπεύθυνα για τις δικές τους πολιτικές και τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης. Ωστόσο, σύμφωνα με το άρθρο 168 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ΕΕ συμπληρώνει τις εθνικές πολιτικές και συμβάλλει σε μια σωστή κατεύθυνση και χρηματοδότηση αν καταστεί απαραίτητο.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο βρίσκεται στο στάδιο της ενημέρωσης και με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS. Στην ΕΕ, η πολιτική για τον HIV/AIDS επικεντρώνεται στην πρόληψη και στην υποστήριξη των ατόμων που ζουν με τη νόσο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει κινητοποιήσει μέσα σε διάφορους τομείς πολιτικής για την καταπολέμηση του HIV/AIDS. Αυτό περιλαμβάνει υποστήριξη προς τα κράτη μέλη για να τα βοηθήσουν να επιτύχουν τον παγκόσμιο στόχο βάσε των βιώσιμων στόχωντου ΟΗΕ, τον τερματισμό της επιδημίας του AIDS έως το 2030. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή διευκολύνει την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μέσω της Επιτροπής Ασφάλειας Υγείας, καθώς και ειδικά δίκτυα στην πλατφόρμα της ΕΕ για την πολιτική υγείας.
Η σημασία του EU4Health
Το νέο πρόγραμμα EU4Health 2021-2027 υποστηρίζει δράσεις για την αντιμετώπιση των συνεπειών για την ψυχική υγεία σε ασθενείς που πάσχουν από καρκίνο και άλλες ευάλωτες καταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων που ζουν με HIV/AIDS. Το πρόγραμμα εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2021 ενθαρρύνει την ανάπτυξη υπηρεσιών με βάση την κοινότητα, τη δημιουργία δικτύων σε επίπεδο Ένωσης και το σχεδιασμό εργαλείων/οδηγών για υπηρεσίες που βασίζονται στην κοινότητα (ιδίως πρόληψη σε δυσπρόσιτους πληθυσμούς και έγκαιρη διάγνωση).
Horizon Europe
Από τα πρώτα χρόνια της επιδημίας του AIDS στη δεκαετία του 1980, η ΕΕ έχει επενδύσει σημαντικά στην έρευνα για το HIV/AIDS. Το Horizon 2020 και το πρόγραμμα Horizon Europe 2021-2027 συνεχίζουν την έρευνα που εκτείνεται από τη βασική έρευνα έως την ανάπτυξη και τη δοκιμή νέων θεραπειών, νέων υποψηφίων εμβολίων και μικροβιοκτόνων και καινοτόμων διαγνωστικών εργαλείων. Στην παγκόσμια σκηνή, η ΕΕ υποστηρίζει το Παγκόσμιο Ταμείο κατά του AIDS, της ελονοσίας και της φυματίωσης. Το 2019, η ΕΕ δεσμεύτηκε με 550 εκατομμύρια ευρώ για την περίοδο 2020-2022.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εν μέσω πανδημίας
Σε ψήφισμά του του Μαΐου 2021 για την επιτάχυνση της προόδου και την αντιμετώπιση των ανισοτήτων προς τον τερματισμό του AIDS ως απειλής για τη δημόσια υγεία έως το 2030, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αντιμετωπίσει το AIDS ως παγκόσμια κρίση δημόσιας υγείας. Οι ευρωβουλευτές σημείωσαν την ανάγκη να δοθεί προτεραιότητα στην υγεία ως μέρος της στρατηγικής ΕΕ-Αφρικής , να συνεργαστούν τα κράτη μέλη και οι εταίροι για τη διαμόρφωση ενός δικτύου πρόληψης φροντίδας και ενημέρωσης που θα φτάνει μέχρι και σε τοπικό επίπεδο.
Προκλήσεις
Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί, οι μεταδοτικές ασθένειες όπως ο HIV/AIDS αποτελούν παραδείγματα επιδημιών που δημιουργούνται σημαντικές προκλήσεις για τη δημόσια υγεία και την οικονομία και απαιτούν πολυεπίπεδη προσέγγιση και συνεργασία. Σύμφωνα με το ECDC, στην Ευρώπη, κάθε δεύτερη διάγνωση HIV (53 %) συμβαίνει σε ένα τελευταίο στάδιο μόλυνσης, όταν το ανοσοποιητικό σύστημα έχει ήδη αρχίσει να καταρρέει. Η καθυστερημένη στη θεραπεία μπορεί επίσης να οδηγήσει σε εξάπλωση της λοίμωξης HIV σε άλλους.
Τα καλύτερα εργαλεία πρόληψης (ευαισθητοποίηση, PrEp, προγράμματα ανταλλαγής βελόνων, προώθηση ασφαλέστερου σεξ) είναι ζωτικής σημασίας, ιδίως για άτομα που διστάζουν να χρησιμοποιήσουν υπηρεσίες υγείας. Η καταπολέμηση του φόβου των διακρίσεων και του στιγματισμού μπορεί τονώσει το κίνητρο για τη διενέργεια τεστ HIV και την έγκαιρη διάγνωση. Στις 4 Νοεμβρίου 2021, το ECDC ανακοίνωσε την έναρξη έρευνας για τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με διακρίσεις απέναντι στους οροθετικούς στην Ευρώπη και την Κεντρική Ασία, μια κατάσταση που δεν βοηθάει στην αποτελεσματική αντιμετώπιση του HIV/AIDS.
Είναι προφανές επίσης ότι η έρευνα πρέπει να στηριχθεί αποφασιστικά στη δημιουργία εμβολίων και θεραπειών για τον HIV, στην καταπολέμηση της απειλής της αντίστασης στα φάρμακα κατά του HIV και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής όσων ζουν με τη νόσο, συμπεριλαμβανομένης της μακροχρόνιας διαχείρισης των ασθενών. Η μόλυνση από τον ιό HIV έχει γίνει μια διαχειρίσιμη χρόνια πάθηση υγείας. Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι ζουν με HIV και αντιμετωπίζουν ανισότητες. Εκτός από την προοπτική μειωμένης ποιότητας ζωής και σοβαρών συνεπειών στην υγεία σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό, πολλοί οροθετικοί είναι και οικονομικά σε μειονεκτική θέση, έχουν χαμηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης και δεν έχουν έγκαιρη πρόσβαση σε ποιοτική θεραπεία και φροντίδα.
Ελλάδα- Ο ΕΟΔΥ προειδοποιεί
Ο ΕΟΔΥ εξέδωσε ανακοίνωση με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου σχετικά με τον HIV στην Ελλάδα. Με μείωσh στις διαγνώσεις του HIV κατά τους πρώτους δέκα μήνες του 2021, προκύπτει μια ανησυχητική κατάσταση, της οποίας το μέγεθος της σοβαρότητας θα κριθεί το επόμενο διάστημα. Τo 81% των ατόμων που έχουν διαγνωσθεί και ζουν με HIV στη χώρα έχει λάβει αντιρετροϊκή αγωγή. Για τα περιστατικά που διαγνώστηκαν το 2020, ο μέσος χρόνος έναρξης αγωγής από τη διάγνωση έχει μειωθεί σε, περίπου, 54 ημέρες. Η έγκαιρη έναρξη θεραπείας αποτελεί εκτός από θεραπευτική στρατηγική, και στρατηγική πρόληψης, καθώς η αποτελεσματική αντιρετροϊκή αγωγή μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο μετάδοσης του HIV.
Εκστρατεία Ενημέρωσης
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS, ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας πραγματοποιεί εκδηλώσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης στο κέντρο της Αθήνας. Συγκεκριμένα την Τετάρτη 1η Δεκεμβρίου (15:00-21:00), στην κινητή μονάδα του ΕΟΔΥ, που θα βρίσκεται στο Γκάζι – Σταθμός Μετρό Κεραμεικός, εξειδικευμένο προσωπικό θα παρέχει υπηρεσίες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τον HIV, με στόχο την προαγωγή της ασφαλέστερης σεξουαλικής επαφής, τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των ατόμων που ζουν με τον HIV καθώς και την αντιμετώπιση του κοινωνικού στίγματος.
Με πληροφορίες από τον ΕΟΔΥ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.