Τα πιο σκιώδη κομμάτια της ψυχής μας που έχουμε θάψει βαθιά στο υποσυνείδητό μας βρίσκονται στο επίκεντρο των ψυχοθεραπευτών του TikTok.
Προ μερικών εβδομάδων, μια αμερικανίδαψυχοθεραπεύτρια του ρέικι που ακούει στο όνομα Zen Oasis δημοσίευσε ένα βίντεο στο TikTok εξηγώντας την ιδέα του «σκιώδους εαυτού» στους 170.000 ακολούθους της.
Καθισμένη στη στάση του λωτού, η κάτοικος της Ατλάντα περιέγραψε μια άσκηση που έκανε για να γνωρίσει τη «σκιά» της - ένας όρος που επινόησε ο ψυχολόγος Καρλ Γιουνγκ στις αρχές του 20ού αιώνα για να περιγράψει τα κομμάτια της ψυχής μας που έχουμε θάψει βαθιά στο υποσυνείδητό μας.
«Κάθισα και έγραψα όλα τα πράγματα που δεν αντέχω στους ανθρώπους. Τα πράγματα που πραγματικά με έκαναν να νιώθω άβολα», είπε. «Μετά κοίταξα αυτή την πραγματικά μεγάλη λίστα και πήρα τα πέντε καλύτερα και είπα: «Ξέρεις κάτι; Αυτή είμαι εγώ. Αυτή είμαι εγώ όλη μέρα».
Δείτε ακόμη και τη σκιά του εαυτού σας
«Αυτός ήταν ο καλύτερος τρόπος για μένα να δω τα πράγματα που δεν μπορώ να δω για τον εαυτό μου», προσθέτει η ψυχοθεραπεύτρια.
Το βίντεο, το οποίο έχει προβληθεί περισσότερες από 40.000 φορές, είναι μόνο ένα από τα πάνω από 48 εκατομμύρια στην πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης που διερευνούν το θέμα της γιουνγκιανής σκιάς του εαυτού μας.
«Οι άνθρωποι είναι πραγματικά αβέβαιοι για τον κόσμο και για το πού πρόκειται να πάει και επιστρέφουν στην φιλοσοφία του Γιουνγκ επειδή θέλουν να βρουν λύσεις», δήλωσε ο Christophe Le Mouel, διευθυντής του Ινστιτούτου C.G. Jung του Λος Άντζελες.
Μαθήματα αυτογνωσίας από τον Γιουνγκ
Σε μια εποχή που οι συζητήσεις γύρω από την αυτογνωσία ολοένα και πληθαίνουν, οι θεωρίες του φημισμένου ψυχοαναλυτή για το συλλογικό ασυνείδητο, τα αρχέτυπα και τη σκιά επηρεάζουν όλο και περισσότερο το έργο των ψυχοθεραπευτών.
Πώς όρισε λοιπόν ο Γιουνγκ τη «σκιά του εαυτού μας»; Και γιατί η ιδέα αυτή αναβιώνει σήμερα;
Η Lisa Marchiano, αναλύτρια του Γιουνγκ από τη Φιλαδέλφεια και συν-διοργανώτρια του δημοφιλούς podcast «This Jungian Life», το οποίο έχει από μόνο του περισσότερους από 50.000 συνδρομητές, συνοψίζει τους λόγους πίσω από το ανανεωμένο ενδιαφέρον των ανθρώπων για την έννοια αυτή.
Τι είναι ο σκιώδης εαυτός;
«Η σκιά είναι το κομμάτι του εαυτού μας που έχουμε αποκηρύξει. Ο Γιουνγκ είπε κάποτε ότι η σκιά είναι όλα όσα δεν θέλουμε να είμαστε. Είναι κάτι που νομίζουμε ότι δεν είμαστε. «Ω, δεν είμαστε έτσι.» «Εγώ δεν είμαι έτσι.» Λοιπόν, στην πραγματικότητα, είμαστε έτσι, απλά δεν έχουμε συνειδητή σχέση με αυτά τα κομμάτια του εαυτού μας. Αλλά θα μπορούσαμε,και αυτό είναι το πραγματικά εποικοδομητικό μέρος του να γίνουμε όλο και πιο... περίεργοι για τη σκιά μας αυτή», λέει η αναλύτρια, προσθέτοντας εμφατικά:
«Ο Γιουνγκ είχε τόσες πολλές ιδέες που έχουν περάσει στην καθημερινή μας γλώσσα. Η σκιά είναι μία από αυτές, όπως και η συγχρονικότητα [synchronicity], η εσωστρέφεια και η εξωστρέφεια ή το συλλογικό ασυνείδητο. Αλλά η σκιά είναι σίγουρα μια θεμελιώδης ιδέα του Γιουνγκ. Ένιωθε ότι η "εργασία" μας με τη σκιά μας ήταν πραγματικά το πρώτο μέρος της εργασίας της ψυχανάλυσης, επειδή είναι το σημείο εισόδου στα τρίσβαθα της ψυχής μας».
Όλοι έχουν μια σκιά;
Σύμφωνα με τη θεωρία του Γιουνγκ, όλοι έχουμε μια σκιά και αποτελείται από δύο στοιχεία. Υπάρχει η προσωπική σκιά και μετά υπάρχει και η συλλογική σκιά.
Από πού προέρχονται οι σκιές αυτές;
«Γεννιόμαστε, λοιπόν, με κάθε είδους δυνατότητες και στην πορεία μεγαλώνοντας και αναπτύσσοντας ένα υγιές, λειτουργικό εγώ, ανακαλύπτουμε ότι υπάρχουν κομμάτια του εαυτού μας που πρέπει να παραμερίσουμε. Αυτό είναι φυσιολογικό. Είναι απαραίτητο. Είναι υγιές. Συμβαίνει σε όλους μας. Κάποια από αυτά που παραπέμπονται στη σκιά είναι πράγματα που πραγματικά θα μπορούσαν να προκαλέσουν πρόβλημα σε μια συλλογική κοινωνία, όπως η επιθετικότητα ή η απληστία. Αλλά επίσης πολλά από αυτά που σπρώχνονται στη σκιά μπορεί να είναι πιο εποικοδομητικά», λέει η Μαρσιάνο.
Πώς εντοπίζουμε τι βρίσκεται στη σκιά μας;
«Σε κάθε οικογένεια υπάρχει συνήθως κάτι που δεν πρέπει να είσαι. Σε ορισμένες οικογένειες δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να είσαι τεμπέλης ή φιλοχρήματος ή εγωιστής. Σε άλλες οικογένειες μπορεί να μην επιτρέπεται να είσαι ιδιόρρυθμος. Στη δική μου οικογένεια δεν επιτρεπόταν να είσαι σεμνότυφος ή καυχησιάρης. Αν αναρωτιέστε για τη σκιά σας, μπορεί να είναι χρήσιμο να αναρωτηθείτε ποιο ήταν το ένα πράγμα που δεν επιτρεπόταν να είστε στην οικογένειά σας. Αυτό θα είναι συχνά ένα στοιχείο για το τι μπορεί να υπάρχει στη σκιά σας», επισημαίνει η αναλύτρια.
Γιατί είναι χρήσιμο να εξετάζει κανείς τη σκιά του;
Όταν η σκιά είναι εντελώς ασυνείδητη, έχουμε την τάση να την προβάλλουμε. Όταν αισθάνεστε πραγματικά έντονη οργή για κάποιον άλλο, πρέπει να αναρωτηθείτε: «Πού είναι αυτό μέσα μου; Τι έχει να κάνει με αυτό εσωτερικά;»
Ο άλλος λόγος για τον οποίο είναι χρήσιμο να κάνουμε δουλειά με τη σκιά είναι ότι πολλά από αυτά που βρίσκονται στη σκιά είναι στην πραγματικότητα χαρακτηριστικά γεμάτα ζωτικότητα και ενέργεια που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε στην υπηρεσία της ζωής και της ανάπτυξής μας. Ο Γιουνγκ φέρεται να είπε κάποτε ότι «το 99% της σκιάς του καθενός μας είναι καθαρό χρυσάφι».
Και κατόπιν φέρνει τον εαυτό της ως παράδειγμα: «Δεν πρέπει να επιδιώκω και να αναζητώ την προσοχή, πρέπει να είμαι πολύ σεμνή, γιατί έτσι μου είπαν». Αλλά όταν ξεπέρασα λίγο τον εαυτό μου και έκανα τη δουλειά της σκιάς μου, η ικανότητά μου να βγάζω τον εαυτό μου προς τα έξω αποδείχτηκε πολύ ζωογόνος και με βοήθησε στην καριέρα μου».
Πώς ξεκινάει κανείς την δουλειά με την σκιά του;
Η πρώτη απάντηση σε αυτό είναι να είναι κανείς περίεργος για το τι υπάρχει στη σκιά του. Παρατηρήστε τι σας εκνευρίζει πραγματικά. Πότε έχετε μια υπερβολική αντίδραση οργής για κάποιον ή κάτι; Πότε παρατηρείτε αυτή την αίσθηση αυτοδικίας και αυτόν το συναίσθημα που σας κατακλύζει με το να είστε δίκαιοι και στη σωστή πλευρά της ιστορίας; Ίσως είναι καλό να πείτε: «Χμμ. Περίμενε ένα λεπτό. Ποιον μισώ αυτή τη στιγμή; Και πού μπορεί να βρίσκεται αυτό μέσα μου;»
Και μετά να συνεχίσουμε να είμαστε ανοιχτοί σε αυτό. Πού μπορεί να είμαστε λίγο άπληστοι, λίγο εγωιστές; Πού μπορεί να συμπεριφερόμαστε με... πιο σκοτεινούς τρόπους;
Ο Γιουνγκ είπε δε ότι η ικανότητά μας να κάνουμε αυτή τη δουλειά με τον εαυτό μας θα μπορούσε να κάνει τη διαφορά μεταξύ της επιβίωσης ή μη της ανθρώπινης φυλής.