Σήμερα, Δευτέρα, αναμένεται να γίνουν γνωστά τα αποτελέσματα του εμβολίου κατά του κορωνοϊού που αναπτύσσει το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
Το Bloomberg, μάλιστα, σε δημοσίευμά του με το καθηλωτικό ερώτημα «μήπως είναι αυτό;», αφιέρωσε 4.500 λέξεις για να εξηγήσει στους αναγνώστες του γιατί το εμβόλιο του πανεπιστημίου της Οξφόρδης έχει πιθανότητες να «χτυπήσει» στη ρίζα του τον κορωνοϊό.
Το ελπιδοφόρο εμβόλιο της Οξφόρδης
Στο εκτενές του ρεπορτάζ, το Bloomberg εστιάζει στο εμβόλιο της ομάδας του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, της οποίας ηγείται η 58χρονη Σάρα Γκίλμπερτ, μητέρα τριών παιδιών. Τα παιδιά -τρίδυμα, 21 ετών- αποφάσισαν να συμμετέχουν στην έρευνα της μητέρας τους για το «χρυσό» εμβόλιο και έλαβαν δόση δίχως να εμφανίσουν παρενέργειες.
«Τον Απρίλιο, η Οξφόρδη έκλεισε μια συμφωνία με τον βρετανικό γίγαντα της φαρμακοβιομηχανίας AstraZeneca Plc, ώστε να εξασφαλίσει την παραγωγή και την παγκόσμια διανομή, καθώς και να “τρέξει” περαιτέρω μελέτες στον πλανήτη. Η AstraZeneca συμφώνησε να μην διανείμει το εμβόλιο σε μη κερδοσκοπική βάση κατά τη διάρκεια της κρίσης, αν αποδειχθεί αποτελεσματικό, και πέτυχε συμφωνίες με πολλούς παρασκευαστές ώστε να φτάσει τα 2 δισ. δόσεις» σημειώνει το Bloomberg.
Η Σάρα Γκίλμπερτ, εργάστηκε στην «αφάνεια» για δυο δεκαετίες και πλέον το όνομά της δοξάζεται στον βρετανικό Τύπο. Η ίδια, όπως αναφέρει το Bloomberg, θεωρεί τη δημοσιότητα ως ένα περισπασμό, όμως πλέον ηγείται της πιο ελπιδοφόρας μελέτης για το εμβόλιο που θα «σβήσει» τον κορωνοϊό. Το εμβόλιο της Οξφόρδης βρίσκεται ήδη «μίλια» μπροστά καθώς μπαίνει στη Φάση 3, το τελικό στάδιο, κατά το οποίο θα δοκιμαστεί σε ανθρώπους στη Βραζιλία, τη Νότια Αφρική, το Ηνωμένο Βασίλειο και, σύντομα, και στις ΗΠΑ.
Πρόοδος 5 ετών μέσα σε 4 μήνες
Σύμφωνα με το Bloomberg, στα τέλη Απριλίου η ομάδα της Οξφόρδης κατάφερε το ανέλπιστο: ολοκλήρωσε μια διαδικασία που φυσιολογικά κρατά 5 χρόνια σε λιγότερο από 4 μήνες. Τότε ξεκίνησε η δοκιμή σε 1.100 ανθρώπους.
Η Κέιτ Μπίνγκχαμ, επικεφαλής της Ειδικής Ομάδας Εμβολίων της Βρετανίας, δήλωσε για τη Γκίλμπερτ ότι η ομάδα της είναι κατά πολύ μπροστά από άλλους ερευνητές και όλα δείχνουν πως όταν θα τελειώνει τη δοκιμή στην κλίμακα των 10.000 ανθρώπων, άλλοι τότε θα ξεκινούν. «Είναι πιο μπροστά απ’ όλους. Είναι το πιο ανεπτυγμένο εμβόλιο που υπάρχει αυτή τη στιγμή στον κόσμο» δήλωσε η Μπίνγκχαμ.
Ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) έχει ρεαλιστικές προσδοκίες για το εμβόλιο. Συγκεκριμένα, έχει ορίσει ότι για να εγκριθεί ένα εμβόλιο θα πρέπει να είναι κατά 50% πιο αποτελεσματικό από ένα placebo.
Γκίλμπερτ: Το εμβόλιό μας έχει 80% πιθανότητα επιτυχίας
Σύμφωνα με το Bloomberg, η Σάρα Γκίλμπερτ εκφράζεται με μια απίστευτη αυτοπεποίθηση όταν αναφέρεται στις πιθανότητες επιτυχίας του εμβολίου. Συγκεκριμένα, η Γκίλμπερτ δήλωσε ότι το εμβόλιο της Οξφόρδης έχει μια πιθανότητα 80% να είναι αποτελεσματικό στο «να σταματά την εκδήλωση της Covid-19 σε ανθρώπους που έχουν προσβληθεί από τον νέο κορωνοϊό». Οπως προσέθεσε, θα είναι σε θέση να το γνωρίζει αυτό τον Σεπτέμβριο.
Οταν ερωτήθηκε από Βρετανούς βουλευτές τον Ιούλιο αν ο κόσμος θα πρέπει να παλέψει για έναν ακόμα χειμώνα, δίχως εμβόλιο, με τον κορωνοϊό, η Γκίλμπερτ απάντησε: «Πιστεύω ότι μπορούμε να βελτιώσουμε τους χρόνους μας και να προστρέξουμε για τη σωτηρία σας».
Η ομάδα της Οξφόρδης -και της ακούραστης Σάρα Γκίλμπερτ- ξεκίνησε από μια «χούφτα» ανθρώπους και πλέον αριθμεί 250 άτομα.
Τι το ξεχωριστό έχει το εμβόλιο της Οξφόρδης
Το μεγάλο ερώτημα είναι το γιατί ξεχωρίζει το εμβόλιο που ετοιμάζει η ομάδα της Οξφόρδης. Το Bloomberg εξηγεί:
«Τα παραδοσιακά εμβόλια δημιουργούνται από ένα αποδυναμωμένο ή ανενεργό τύπο του βακτηρίου που προκαλεί τη λοίμωξη ώστε να “πυροδοτήσει” ανοσολογική αντίδραση. Αυτά τα εμβόλια δεν είναι εύκολο να αναπτυχθούν και να παραχθούν γρήγορα. Η ομάδα της Οξφόρδης ανέπτυξε μια τεχνολογία που μπορεί να επιταχύνει τη διαδικασία χρησιμοποιώντας έναν άκακο ιό, ως “Δούρειο ίππο” ώστε να μεταφέρει το γενετικό υλικό του παθογόνου στα κύτταρα ώστε να δημιουργήσει μια αντίδραση του ανοσοποιητικού. Στην περίπτωση του κορωνοϊού, η Γκίλμπερτ πήρε έναν αδενοϊό από χιμπατζήδες (έναν κοινό ιό κρυολογήματος) και εισήγαγε γενετικό υλικό του SARS-CoV-2 στην επιφάνειά του. Με αυτόν τον τρόπο στοχεύει να “ξεγελάσει” το ανοσοποιητικό σύστημα και να το κάνει να παλέψει. Ο συγκεκριμένος αδενοϊός κινητοποιεί τόσο αντισώματα όσο και υψηλά επίπεδα T-cells (Τ-λεμφοκύτταρα), έναν τύπο λευκών αιμοσφαιρίων που βοηθούν τον ανοσοποιητικό σύστημα στο να “διαλύει” τις λοιμώξεις»
Το σημείο - «κλειδί» έναντι του κινεζικού… αντιπάλου
Η προσέγγιση των viral vector (ιικών μεταφορέων) που χρησιμοποίησε στο εμβόλιο η Γκίλμπερτ μοιάζει με αυτή που ακολούθησε η κινεζική εταιρεία CanSino Biologics Inc, το εμβόλιο της οποίας βρίσκεται στη Φάση 2 των ανθρώπινων δοκιμών.
«Η διαφορά μεταξύ των δυο είναι μικρή αλλά μπορεί να είναι κρίσιμη: Η CanSino χρησιμοποιεί έναν “μεταφορέα” που βασίζεται στον ανθρώπινο αδενοϊό από τον οποίο πολλοί άνθρωποι έχουν ήδη μολυνθεί. Τα πρώτα τεστ έδειξαν ότι οι άνθρωποι που είχαν ήδη αντισώματα στον αδενοϊό αδρανοποίησαν το εμβόλιο προτού καταφέρει να προκαλέσει μια ισχυρή αντίδραση του ανοσοποιητικού κατά του κορωνοϊού. Δηλαδή, ο “Δούρειος Ιππος” καταστρεφόταν προτού βγουν οι “στρατιώτες”» εξηγεί το Bloomberg.
Το ίδιο μονοπάτι -του αδενοϊού- ακολούθησε για το εμβόλιό της και η Johnson & Johnson, που θα ξεκινήσει ανθρώπινες δοκιμές μέχρι τα τέλη Ιουλίου. Ποιο είναι όμως το μεγαλύτερο πλεονέκτημα των εμβολίων που βασίζονται σε αδενοϊούς; «Χρειάζεται απλά να είναι παγωμένα, όχι κατεψυγμένα, κάτι που καθιστά πιο εύκολη την παγκόσμια διανομή τους» απαντά η αρθρογράφος.
Η προετοιμασία για την «πανδημία Χ»
Σύμφωνα με την ομάδα της Σάρα Γκίλμπερτ, ένα επιτυχημένο εμβόλιο δεν θα είναι απαραίτητα 100% αποδοτικό, ανεξάρτητα με το ποιος θα κερδίσει την κούρσα. Επίσης, ο όρος «επιτυχία» ερμηνεύεται με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Οι επιστήμονες πλέον γνωρίζουν ότι δεν προκαλούν όλα τα εμβόλια «αποστειρωτική ανοσία», δηλαδή αντισώματα που εμποδίζουν τον ιό να μπει στα κύτταρα. Το ίδιο είχε συμβεί με το εμβόλιο της πολιομυελίτιδας το οποίο δεν σταματά τη μόλυνση, αλλά έσωσε εκατομμύρια ανθρώπους από την ασθένεια που προκαλεί αναπηρία.
«Χρειαζόμαστε ένα εμβόλιο με υψηλή αποτελεσματικότητα κατά της ασθένειας (Covid-19) και που θα έχει σημαντική επίδραση και στη μεταδοτικότητα του ιού» είπε στο Bloomberg η Γκίλμπερτ. Η ομάδα της Οξφόρδης δεν είναι τυχαία τόσο… μπροστά. Αντιθέτως, ήταν ένας άλλος ιός στον οποίο οφείλεται το σημερινό προβάδισμα: ο Εμπολα.
Η Γκίλμπερτ εργάστηκε για το εμβόλιο του Εμπολα, όμως η επιδημία τερματίστηκε προτού καταφέρουν να τελειώσουν. Αυτή η εμπειρία δίδαξε στην ομάδα της Οξφόρδης τη σημασία της ταχύτητας, λέει το Bloomberg. Αμέσως μετά, η Γκίλμπερτ αποκρίθηκε θετικά σε μια πρόσκληση που απηύθυνε ο ΠΟΥ προς τους επιστήμονες, ώστε να αναζητήσουν μεθόδους ταχείας αντίδρασης σε μια «Ασθένεια Χ» -δηλαδή ένα άγνωστο ιό που θα οδηγούσε σε επιδημία.
Πριν τον κορωνοϊό, που τελικά αποδείχθηκε ότι ήταν η πραγματική «Ασθένεια Χ», η Γκίλμπερτ εργάστηκε για τον MERS, έναν άλλο ιό που επίσης προκαλεί πνευμονία και απειλούσε με μια πανδημία το 2014. Εκείνη ήταν η πρώτη φορά που συμμετείχε σε έρευνα εμβολίου που βασιζόταν στον αδενοϊό των χιμπατζήδων. Η έρευνα αυτή για τον MERS θεωρείται κομβική για το εμβόλιο κατά του SARS-CoV-2.
Τι έδειξε η πρώτη δοκιμή
Σύμφωνα με το Bloomberg, κατά την έρευνα για τον πρώτο ιό SARS, το 2002, αποκαλύφθηκε ένας μεγάλος κίνδυνος. Στις δοκιμές, κάποια ζώα εμφάνισαν πολύ βαρύτερη νόσο όταν εκτέθηκαν στο ιό (από το εμβόλιο) απ’ ό,τι τα ζώα στα οποία δεν χορηγήθηκε το εμβόλιο. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται ADE και απασχόλησε έντονα την ομάδα της Οξφόρδης, φοβούμενη ότι θα επαναληφθεί με τον νέο κορωνοϊό.
Παρά τις χρονικές πιέσεις και την έκταση που είχε ήδη λάβει η πανδημία του κορωνοϊού, η ομάδα της Γκίλμπερτ αποφάσισε να κάνει τις δοκιμές σε πιθήκους για να αποδείξει ότι δεν υπήρχε ο κίνδυνος του συνδρόμου ADE. Λίγο καιρό αργότερα, τα αποτελέσματα βγήκαν και «δεν ήταν απλά πολλά υποσχόμενα, ήταν φανταστικά» λέει ο Χιλ, από την ομάδα της Οξφόρδης. Στη δοκιμή συμμετείχαν έξι πίθηκοι, οι οποίοι εμβολιάστηκαν και στη συνέχεια εκτέθηκαν σε πολύ υψηλό ιικό φορτίο μέσω πολλαπλών οδών (μάτια, μύτη, στόμα κ.λπ).
Το φορτίο, όπως εξηγεί το Bloomberg, ήταν πολύ μεγαλύτερο από αυτό που θα συναντήσει ένας άνθρωπος σε συγκοινωνίες, ακόμη και σε μια κλινική Covid-19. Μετά την έκθεση τα ζώα δεν ανέπτυξαν πνευμονία. Ολα πήγαν καλά. Η μοναδική παραφωνία είναι ότι ο κορωνοϊός ανιχνεύθηκε και μετά στους πιθήκους, όμως, όπως αναφέρουν οι επιστήμονες, ήταν αδύνατο να εξαφανιστεί όταν τους χορηγήθηκε τόσο μεγάλο φορτίο. Εκείνη την περίοδο κλείστηκε και η συμφωνία με την AstraZeneca. «Δεν χρειάζεται να σε θεραπεύσει από τον κορωνοϊό. Δεν ξέρω αν θα αποτρέψει τη μόλυνση σε όλους τους ανθρώπους, ή αν θα τους θεραπεύει τελείως. Θέλουμε ένα εμβόλιο το οποίο θα βοηθήσει ώστε να μην οδηγούνται οι άνθρωποι στα νοσοκομεία και να πεθαίνουν. Αν κάποιος το καταφέρει αυτό, τότε νομίζω ότι ο κόσμος θα ικανοποιηθεί» σχολίασε o Mene Pangalos της AstraZeneca.
Αντισώματα και Τ-λεμφοκύτταρα: Η διπλή προστασία
Ο Pangalos προσέθεσε ότι «τα αντισώματα (σ.σ. σε αυτά βασίζεται το εμβόλιο της Moderna) είναι μόνο μία πλευρά στην οποία μπορείς να εστιάσεις. Η αντίδραση των Τ-λεμφοκυττάρων (T-cell) είναι πιο σημαντική».
Ο Χιλ, από τη ομάδα της Οξφόρδης, πιστεύει το ίδιο. Οπως αναφέρει, «είναι πολύ πιο απλό το να μετρήσεις τα αντισώματα. Είναι λιγότερο ακριβό, το κάνουμε διαρκώς. Ομως συχνά τα αντισώματα είναι απλά υποκαθιστούν τον αριθμό των Τ-λεμφοκυττάρων. Κανείς δεν γνωρίζει ακόμα τη σημασία που έχει η σχέση αυτών των δυο, ούτε στον SARS, ούτε στον MERS και την Covid-19.»
Τελευταίες έρευνες έδειξαν ότι τα T-cells παίζουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο απέναντι στον SARS-CoV-2. Το πραγματικό τεστ θα είναι η χρήση του εμβολίου της Οξφόρδης σε περιοχές όπου ο κορωνοϊός ακόμα κυκλοφορεί. «Κανείς δεν ξέρει πόσο ισχυρή χρειάζεται να είναι η αντίδραση του ανοσοποιητικού για να επιτευχθεί μια προστασία σε όλες τις ηλικίες. Αν έχουμε μια ισχυρή αντίδραση Τ-λεμφοκυττάρων τότε δεν θα χρειαζόμαστε τόσο πολλά αντισώματα για να επιτύχουμε την προστασία» σημειώνει η Γκίλμπερτ.
Επιστήμονες ελπίζουν ότι το εμβόλιο της Οξφόρδης θα προσφέρει διπλή προστασία, «γεννώντας» και αντισώματα (βραχυχρόνια ανοσία) και T-cells (πιο μακροχρόνια ανοσία).
Η τελική δοκιμασία, για τη μεγάλη αλήθεια
Η ομάδα της Οξφόρδης γνωρίζει πως η πραγματική δοκιμασία θα είναι η έρευνα με τους ανθρώπους. Μέχρι στιγμής, κανένας δημιουργός εμβολίου δεν έχει κάνει αυτό το βήμα. Αυτό, δεν σταμάτησε ωστόσο περισσότερους από 30.000 ανθρώπους από 140 χώρες να δηλώσουν συμμετοχή στο πρόγραμμα μέσω μιας οργάνωσης που ονομάζεται 1DaySooner (ΜιαΗμέραΝωρίτερα).
Η δημοσιογράφος του Bloomberg ρώτησε την Γκίλμπερτ τί την ανησυχεί περισσότερο. Εκείνη απάντησε ότι θα είναι δύσκολο να αποδειχθεί η αποδοτικότητα του εμβολίου όσο ο κορωνοϊός «φουσκώνει» και «ξεφουσκώνει» στην υφήλιο. «Για να καθορίσουμε την αποδοτικότητα κάθε εμβολίου που δημιουργείται για τον κορωνοϊό, η δοκιμή πρέπει να γίνει στο σωστό μέρος και στο σωστό χρόνο και αυτό είναι δύσκολο να το προβλέψεις. Γι’ αυτό προσπαθούμε να κάνουμε ταυτόχρονες δοκιμές σε αρκετές χώρες» τονίζει η Γκίλμπερτ.
Το εμβόλιο θα δοκιμαστεί αρχικά στη Βραζιλία και τη Νότιο Αφρική, όπου ο κορωνοϊός «βασιλεύει» ακόμα. Η Γκίλμπερτ πήρε όμως το πράσινο φως για να προχωρήσει σε δοκιμές του εμβολίου και στην Αγγλία. Κομβικό ρόλο διαδραμάτισε η Στεφανία Ντι Μάρκο, επιστημονική διευθύντρια της ιταλικής Advent. Η Advent, ενόσω θέριευε ο κορωνοϊός στην Ιταλία, κατάφερε να δημιουργήσει τρία λίτρα εμβολίου της Οξφόρδης, που ισοδυναμούν με 13.000 δόσεις.
Η Ντι Μάρκο είπε στο Bloomberg ότι και οι 15 άνθρωποι της ομάδας της ενθουσιάστηκαν, άρχισαν να αγκαλιάζονται και να κλαίνε. «Ημασταν ενθουσιασμένοι. Ηταν πολύτιμο υλικό» λέει χαρακτηριστικά. Δυο εβδομάδες αργότερα, το πρώτο φορτίο του εμβολίου έφτασε στην Οξφόρδη. Στα τέλη Μαΐου, το εμβόλιο άρχισε να χορηγείται σε ανθρώπους άνω των 55 ώστε να φανεί αν υπάρχουν διακυμάνσεις στις αντιδράσεις του ανοσοποιητικού, ανάλογα με την ηλικία. «Οι επιδόσεις του εμβολίου σε αυτή την πολύ μεγαλύτερη κλίμακα και κυρίως στους μεγαλύτερους ανθρώπους θα καθορίσει αν το εμβόλιο της Οξφόρδης βοηθήσει στο να μπει τέλος στην πανδημία, ή αν ο κόσμος θα πρέπει να συνεχίσει να περιμένει» καταλήγει το Bloomberg. Ολος ο πλανήτης πλέον περιμένει τις ανακοινώσεις της Δευτέρας.