Σήμερα, 31 Μαΐου, είναι η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος και, για μία ακόμη χρονιά, αναμένεται να διεξαχθεί το «ντιμπέιτ» αναφορικά με το πόσο ασφαλές είναι το ηλεκτρονικό τσιγάρο, συγκριτικά με το συμβατικό.
Τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) είναι καθηλωτικά: Το τσιγάρο και ο καπνός σκοτώνουν πάνω από 8 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο. Από τα θύματα του τσιγάρου, τα 7 εκατ. είναι οι ίδιοι καπνιστές, ενώ περί το 1,2 εκατ. πεθαίνουν από επιπλοκές παθητικού καπνίσματος. Ο ΠΟΥ επισημαίνει ότι το τσιγάρο σκοτώνει σχεδόν το 50% των καπνιστών.
Την ίδια στιγμή, μελέτες, όπως αυτές που επικαλείται η υπηρεσία Δημόσιας Υγείας της Αγγλίας (Public Health England), καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι κατά 95% ασφαλέστερο από το συμβατικό κάπνισμα. Παρά ταύτα, μια σειρά «ύποπτων» περιστατικών πνευμονοπάθειας, που καταγράφηκαν το περασμένο φθινόπωρο, στις ΗΠΑ αποδόθηκαν στη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου… θολώντας εκ νέου τα «νερά» και αναγκάζοντας το αμερικανικό CDC (Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων) να εκδώσει προειδοποιήσεις για το άτμισμα.
Λίγο αργότερα, ωστόσο, το CDC απέσυρε τις προειδοποιήσεις για το ηλεκτρονικό τσιγάρο και το άτμισμα, προβαίνοντας στην παραδοχή ότι οι χρήστες που ασθένησαν χρησιμοποιούσαν ακατάλληλες προσμείξεις με βάση τη μαριχουάνα. Στα ερωτήματα για την ασφάλεια (ή μη) του ηλεκτρονικού τσιγάρου, απαντά στο iefimerida ο Πνευμονολόγος Πάνος Χατζηαποστόλου, ο οποίος από το 2001 είναι επιστημονικός υπεύθυνος του Πνευμονολογικού Τμήματος ιδιωτικής κλινικής της Θεσσαλονίκης, διατηρεί πνευμονολογικό ιατρείο τα τελευταία 22 χρόνια και έχει διαχειριστεί μεγάλο αριθμό περιπτώσεων καπνιστών και χρηστών ηλεκτρονικού τσιγάρου.
Χατζηαποστόλου: Το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι πολύ λιγότερο επιβλαβές
-Κύριε Χατζηαποστόλου, ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Μπορεί το ηλεκτρονικό τσιγάρο να λειτουργήσει ως αποτελεσματικό «όπλο» για τη διακοπή του καπνίσματος;
Χατζηαποστόλου: Η επίσημη πνευμονολογική κοινότητα δεν έχει ενστερνιστεί ακόμα τη χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου ως τρόπο διακοπής του συμβατικού καπνίσματος. Αυτό, όπως λένε, συμβαίνει λόγω των μη επαρκών μελετών, οι οποίες, προσωπικά, δεν έχω καταλάβει γιατί δεν έχουν γίνει ως τώρα. Εγώ και πολλοί άλλοι, μάχιμοι πνευμονολόγοι -η ειδικότητά μας είναι αυτή που αντιμετωπίζει άμεσα της επιπτώσεις του καπνίσματος που φτάνουν στα ιατρεία καθημερινώς- αναγνωρίζουμε ότι οι καπνιστές που δεν θα κόψουν το τσιγάρο είναι σαφώς προτιμότερο να χρησιμοποιούν το ηλεκτρονικό τσιγάρο ή τα θερμαινόμενα προϊόντα και δευτερογενώς, σταδιακά, να διακόψουν και τη χρήση αυτών. Αρα ναι, θα έλεγα πως κατά την άποψή μου είναι ένα αποτελεσματικό όπλο διακοπής του συμβατικού τσιγάρου.
-Είναι τελικά λιγότερο επιβλαβές το ηλεκτρονικό τσιγάρο; Υπάρχουν σχετικές μελέτες;
Χατζηαποστόλου: Τα εισπνεόμενα συστατικά του ηλεκτρονικού τσιγάρου μέχρι στιγμής έχουν αποδειχθεί ότι δεν είναι καρκινογόνα και ότι επίσης δεν οδηγούν σε χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, όπως το συμβατικό τσιγάρο. Και ναι, υπάρχουν μελέτες που το στηρίζουν αυτό, ήδη από το 2013, στις οποίες βασίστηκαν και οι οδηγίες της Μ. Βρετανίας για το ζήτημα. Ετσι, λοιπόν, ως προς τις δυο προαναφερόμενες σοβαρότατες παθήσεις το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι πολύ λιγότερο επιβλαβές. Επίσης, απεδείχθη ότι η βλάβη στο αγγειακό επιθήλιο (καρδιαγγειακό) είναι σχεδόν μηδαμινή.
Η εισπνοή οποιασδήποτε ουσίας είναι ανεπιθύμητη στο αναπνευστικό μας σύστημα. Και στις ουσίες του ηλεκτρονικού τσιγάρου λοιπόν ο οργανισμός αντιδρά και σαφώς σε πολλές περιπτώσεις θα εμφανιστούν αντιδράσεις. Ομως δεν θα είναι της βαρύτητας -εκτός μερικώς περιπτώσεων υπερευαισθησίας- του συμβατικού τσιγάρου. Τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να συμβούν και από εισπνοή είτε -ηθελημένη είτε τυχαία- πολλών άλλων ερεθιστικών ουσιών (χημικών, διαλυτικών, προσμείξεων βιομηχανικών συστατικών, ναρκωτικών, γεωργικών προϊόντων κ.λπ). Βέβαια, θα τονίσω για μια ακόμη φορά ότι κανένα μέσο καπνίσματος δεν είναι συμβατό με την αναπνευστική λειτουργία του ανθρώπου. Εν προκειμένω όμως, είναι προτιμότερο αυτό που βλάπτει εξαιρετικά λιγότερο.
-Από την εμπειρία σας οι καπνιστές που έχουν κάνει τη μετάβαση στο ηλεκτρονικό τσιγάρο καταφέρνουν τελικά να μειώσουν ή να διακόψουν το κάπνισμα; Υπάρχει κάποια βελτίωση στα συμπτώματα που οφείλονται στο κάπνισμα;
Χατζηαποστόλου: Σας ευχαριστώ γι’ αυτή την ερώτηση γιατί είναι ιδιαίτερης σημασίας. Ναι, η εμπειρία μου δείχνει ότι η μετάβαση στο ηλεκτρονικό τσιγάρο οδηγεί αρκετά άτομα και στην πλήρη διακοπή του καπνίσματος. Τους είναι ευκολότερο να διακόψουν, διότι το συμπεριφορικό μοντέλο δεν είναι πια του τσιγάρου, αλλά του ηλεκτρονικού. Επίσης έχουν ήδη λάβει την αναπλήρωση της νικοτίνης μέσω του ηλεκτρονικού τσιγάρου. Κατά δεύτερον, ναι, οι καπνιστές που έχουν στραφεί στο ηλεκτρονικό τσιγάρο έχουν βελτίωση στη συμπτωματολογία τους. Δηλαδή σε τί; Στο βήχα, στη δύσπνοια, στο συριγμό που εμφάνιζαν πρωτύτερα. Αισθάνονται λοιπόν σαφώς καλύτερα!
-Το τελευταίο διάστημα είδαμε πολλά άρθρα στον διεθνή Τύπο για περιστατικά πνευμονοπάθειας στις ΗΠΑ τα οποία απέδιδαν στη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου. Επειτα ανακοινώθηκε ότι επρόκειτο για «πειραγμένες» συσκευές. Τι πραγματικά συνέβη;
Χατζηαποστόλου: Αυτό που συνέβη στις ΗΠΑ και υπήρξαν πολλές δεκάδες θανάτων ονομάζεται EVALI. Το σύνδρομο αυτό οφείλεται στις προσμείξεις υγρής μαριχουάνας του δρόμου (τετραϋδροκανναβινόλη / THC) και σταθεροποιητικών ουσιών, επίσης σε υγρή μορφή, καθώς και βιταμίνης Ε. Με απλά λόγια, οι συσκευές των ηλεκτρονικών τσιγάρων χρησιμοποιούνταν με μη ελεγχόμενες ουσίες που δεν προέρχονταν από επίσημα σημεία πώλησης προϊόντων ατμίσματος. Ηταν, λοιπόν, λογικό να υπάρχει αυτό το αποτέλεσμα.
-H ανησυχία για το ηλεκτρονικό τσιγάρο και τα κρούσματα EVALI «μεταδόθηκε» και στην Ελλάδα. Γνωρίζετε αν έχουν καταγραφεί στη χώρα μας παρόμοια περιστατικά που να οφείλονται στη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου;
Χατζηαποστόλου: Δεν έχουν αναφερθεί παρόμοια κρούσματα με τη νόσο EVALI στη χώρα μας.
-Κύριε Χατζηαποστόλου, ποιοι χρησιμοποιούν περισσότερο το ηλεκτρονικό τσιγάρο;
Χατζηαποστόλου: Η χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου, σύμφωνα με την εμπειρία μου στο τμήμα πνευμονολογίας ιδιωτικής κλινικής στη Θεσσαλονίκη που διευθύνω και στο ιδιωτικό ιατρείο που διατηρώ επί 22 χρόνια στο κέντρο της πόλης, γίνεται κυρίως από καπνιστές συμβατικού τσιγάρου που προσπαθούν να το διακόψουν ή να μειώσουν τη συμπτωματολογία τους (βήχα, απόχρεμψη, δύσπνοια).
-Υπάρχει η άποψη ότι το ηλεκτρονικό τσιγάρο θεωρείται «γκατζετάκι» από τους εφήβους και λειτουργεί ως πύλη εισόδου στο παραδοσιακό τσιγάρο. Συμφωνείτε;
Χατζηαποαστόλου: Η άποψη αυτή υποστηρίζεται από τα αμερικανικά ιατρικά site και φαίνεται ότι ισχύει στις ΗΠΑ. Παράλληλα, όπως προανέφερα, η συσκευή χρησιμοποιείται από κάποιους και για άλλες παράνομες χρήσεις. Δεν βλέπω, ωστόσο, να ισχύει αυτό για τους δικούς μας εφήβους. Επίσης, αν κάποιος θέλει να καπνίσει θα το κάνει εξαρχής με τον παραδοσιακό τρόπο. Οπότε όχι, δεν ενστερνίζομαι την παραπάνω άποψη.
-Τι συμβουλές θα δίνατε σε έναν καπνιστή, σε έναν ατμιστή και σε έναν χρήστη προϊόντων θερμαινόμενου καπνού;
Χατζηαποαστόλου: Θα παραθέσω ό,τι ήδη ανέφερα. Δεν πρέπει να καπνίζει κανείς τίποτα. Ομως ο καπνιστής που νιώθει αδύνατο να διακόψει με άλλο τρόπο, ας χρησιμοποιήσει τουλάχιστον αυτά τα δυο: το ηλεκτρονικό τσιγάρο ή τα θερμαινόμενα. Οι ατμιστές επίσης θα πρέπει να χρησιμοποιούν ελεγμένα προϊόντα και να προσπαθήσουν να το χρησιμοποιούν όλο και λιγότερο με απώτερο στόχο τη διακοπή και αυτών. Θα συνιστούσα, επίσης, να ελέγχονται στον ειδικό πνευμονολόγο τους όλοι οι καπνιστές, άνω των 40, ετησίως. Είναι πολύ σημαντικό να λαμβάνουν πληροφόρηση από εκπαιδευμένους επαγγελματίες υγείας.
*Ο Πάνος Χατζηαποστόλου είναι πνευμονολόγος, επιστημονικός διευθυντής πνευμονολογικού τμήματος γενικής κλινικής Θεσσαλονίκης και ιατρικός σύμβουλος στην εταιρεία Respifit.