Μια ομάδα εθελοντών μολύνεται σκόπιμα με το νέο κορωνοϊό, για να βοηθήσει την ανθρωπότητα να απαλλαγεί από την απειλή της πανδημίας με την ανάπτυξη όσο το δυνατόν ταχύτερα ενός εμβολίου.
Μπορεί να ακούγεται σαν σενάριο ταινίας επιστημονικής φαντασίας, αλλά αυτό ακριβώς οραματίζονται οι ιθύνοντες της εκστρατείας “1 Day Sooner” («Μια μέρα νωρίτερα»), της ομάδας υπό τον απόφοιτο επί διδακτορική διατριβή του Χάρβαρντ, Κρις Μπέικερλι, που αναζητεί ανθρώπους πρόθυμους να συμμετάσχουν στο ηθικά αμφιλεγόμενο εγχείρημα για την αναχαίτιση της Covid-19, που έχει προκαλέσει το θάνατο άνω των 280.000 ανθρώπων ανά την υφήλιο.
Ήδη πάνω από 14.000 άτομα από 100 χώρες έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να μετάσχουν στις λεγόμενες μελέτες πρόκλησης (challenge studies).
Διχασμένη η επιστημονική κοινότητα
Οι κλινικές μελέτες για την ανάπτυξη εμβολίων αποτελούνται από αρκετές φάσεις. Αρχικά εξετάζει η συμβατότητα ενός εμβολίου και αργότερα η αποτελεσματικότητά του. Ορισμένοι εθελοντές εμβολιάζονται μ’ αυτό, μια δεύτερη ομάδα με Placebo ή υποβάλλεται σε στάνταρ θεραπεία. Το πρόβλημα είναι ότι όταν δεν έχει εξαπλωθεί ευρέως ένα παθογόνο, μπορεί υπό προϋποθέσεις να χρειαστεί να μετάσχουν δεκάδες χιλιάδες στην έρευνα. Εξάλλου η συγκεκριμένη φάση δοκιμών μπορεί να διαρκέσει πάρα πολύ.
Κι εκεί ακριβώς εστιάζουν οι ιθύνοντες της εκστρατείας 1 Day Sooner: θεωρητικά θα μπορούσε κανείς να μολύνει σκόπιμα με τον κορωνοϊό όλους τους συμμετέχοντες στο πρόγραμμα, τόσο εκείνους που έλαβαν το πειραματικό εμβόλιο όσο κι εκείνους στους οποίους χορηγήθηκε το placebo και μετά να διαπιστωθεί ποιοι θα νοσήσουν και ποιοι όχι. Έτσι θα χρειάζονταν λιγότεροι εθελοντές και θα επιταχύνονταν οι δοκιμές, την ώρα που η διεθνής επιστημονική κοινότητα και φαρμακευτικοί κολοσσοί δίνουν μάχη με το χρόνο για την ανάπτυξη εμβολίου.
Ωστόσο, αυτές οι μελέτες πρόκλησης είναι αμφιλεγόμενες στη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Ορισμένοι υπογραμμίζουν τη μεγάλη χρησιμότητά τους για την ανθρωπότητα, άλλοι εκφράζουν ηθικές επιφυλάξεις και επισημαίνουν τους τεράστιους υγειονομικούς κινδύνους που μπορεί να επιφέρει η μόλυνση μ’ ένα από πολλές απόψεις μη επαρκώς μελετημένο παθογόνο όπως ο κορωνοϊός SARS-CoV-2.
Τη δεκαετία του 1970 εθελοντές είχαν μολυνθεί με τον ιό της χολέρας
«Δεν εκθέτουμε κάθε μέρα ένα υγιές άτομο σε ένα παθογόνο απ’ το οποίο οι γιατροί προσπαθούν να προστατέψουν τους ανθρώοπυς. Αλλά καθίσταται ολοένα και περισσότερο σαφές ότι η μόνη βιώσιμη έξοδος απο την τρέχουσα υγειονομική και κοινωνική κρίση είναι ένα εμβόλιο και υπάρχουν ηθικοί τρόποι διεξαγωγής τέτοιων μελετών» λέει ο δρ Νιρ Έιαλ, διευθυντής του Center for Population-Level Bioethics του Πανεπιστημίου Ρούτγκερς. Και η Σίμα Σαχ, επικεφαλής ομάδας ερευνητών του Πανεπιστημίου Northwestern του Σικάγο επισημαίνει στην επιθεώρηση Science ότι θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για την ελαχιστοποίηση των κινδύνων για τους συμμετέχοντες το προσωπικό και όλους όσοι εμπλέκονται στο εγχείρημα.
Απο την πλευρά τους οι ιθύνοντες της εκστρατείας “1 Day Sooner” επισημαίνουν στην ιστοσελίδα τους ότι έχουν και στο παρελθόν ανάλογες μελέτες πρόκλησης για την ανάπτυξη εμβολίων, όπως για παράδειγμα τη δεκατία του 1970 στις ΗΠΑ, όταν εθελοντές μολύνθηκαν σκόπιμα με τον ιό της χολέρας, ενώ σε άλλες μελέτες εθελοντές μολύνθηκαν με παθογόνα της ελονοσίας.
Υπέρ των μελετών πρόκλησης υπό αυστηρότατο πλαίσιο ο ΠΟΥ
Σχέδια, τουλάχιστον επισήμως, για διεξαγωγή τέτοιων μελετών πρόκλησης στις ΗΠΑ δεν υπάρχουν προς το παρόν, μολονότι 35 μέλη του Κογκρέσου ζήτησαν από τις αρμόδιες εποπτικές Αρχές να εξετάσουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Στην Ευρώπη, η hVIVO που εδρεύει στο Λονδίνο και η SGS που έχει την έδρα της στην Ελβετία επεξεργάζονται τέτοια σενάρια με στόχο την ανάπτυξη ασφαλούς, αποτελεσματικού εμβολίου για τον κορωνοϊό, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εξέδωσε πρόσφατα σχετικές οδηγίες υπό ένα αυστηρά καθορισμένο πλαίσιο. Από την πλευρά της η αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων ουδέποτε επέτρεψε μέχρι τώρα μελέτες πρόκλησης για μια νέα ασθένεια, για την οποία δεν έχει βρθεί θεραπεία, αλλά δεν το αποκλείει.
«Πιστεύω ότι τελικά θα γίνουν», λέει ο δρ Μάθιου Μέμολι, διευθυντής κλινικών μελετών του Eργαστηρίου Λοιμωδών Νοσημάτων του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας των ΗΠΑ. «Πάρα πολλά μπορεί να αλλάξουν, αλλά θεωρώ ότι είναι πιθανόν να γίνουν μελέτες πρόκλησης κάποια στιγμή στο μέλλον»…