Σας έχει τύχει ποτέ να χαθείτε στις σκέψεις σας, δημιουργώντας φανταστικούς κόσμους ή ολόκληρους διαλόγους; Να ονειροπολείτε, ενώ ο πραγματικός κόσμος περνά απαρατήρητος;
Αν και το να ονειροπολεί κανείς είναι κάτι συνηθισμένο και συχνά ωφέλιμο, υπάρχουν περιπτώσεις όπου ξεπερνά τα όρια του ελέγχου και αρχίζει να επηρεάζει την καθημερινή ζωή.
Αυτό το φαινόμενο είναι γνωστό ως διαταραχή υπερβολικής ονειροπόλησης, μια κατάσταση που δεν έχει ακόμη επίσημα αναγνωριστεί πλήρως από την ιατρική κοινότητα, αλλά κερδίζει ολοένα και μεγαλύτερο ενδιαφέρον από ειδικούς και ασθενείς σε όλο τον κόσμο.
Τι είναι η Διαταραχή Υπερβολικής Ονειροπόλησης;
Η διαταραχή υπερβολικής ονειροπόλησης, γνωστή στα αγγλικά ως Maladaptive Daydreaming (MD), χαρακτηρίζεται από έντονες, παρατεταμένες και επαναλαμβανόμενες φαντασιώσεις, οι οποίες αντικαθιστούν σε σημαντικό βαθμό την αλληλεπίδραση με τον πραγματικό κόσμο.
Αυτές οι φαντασιώσεις είναι συχνά εξαιρετικά ζωντανές, περιλαμβάνουν φανταστικούς χαρακτήρες, περίπλοκα σκηνικά και ακόμη και εσωτερικές μουσικές επενδύσεις, λειτουργώντας σαν μια μορφή φυγής από την πραγματικότητα.
Σε αντίθεση με την κοινή ονειροπόληση, η οποία συνήθως είναι σύντομη και αβλαβής, η διαταραχή αυτή χαρακτηρίζεται από την απώλεια ελέγχου πάνω στην φανταστική δραστηριότητα. Άτομα με αυτή την κατάσταση μπορεί να περνούν ώρες απορροφημένα στις φαντασιώσεις τους, παραμελώντας καθημερινές ευθύνες, προσωπικές σχέσεις και την αυτοφροντίδα τους. Αυτή η συμπεριφορά μπορεί να επηρεάσει βαθιά την ακαδημαϊκή, επαγγελματική και κοινωνική ζωή του ατόμου.
Παρά το γεγονός ότι δεν είναι επίσημα καταγεγραμμένο στο DSM-5 (Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών), πολλοί επαγγελματίες ψυχικής υγείας αναγνωρίζουν την διαταραχή βάσει σταθερών μαρτυριών από ασθενείς και αναδυόμενων ερευνών πάνω στο θέμα.
Συμπτώματα και συνηθισμένες συμπεριφορές
Μεταξύ των κυριότερων συμπτωμάτων της διαταραχής υπερβολικής ονειροπόλησης, περιλαμβάνονται τα εξής:
- Ζωντανές και περίπλοκες φαντασιώσεις, συχνά με συνεχιζόμενα σενάρια, σαν να είναι εσωτερικές σειρές ή ταινίες.
- Επαναλαμβανόμενες κινήσεις κατά τη διάρκεια της ονειροπόλησης, όπως το κούνημα του σώματος, το περπάτημα σε κύκλους ή οι εκφράσεις του προσώπου.
- Δυσκολία συγκέντρωσης σε καθημερινές δραστηριότητες λόγω της συχνής εισβολής των ονειροπολήσεων.
- Επιθυμία απομόνωσης για να συνεχιστεί η ονειροπόληση χωρίς διακοπές.
- Αίσθηση ευφορίας ή συναισθηματικής ανακούφισης όταν βυθίζεται κανείς στις φαντασιώσεις.
- Ενοχές ή απογοήτευση για την απώλεια χρόνου και την αδυναμία ολοκλήρωσης σημαντικών δραστηριοτήτων.
- Διατήρηση της ικανότητας να διακρίνει κανείς τη φαντασία από την πραγματικότητα, σε αντίθεση με τις ψυχωτικές καταστάσεις.
Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι, ακόμη και αν το άτομο γνωρίζει ότι τα φανταστικά σενάρια δεν είναι πραγματικά, μπορεί να προτιμά τη φαντασία από την πραγματικότητα, ιδιαίτερα σε περιόδους άγχη ή συναισθηματικού πόνου.
Πιθανές αιτίες
Αν και οι ακριβείς αιτίες της διαταραχής υπερβολικής ονειροπόλησης δεν είναι πλήρως κατανοητές, μελέτες και μαρτυρίες υποδεικνύουν ορισμένους παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν στην ανάπτυξη αυτής της κατάστασης:
- Τραύματα στην παιδική ηλικία ή εμπειρίες συναισθηματικής, σωματικής κακοποίησης ή παραμέλησης.
- Κοινωνική απομόνωση και δυσκολίες στην ενσωμάτωση με άλλους ανθρώπους.
- Συσχετιζόμενες ψυχιατρικές καταστάσεις, όπως κατάθλιψη, άγχος, ΙΨΔ (Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή) και ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας).
- Έλλειψη γνωστικού ερεθισμού ή μονοτονία στο περιβάλλον, που ενθαρρύνει τη φυγή προς τον εσωτερικό κόσμο.
- Υψηλό επίπεδο δημιουργικότητας, συχνά παρόν σε άτομα με καλλιτεχνικές ικανότητες, αφηγηματικές δυνατότητες ή έντονη συναισθηματική ευαισθησία.
- Δεν υπάρχει συγκεκριμένο παράγοντας εκκίνησης, αλλά μια συνδυασμένη επίδραση ψυχολογικών, συναισθηματικών και περιβαλλοντικών παραμέτρων που μπορεί να προδιαθέσουν ένα άτομο στην εμφάνιση της διαταραχής.