Δυσάρεστα νέα έχουν οι επιστήμονες για όλους όσοι ήλπιζαν να δουν ένα φως στο βάθος του τούνελ της πανδημίας του κορωνοϊού μέσα στο επόμενο εξάμηνο, αφού, όπως λένε, ο εφιάλτης αργεί ακόμη να τελειώσει.
Νέα ξεσπάσματα της πανδημίας του κορωνοϊού προβλέπεται να οδηγήσουν και πάλι σε κλείσιμο σχολείων και την ακύρωση διά ζώσης μαθημάτων, οι εμβολιασμένοι τρόφιμοι των οίκων ευγηρίας θα τρέμουν στην ιδέα μιας μόλυνσης, οι εργαζόμενοι θα ζυγίζουν τους κινδύνους της επιστροφής στα γραφεία τους, καθώς τα νοσοκομεία θα γονατίζουν και πάλι.
Οι ειδικοί συμφωνούν, όπως αναφέρει το Bloomberg, ότι σχεδόν όλοι είτε θα μολυνθούν είτε θα έχουν εμβολιαστεί προτού λήξει η πανδημία, ή ίσως και τα δύο. Κάποιοι λίγοι άτυχοι θα μολυνθούν από τον κορωνοϊό περισσότερες από μία φορά και η μάχη με τον SARS-CoV-2 ανάμεσα στα κύματα των μολύνσεων που οδηγούν σε νέα στελέχη και στην κούρσα για τον εμβολιασμό της πλειονότητας των κατοίκων του πλανήτη δεν θα τελειώσει προτού ο κορωνοϊός μας αγγίξει όλους.
«Βλέπω αυτά τα συνεχιζόμενα ξεσπάσματα σ’ ολόκληρο τον πλανήτη, που υποχωρούν πιθανώς κάπως απότομα, και σκέφτομαι ότι πολύ εύκολα μπορεί να δούμε νέα το φθινόπωρο και τον χειμώνα», λέει ο Μάικλ Όστερχολμ, σύμβουλος του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν για την υγειονομική κρίση και διευθυντής του Κέντρου Έρευνας και Πολιτικής Λοιμωδών Νοσημάτων του Πανεπιστημίου της Μινεσότα.
Καθώς απομένουν δισεκατομμύρια άνθρωποι ανά την υφήλιο να εμβολιαστούν και με μικρές τώρα πιθανότητες εξάλειψης του κορωνοϊού, μπορούμε να αναμένουμε νέα ξεσπάσματα σε σχολικές αίθουσες, εργασιακούς χώρους και μέσα μαζικής μεταφοράς τους ερχόμενους μήνες, καθώς ξανανοίγουν οι οικονομίες.
Ακόμη και με την αύξηση του ποσοστού των εμβολιασμών θα υπάρχουν πάντα άνθρωποι ευάλωτοι στον κορωνοϊό, από τα νεογέννητα και εκείνους που αδυνατούν ή δεν θέλουν να εμβολιαστούν και διατρέχουν 11 φορές υψηλότερο κίνδυνο να πεθάνουν, σύμφωνα με τα αμερικανικά CDC, μέχρι εκείνους που κάνουν το εμβόλιο αλλά μολαταύτα μολύνονται, καθώς πέφτουν με την πάροδο του χρόνου οι άμυνές τους.
Δύσκολοι οι επόμενοι μήνες της πανδημίας
Οι ειδικοί συμφωνούν ότι οι επόμενοι μήνες θα είναι δύσκολοι κι ένας βασικός κίνδυνος είναι η πιθανή εμφάνιση μιας παραλλαγής του κορωνοϊού ανθεκτικής στα εμβόλια.
«Θα διαβούμε λόφους και κοιλάδες τουλάχιστον τα επόμενα λίγα χρόνια, καθώς θα συνεχίζεται η εμβολιαστική εκστρατεία. Θα βοηθήσει βέβαια, αλλά η πρόκληση θα είναι πόσο μεγάλη θα είναι η απόσταση ανάμεσα στους λόφους και τις κοιλάδες αυτές. Αυτό δεν το γνωρίζουμε. Αλλά εκείνο που λέω είναι ότι αντιμετωπίζουμε μια πανδημία του κορωνοϊού σαν δασική πυρκαγιά, που δεν θα σταματήσει μέχρις ότου βρει όλη την ''ανθρώπινη ξυλεία'' που μπορεί να κάψει», σημειώνει ο Όστερχολμ.
Η σύγκριση του κορωνοϊού με άλλες πανδημίες
Οι πέντε μεγάλες πανδημίες γρίπης των τελευταίων 130 χρόνων μάς δίνουν μια ιδέα τού πώς θα εξελιχθεί κι αυτή του κορωνοϊού, σύμφωνα με την επιδημιολόγο και καθηγήτρια Επιστημών Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Ροσκίλντε της Δανίας, Λόνε Σίμονσεν.
Η μεγαλύτερη σε διάρκεια πανδημία γρίπης διήρκεσε πέντε χρόνια, οι περισσότερες, ωστόσο, συνοδεύτηκαν από δύο έως τέσσερα κύματα σε διάστημα δύο έως τριών ετών κατά μέσο όρο.
Η πανδημία του κορωνοϊού ήδη δείχνει ότι είναι μεταξύ των σοβαρότερων, καθώς ολοκληρώνεται η δεύτερη χρονιά της μεσούντος ενός τρίτου κύματος και τέλος δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα.
Δεν αποκλείεται ο κορωνοϊός να μην ακολουθήσει την πορεία των προηγούμενων πανδημιών, αφού σε τελική ανάλυση είναι ένα διαφορετικό, νέο και πιθανώς πιο λοιμογόνο παθογόνο. Αλλά με έναν τραγικό απολογισμό θυμάτων, που ξεπερνά μέχρι στιγμής τα 4,6 εκατ. ανθρώπους ανά την υφήλιο, είναι ήδη δύο και πάνω φορές φονικότερος απ’ οποιαδήποτε επιδημία ύστερα από εκείνη της ισπανικής γρίπης του 1918.
Χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Ρωσία και το Ισραήλ, που αντιμετώπισαν βίαια πρώτα κύματα και προχώρησαν σε πολύ υψηλά ποσοστά εμβολιασμού των κατοίκων τους, φλερτάρουν με αριθμούς-ρεκόρ κρουσμάτων.
Η ανοσοποίηση βοηθά στον μετριασμό των σοβαρών περιστατικών και των θανάτων, αλλά η αύξηση των κρουσμάτων σημαίνει ότι ο κορωνοϊός πλήττει πλέον τους νέους και όσους δεν έχουν ακόμη εμβολιαστεί.
Χώρες με χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού, μεταξύ των οποίων η Αυστραλία, το Ιράν, η Μαλαισία και το Μεξικό, βρίσκονται αντιμέτωπες με τα μεγαλύτερα μέχρι στιγμής ξεσπάσματα λόγω της λοιμογόνου παραλλαγής Δέλτα, και με τον κορωνοϊό να εξαπλώνεται ακόμη ανεξέλεγκτος σε μεγάλες περιοχές του πλανήτη, μια νέα επικίνδυνη παραλλαγή δεν αποκλείεται να αναδυθεί, συμφωνούν οι ειδικοί.
Σύμφωνα με τη Σίμονσεν, η ιστορία αποδεικνύει εσφαλμένη την αντίληψη ότι οι ιοί μετριάζονται αυτόματα συν τω χρόνω για να μην εξαλειφθεί πλήρως ο πληθυσμός των ξενιστών τους.
Αν και οι νέες μεταλλάξεις δεν είναι πάντα σφοδρότερες από τις προηγούμενες, «οι πανδημίες μπορούν να γίνουν φονικότερες όσο διαρκούν, καθώς ο ιός προσαρμόζεται στο νέο ξενιστή του», υπογραμμίζει.
Ο κορωνοϊός πιθανώς θα απαιτεί νέα εμβόλια, σαν τη γρίπη
Στις πρώτες φάσεις της πανδημίας του κορωνοϊού υπήρχαν λόγοι να ελπίζουμε ότι τα εμβόλια θα παρέχουν μακροπρόθεσμη προστασία, όπως και τα παιδικά εμβόλια που σταματούν ασθένειες όπως η πολιομυελίτιδα.
Οι κορωνοϊοί έχουν έναν μηχανισμό «διόρθωσης κειμένου», ο οποίος διορθώνει τα εγγενή σφάλματα που προκαλούνται όταν ο ιός αναπαράγεται, μειώνοντας την πιθανότητα εμφάνισης παραλλαγών, όταν ο ιός μεταδίδεται από το ένα άτομο στο άλλο. Ο αριθμός των παγκόσμιων κρουσμάτων ήταν τόσο μεγάλος, ωστόσο, που ούτως ή άλλως συμβαίνουν μεταλλάξεις.
«Με την πανδημία, έχουμε αυτήν την τεράστια δύναμη μόλυνσης», λέει ο Κάντα Σουμπαράο, διευθυντής του Συνεργαζόμενου Κέντρου Αναφοράς και Έρευνας για τη Γρίπη του ΠΟΥ στο Ινστιτούτο Πίτερ Ντόχερτι για τις Λοιμώξεις και την Ανοσία στη Μελβούρνη. «Αυτό έχει αντισταθμίσει την ικανότητα του ιού να διορθώνει τα σφάλματα». Κι αυτό ίσως έχει ως αποτέλεσμα ο κορωνοϊός να εξελιχθεί σαν τη γρίπη, απαιτώντας τακτικό εμβολιασμό με νέα εμβόλια, για να παραμένουν αποτελεσματικά, καθώς εξελίσσεται ο ιός.
Μερικοί ερευνητές λένε ότι ο SARS-CoV-2 είναι έτοιμος να γίνει εντελώς ανθεκτικός στην πρώτη γενιά εμβολίων. Μελέτη από την Ιαπωνία, η οποία δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί ή αξιολογηθεί από ομοτίμους, υποδηλώνει ότι οι δυνητικά επικίνδυνες μεταλλάξεις στην παραλλαγή Δέλτα του κορωνοϊού συλλέγονται ήδη σε μια παγκόσμια βάση δεδομένων, που χρησιμοποιείται για την παρακολούθηση τέτοιων εξελίξεων.
Οι αναφορές για τα σημερινά στελέχη του κορωνοϊού, που ξεπέρασαν τις άμυνες των εμβολίων ή προκάλεσαν υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας, δεν έχουν υποβληθεί μέχρι στιγμής σε αυστηρό έλεγχο. «Αυτό είναι ένα σενάριο που ελπίζουμε να μη συμβεί», είπε η Σίμονσεν, «γιατί τότε θα έπρεπε να τα κάνουμε όλα ξανά».
Άλλες ακόμη πιο ζοφερές προοπτικές για τους επόμενους μήνες περιλαμβάνουν την εμφάνιση ενός νέου ιού γρίπης ή άλλου κορωνοϊού που θα μεταπηδήσει στους ανθρώπους. «Όσο υπάρχουν δεξαμενές ζώων ξενιστών κορωνοϊών υπάρχει πάντα η πιθανότητα να εμφανιστεί στο μέλλον ένας νέος ζωονοτικός κορωνοϊός», σημειώνει ο Σουμπαράο. «Υπάρχει ο κίνδυνος εμφάνισης ενός άλλου, όσο αντιμετωπίζουμε αυτόν εδώ».
Πώς θα τελειώσει η πανδημία του κορωνοϊού
Η πανδημία φαίνεται ότι δεν θα τελειώσει μέσα στο επόμενο εξάμηνο, αφού οι ειδικοί συμφωνούν, γενικώς, ότι ο εφιάλτης του κορωνοϊού θα τεθεί υπό έλεγχο όταν οι περισσότεροι άνθρωποι -ίσως το 90% με 95% του παγκόσμιου πληθυσμού- θα έχει αποκτήσει ανοσία είτε μέσω εμβολιασμού είτε με φυσικό τρόπο από προηγούμενη μόλυνση.
Ωστόσο, το «κλειδί» παραμένει ο εμβολιασμός, υπογραμμίζουν. «Χωρίς τον εμβολιασμό είμαστε σαν θύματα που περιμένουν να πιαστούν στη φάκα, επειδή ο κορωνοϊός θα εξαπλωθεί ευρύτατα και θα βρει σχεδόν τους πάντες αυτό το φθινόπωρο και τον χειμώνα», λέει η Σίμονσεν.
Μέχρι στιγμής έχουν χορηγηθεί πάνω από 5,66 δισ. δόσεις εμβολίων για τον κορωνοϊό ανά την υφήλιο, σύμφωνα με στοιχεία του Bloomberg, αλλά η επιτυχία της εμβολιαστικής εκστρατείας, π.χ. στην ΕΕ, τη Βόρεια Αμερική και την Κίνα, καλύπτει την αποτυχία σε άλλες περιοχές, όπως στην Αφρική, όπου οι περισσότερες χώρες έχουν εμβολιάσει πλήρως λιγότερο από το 5% των πληθυσμών τους, και την Ινδία, όπου ο εμβολιασμός κινείται περίπου στο 26%.
Σύμφωνα με την Έρικα Τσάρτερς, επίκουρη καθηγήτρια της Ιστορίας της Ιατρικής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και συντονίστρια ενός πρότζεκτ για το πώς τελειώνουν οι επιδημίες, η πανδημία του κορωνοϊού θα τελειώσει σε διαφορετικά χρονικά σημεία σε διάφορα μέρη και οι κυβερνήσεις θα αποφασίσουν με τι ποσοστό της νόσου στους πληθυσμούς θα μπορούν να συμβιβαστούν.
Οι προσεγγίσεις ποικίλλουν, και ενώ κάποιες χώρες αποβλέπουν ακόμη σε μηδενικά κρούσματα, η πλήρης εκρίζωση του κορωνοϊού φαντάζει απίθανη. Κράτη όπως η Δανία και η Σιγκαπούρη, που κατάφεραν να συγκρατήσουν σχετικά χαμηλά τον αριθμό των κρουσμάτων, ήδη κινούνται προς μια νέα, μετα-πανδημική πραγματικότητα, με ελάχιστα περιοριστικά μέτρα. Άλλες, όπως οι ΗΠΑ και η Βρετανία, ξανανοίγουν τις οικονομίες τους, μολονότι τα κρούσματα κινούνται κοντά σε επίπεδα-ρεκόρ, ενώ Κίνα, Χονγκ Κονγκ και Νέα Ζηλανδία υιοθετούν πολιτική μηδενικής ανοχής σε εγχώρια κρούσματα και ως εκ τούτου θα είναι από τις τελευταίες χώρες που θα αποχαιρετήσουν τα περιοριστικά μέτρα.
«Η διαδικασία που θα οδηγήσει στη λήξη δεν θα είναι ενιαία. Η πανδημία είναι βιολογικό, αλλά και πολιτικό και κοινωνικό φαινόμενο, και βλέπουμε διάφορες προσεγγίσεις», λέει η Τσάρτερς.
Πιθανώς, θα αφήσει βαριά κληρονομιά για τα επόμενα χρόνια, αλλά μέχρι τότε, συμφωνούν οι ειδικοί, θα πρέπει να ετοιμαζόμαστε για μια παράταση της πανδημίας για πολλούς ακόμη μήνες. «Όποιος νομίζει ότι σε λίγες μέρες ή λίγους μήνες θα έχουμε τελειώσει μ’ αυτό, πλανάται πλάνην οικτράν», καταλήγει ο Μάικλ Όστερχολμ.