Για δεκαετίες μετά την εγκατάλειψή του, δεν ήταν πολλά γνωστά για το νησί της Σπιναλόγκας ή για τις μέρες του ως αποικία λεπρών, αλλά όλα αυτά ανήκουν στο παρελθόν.
Το νησί της Σπιναλόγκας (γνωστό και ως Καλυδώνα) βρίσκεται στην Ανατολική Κρήτη, κοντά στα χωριά Ελούντα και Πλάκα. Αφού το υπέροχο μυθιστόρημα της Victoria Hislop «Το νησί» έγινε μπεστ σέλερ και επιτυχημένη τηλεοπτική σειρά στο Μega, η Σπιναλόγκα βρέθηκε στην κορυφή της λίστας με εκατομμύρια ταξιδιώτες να την επισκέπτονται κάθε χρόνο.
Η πρώιμη ιστορία της Σπιναλόγκας
Το νησί της Σπιναλόγκας είναι ένα αρχαίο φρούριο που χτίστηκε για πρώτη φορά για να προστατεύσει την αρχαία Ολούς (Ελούντα), που ήταν κάποτε μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Κρήτης, ειδικά μεταξύ 3000-900 π.Χ.
Αργότερα τον 16ο αιώνα, οι Ενετοί έχτισαν ένα φρούριο στη Σπιναλόγκα πάνω από τα ερείπια μιας ακρόπολης και θεωρήθηκε απόρθητο. Αυτό δεν εμπόδισε τον πειρατή Μπαρμπαρόσα (που εμφανίζεται τώρα στην ταινία του Χόλιγουντ οι Πειρατές της Καραϊβικής) να επιχειρεί να εισβάλει στο φρούριο.
Οι Ενετοί, ωστόσο, διατήρησαν τον έλεγχο του νησιού μέχρι που το κατέλαβε η Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1715 και δημιούργησε ένα τουρκικό χωριό με περίπου χίλιους κατοίκους.
Σπιναλόγκα, η τελευταία αποικία των λεπρών
Μετά την ανεξαρτησία της Κρήτης, οι Τούρκοι έπρεπε να εγκαταλείψουν το νησί της Κρήτης. Όμως εκείνοι που ζούσαν στη Σπιναλόγκα ήταν απρόθυμοι να φύγουν. Λέγεται, λοιπόν, ότι η ελληνική κυβέρνηση μετέτρεψε το νησί σε αποικία λεπρών για να τρομάξει τους εναπομείναντες Τούρκους. Έτσι, από το 1903 έως το 1957, το νησί έγινε αποικία λεπρών. Περίπου 400 άνθρωποι κατοικούσαν στο νησί κατά τη διάρκεια του μισού αιώνα. Η λέπρα, η αρχαιότερη γνωστή ασθένεια στον άνθρωπο, ήταν μια από τις πιο τρομακτικές και προσβλητικές ασθένειες. Αν και σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με παραμορφώσεις που επηρεάζουν το πρόσωπο και τα άκρα, μπορεί, στην πραγματικότητα, να προκαλέσει και βλάβες στα νεύρα, ενώ ήταν και ένα μεγάλο κοινωνικό στίγμα για τους ασθενείς. Οι λεπροί στιγματίζονταν από τις οικογένειές τους, την κοινωνία, ακόμη και τους γιατρούς.
Μάλιστα η απαρχαιωμένη αντίληψη της μεταχείρισης ενός λεπρού ως «ακάθαρτου» και ως σαφής απόδειξη των αμαρτιών του παρελθόντος, διατηρήθηκε ζωντανή για πολλούς αιώνες. Άνθρωποι από την Κρήτη και άλλα μέρη της Ελλάδας που έπασχαν από λέπρα στάλθηκαν για να ζήσουν τις μέρες τους σε αυτό το μικρό νησί. Εκείνη την εποχή η λέπρα εξακολουθούσε να θεωρείται ως μια εξαιρετικά μεταδοτική και ανίατη ασθένεια και οι πάσχοντες ήταν παρίες.
Ωστόσο, οι εξορισμένοι κάτοικοι που στάλθηκαν στη Σπιναλόγκα δεν έμειναν στο «μοιρολόι» της αρρώστιας τους. Αντίθετα, σχημάτισαν μια ακμάζουσα κοινότητα. Είχαν έναν πολυσύχναστο εμπορικό δρόμο, καφετέριες, κινηματογράφο, εκκλησία, σπίτια, οικόπεδα και φυσικά ένα νοσοκομείο.
Μαζί με τους αναπόφευκτους θανάτους στο νησί, υπήρξαν και γεννήσεις και γάμοι κατά τη διάρκεια του των 52 χρόνων της ιστορίας του ως λεπροκομείου.
Τελικά, στις 22 Ιουνίου του 1957, η Σπιναλόγκα έκλεισε, καθώς οι λεπροί που έμεναν εκεί θεραπεύτηκαν, με χρήση αντιβιοτικών. Η κυβέρνηση έκλεισε την αποικία και το νησί παρέμεινε ακατοίκητο από τότε.
Η Σπιναλόγκα σήμερα
Η συνέχεια είναι λίγο πολύ γνωστή. Το νησί έμεινε αναξιοποίητο για πολλά χρόνια, άρχισε, όμως, να προσελκύει το ενδιαφέρον των τουριστών, που το επισκέπτονταν όλο και περισσότερο. Έτσι, ξεκίνησε σταδιακά η επισκευή κι αναστήλωση των κτισμάτων και των δρόμων και η Σπιναλόγκα κέρδισε ακόμα πιο πολλούς επισκέπτες.
Σήμερα, το ατμοσφαιρικό νησί της Σπιναλόγκας προσελκύει πάρα πολλούς επισκέπτες και είναι ένα από τα κύρια τουριστικά αξιοθέατα της Κρήτης.
Πλέον, είναι εύκολα προσβάσιμο από το χωριό Ελούντα ή την Πλάκα αλλά και από την πόλη του Αγίου Νικολάου. Τα τουριστικά σκάφη αναχωρούν κάθε μια ώρα σε καθημερινή βάση κατά τη θερινή περίοδο και οδηγούν τους ταξιδιώτες σε ένα νησί που έμεινε στην ιστορία, ως νησί πόνου. Θεωρείται, μάλιστα, αυτονόητο ότι αν βρεθεί κανείς σε αυτή την πλευρά της Κρήτης να επισκεφτεί και "το νησί", όπως το αποκαλούσαν οι κάτοικοι του Αγίου Νικολάου τότε.
Αποτελεί, μάλιστα, τον δεύτερο δημοφιλέστερο αρχαιολογικό χώρο στην Κρήτη, μετά την Κνωσσό.