Ενα χωριό που αποζημιώνει και τον πιο απαιτητικό περιηγητή είναι η Ελάτα της Χίου. Ενα μεσαιωνικό χωριό, 24 χλμ. νότια από την πόλη.
Το χωριό είναι χτισμένο σε ημιορεινή περιοχή της Χίου με υψόμετρο 190 μέτρα. Όπως και τα άλλα μεσαιωνικά χωριά της Χίου δημιουργήθηκε μετά την κατάκτηση της από τους Γενουάτες το 1346, και έχει φρουριακό χαρακτήρα εξ αιτίας της ανάγκης που επέβαλαν οι συχνές επιδρομές των πειρατών, η καλύτερη εκμετάλλευση της μαστίχας και ο έλεγχος των κατοίκων.
Στη μέση υπήρχε ο κεντρικός πύργος, μία μικρή πλατεία και γύρω ο οικισμός ως ένα συμπαγές συγκρότημα, που οι εξωτερικοί συνεχόμενοι τοίχοι των ακραίων σπιτιών σχημάτιζαν το τείχος.
Ενωμένα στο ύψος του πρώτου ορόφου είναι και τα σπίτια, αφήνοντας από κάτω τα στενά δρομάκια, που σχηματίζουν κατά διαστήματα μικρές σήραγγες. Μία γεύση από την ομορφιά του τόπου στο παρακάτω βίντεο.
Μικροί βυζαντινοί οικισμοί, έφτιαξαν την Ελάτα της Χίου
Για τη δημιουργία του χωριού συνενώθηκαν μικροί βυζαντινοί οικισμοί, από τους οποίους σώζονται τα ονόματα Αγ. Μακάριος, Αγία Ειρήνη, Πηγάδι, Άγιος Μαρδάς, Αρμοβέσσα, Κεραμειό, Χωρή, Μητρόθια, Αλμυρός, Αγία Παρασκευή, και εμφανή υπολείμματα.
Σύμφωνα με την παράδοση, η ονομασία του χωριού οφείλεται στο «ελάτε, ελάτε», που φώναζαν στους κατοίκους των γύρω οικισμών για να μπουν στο καστροχώρι, όταν από τις βίγλες τούς ειδοποιούσαν ότι πλησίαζαν πειρατικά.
Σήμερα διασώζεται μεγάλο μέρος της φρουριακής μορφής και η ονομασία των δύο πυλών, Έξω πόρτα και Κάτω πόρτα, και αναγνωρίζονται τα σημεία που βρίσκονταν οι τέσσερις από τους πέντε περιφερειακούς πυργίσκους.
Το χωριό της Χίου με την εκκλησία του 14-15ου αιώνα
Ο κεντρικός πύργος γκρεμίστηκε το 1902 για να φτιαχτεί ο σημερινός ενοριακός ναός, που τιμάται στο όνομα της Αγίας Τριάδας και ξεχωρίζει από όποια μεριά και αν αντικρίσει κάποιος το χωριό.
Δίπλα βρίσκεται η παλιά μικρή χωριοκκλησιά του 14-15ου αιώνα, ο Άγιος Ιωάννης, ενώ στη γύρω περιοχή υπάρχουν πάνω από είκοσι εκκλησίες. Σύμφωνα με μαρτυρίες ο Άγιος Μακάριος, είναι το παλαιότερο εξωκκλήσι της Χίου. Στην Ιερά Μονή Παναγίας Φανερωμένης - «Ελατούσενας», που ιδρύθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα, υπάρχει παλαιό ξυλόγλυπτο τέμπλο και η θαυματουργή εικόνα της Θεοτόκου.
Το χωριό της Χίου για απαιτητικούς επισκέπτες
Η Ελάτα είναι η γενέτειρα του ποιητή Γ. Βερίτη (Αλεξάνδρου Γκιάλα), το σπίτι του οποίου σώζεται αναπαλαιωμένο κατά την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, ενώ σε κοντινή απόσταση βρίσκεται το περίφημο Μουσείο Μαστίχας.
Το φυσικό επίνειο της Ελάτας είναι ο όρμος Αγία Ειρήνη με το ομώνυμο εξωκκλήσι, σε απόσταση 3,5 χιλιόμετρα από το χωριό. Εκεί υπάρχει μικρή αμμώδης παραλία και ένα μικρό λιμάνι με ψαρόβαρκες. Ο περίπατος στα στενά δρομάκια του χωριού ανάμεσα στα πέτρινα σπίτια και το καταπληκτικό ηλιοβασίλεμα μαγεύουν και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη.
