Στην αρχαιότητα υπήρχε μια πολυσύχναστη πόλη-λιμάνι στην Αίγυπτο, γνωστή για τους απίστευτους ναούς της.
Το Ηράκλειον ή Θώνις, που βρίσκεται στη Μεσόγειο, είχε σχεδόν ξεχαστεί για πάντα, αφού βυθίστηκε πριν από 1.200 χρόνια.
Διάσπαρτη σε μια σειρά αλληλένδετων νησιών στα ανοικτά των βόρειων ακτών, η μητρόπολη -που ονομάστηκε «Βενετία του Νείλου»- ήταν κάποτε η πύλη της χώρας προς τη Μεσόγειο.
Το Ηράκλειον ή Θώνις βρίσκεται κοντά στον σημερινό κόλπο Abu Qir. Κάθε πλοίο που έφερνε εμπορεύματα στην αρχαία Αίγυπτο χρησιμοποιούσε το λιμάνι της ως πρώτη στάση. Τα εμπορεύματα αυτά επιθεωρούνταν και φορολογούνταν στα καθορισμένα τελωνεία και στη συνέχεια διανέμονταν στην ηπειρωτική χώρα.
Οι αρχαίοι Έλληνες ιστορικοί και φιλόσοφοι έχουν όλοι αναφερθεί στην πόλη αυτή, η οποία απέκτησε ιδιαίτερη σημασία κατά την πτώση των Φαραώ.
Τι ξέρουμε για την πόλη
Η πόλη ήταν χτισμένη γύρω από έναν κεντρικό ναό και διασταυρωνόταν από κανάλια με αρκετά λιμάνια και αγκυροβόλια. Ένα δίκτυο πορθμείων, γεφυρών και πλωτήρων συνέδεε όλα τα σπίτια της πόλης.
Ωστόσο, το κύριο αξιοθέατο ήταν ο μεγάλος ναός του Amun-Gereb, που βρισκόταν στο κέντρο της πόλης.
Η Θώνις ήταν σίγουρα μια εκπληκτική πόλη, ίσως μια από τις μεγαλύτερες της εποχής της, αλλά οι περισσότερες περιγραφές της έχουν χαθεί στο χρόνο.
Το μόνο μέρος όπου η πόλη υπήρχε ήταν σε τρία βασίλεια μύθων.
Ο Ηρόδοτος περιέγραψε την πόλη ως το σημείο όπου ο Ηρακλής έφτασε για πρώτη φορά στην Αίγυπτο και ως το μέρος το οποίο επισκέφθηκαν πριν από την έναρξη του Τρωικού Πολέμου ο Πάρις και η ωραία Ελένη.
Η πτώση της πόλης
Με την πάροδο του χρόνου, η τύχη της πόλης άλλαξε δραματικά. Κάπου το 331 π.Χ., ο Μέγας Αλέξανδρος ίδρυσε τη θρυλική πόλη της Αλεξάνδρειας, μόλις 15 μίλια μακριά από τη Θώνη.
Τελικά, η πολυσύχναστη πόλη του Μεγάλου Αλεξάνδρου -η οποία διέθετε επίσης τον περίφημο Φάρο- πήρε τη σκυτάλη από το μεγαλείο της Θώνης, καθώς έγινε το κύριο εμπορικό κέντρο της περιοχής.
Αλλά αυτό που πραγματικά κατέστρεψε τη Θώνη ήταν η οργή της φύσης, καθώς η πόλη κατέρρευσε από μια σειρά σεισμών, τσουνάμι και άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Ύστερα από μια καταστροφική πλημμύρα γύρω στο 100 π.Χ., η πόλη υπέκυψε και έγινε μια μητρόπολη ερειπίων.
Λίγοι κάτοικοι έμειναν μέχρι να έρθουν οι Ρωμαίοι και ακόμη και οι Άραβες και να κυβερνήσουν τον τόπο, αλλά μέχρι το τέλος του όγδοου αιώνα μ.Χ., ό,τι είχε απομείνει από τη Θώνη είχε βυθιστεί στη θάλασσα, ενώ η άμμος που κάλυπτε τα απομεινάρια της καθιστούσαν απίθανο να την ανακαλύψουν οι άνθρωποι, ακόμη και τυχαία.
Για περισσότερο από μια χιλιετία, η πραγματική ταυτότητα της πόλης ήταν άγνωστη και οι άνθρωποι πίστευαν ότι υπήρχε μόνο στη σφαίρα της μυθολογίας, μέχρι που μια ομάδα ερευνητών επιβεβαίωσε την ύπαρξή της.
Η Θώνη-Ηράκλειον ανακαλύφθηκε, τελικά, από υποβρύχιους αρχαιολόγους, στις αρχές της δεκαετίας του 2000.
Όταν ο Γάλλος αρχαιολόγος Franck Goddio και η ομάδα του βούτηξαν στα βάθη της θάλασσας βρέθηκαν μπροστά στα ερείπια της Θώνης... Η αρχαία πόλη βρέθηκε πλήρως βυθισμένη κάτω από το νερό, περίπου 6,5 χιλιόμετρα από τις ακτές της Αλεξάνδρειας.
Ο Franck έγραψε στην ιστοσελίδα του: «Γι' αυτούς τους αρχαιολόγους ήταν αδιανόητο ότι μια τοποθεσία θα μπορούσε να βρεθεί μέσα στη θάλασσα, αρκετά χιλιόμετρα μακριά από την ακτή. Οι βυθισμένες πόλεις καλύπτονται από αρκετά μέτρα άμμου και ιζημάτων και είναι απολύτως δυνατό να καταδυθεί κανείς στον πυθμένα της θάλασσας και να μη γνωρίζει ότι κολυμπά πάνω από τα ερείπια μιας σημαντικής αρχαίας πόλης.
»Μπορείτε να φανταστείτε ότι ήταν εξαιρετικά δύσκολο να βρεθούν ίχνη πριν αναπτυχθεί ο τεχνικός εξοπλισμός με τον οποίο μπορούσες να τα εντοπίσεις».
Η ανακάλυψη ήρθε ως κοινή προσπάθεια των επιστημόνων και του Αιγυπτιακού Ανώτατου Συμβουλίου Αρχαιοτήτων, που βρήκαν την περιοχή το 1990.
Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2000, τολμηροί δύτες είχαν αρχίσει να εντοπίζουν τα ερείπια της αρχαίας πόλης και αυτό που είδαν ήταν πέρα από κάθε φαντασία.
Εκπληκτική ανακάλυψη
Στη Θώνη-Ηράκλειον βρέθηκαν απομεινάρια κτιρίων μαζί με αγάλματα που εκτείνονταν σε ύψος πάνω από 15 πόδια. Ανακαλύφθηκαν επίσης αντικείμενα όπως κύπελλα, σαρκοφάγοι και πέτρινες πλάκες με ιερογλυφικές επιγραφές, ενώ ανασύρθηκαν και πολεμικά κράνη, μπουκάλια αρωμάτων, άγκυρες, κοσμήματα και νομίσματα.
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά αγάλματα που βρέθηκαν ήταν αυτό του Hapi, του θεού της γονιμότητας, ο οποίος πιστεύεται ότι φύλαγε την πόλη-λιμάνι στην ακμή της.
Ένα άλλο άγαλμα που βρέθηκε ήταν αυτό της Κλεοπάτρας Γ' -μιας από τις βασίλισσες της Αιγύπτου του δεύτερου αιώνα που κυβέρνησε πριν από την πιο διάσημη Κλεοπάτρα Δ'.
Τα ερείπια και τα αντικείμενα από γρανίτη και διορίτη διατηρούνται σε αξιοσημείωτα καλή κατάσταση και δίνουν μια εικόνα γι' αυτό που ήταν, πριν από 2.300 χρόνια, μια από τις μεγαλύτερες πόλεις-λιμάνια του κόσμου.
Ωστόσο, ο Φρανκ υποστηρίζει ότι αυτά που έχουν βρει μέχρι στιγμής είναι μόνο ένα μικρό μέρος και ότι πρέπει να αποκαλυφθούν πολλά περισσότερα.
Το 2021 βρέθηκε επίσης ένα πλοίο, που πιστεύεται ότι είναι ένα αρχαίο στρατιωτικό σκάφος από τις ένδοξες ημέρες της Θώνης. Το ναυάγιο ήταν κάποτε μια γρήγορη γαλέρα, ένα μακρύ σκάφος με μεγάλα πανιά, που κατασκευάστηκε για να γλιστράει στο νερό με μεγάλες ταχύτητες.
Όταν ένας σεισμός έπληξε τη Θώνη, ο σκληρός πηλός πάνω στον οποίο ήταν χτισμένη άρχισε να συμπεριφέρεται περισσότερο σαν υγρό, ανατρέποντας κτίρια σε όλη την πόλη.
Οι μεγάλοι πέτρινοι όγκοι που έπεσαν από το ναό του Άμμωνα πιθανότατα έπεσαν πάνω στο πλοίο, προκαλώντας τη βύθισή του. Ο ναός χρησιμοποιήθηκε ήδη πριν από 2.400 χρόνια και περιείχε περίτεχνα διακοσμημένα κεραμικά και ένα χρυσό φυλαχτό που απεικόνιζε τον Bes, έναν θεό της Αιγύπτου που συνδέεται με τη γέννηση και τη γονιμότητα.