Το TikTok, η κινεζική εφαρμογή που φημίζεται για τη δημοφιλία της στους εφήβους, δέχεται το τελευταίο διάστημα πόλεμο από δυτικούς αξιωματούχους, που το καταγγέλλουν για κατασκοπεία και εθισμό.
Οι δυτικές κυβερνήσεις απαγορεύουν η μία μετά την άλλη τη χρήση του TikTok στους εργαζομένους τους.
Η κινεζικής ιδιοκτησίας εφαρμογή, που αγαπούν οι έφηβοι σε όλο τον κόσμο, αντιμετωπίζει κατηγορίες για διευκόλυνση κατασκοπείας, αποτυχία προστασίας των προσωπικών δεδομένων, ακόμη και για «διαφθορά» του μυαλού των νέων.
Οι κυβερνήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών, του Ηνωμένου Βασιλείου, του Καναδά, της Νέας Ζηλανδίας αλλά και αυτές σε ολόκληρη την Ευρώπη έχουν κινηθεί για να απαγορεύσουν τη χρήση του TikTok στα τηλέφωνα αξιωματούχων τους τελευταίους μήνες. Εάν πετύχουν τον στόχο τους, η εφαρμογή θα μπορούσε να αντιμετωπίσει περαιτέρω περιορισμούς.
Ο Λευκός Οίκος ζήτησε από την ByteDance, την κινεζική μητρική εταιρεία του TikTok, να πουλήσει την εφαρμογή, διαφορετικά θα αντιμετωπίσει πλήρη απαγόρευση στις ΗΠΑ.
Έχουν, όμως, υπόβαθρο αυτοί οι ισχυρισμοί; Οι αξιωματούχοι ασφαλείας έχουν δώσει λίγες λεπτομέρειες σχετικά με το γιατί κινούνται εναντίον του TikTok. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην ευαισθησία γύρω από θέματα εθνικής ασφάλειας ή μπορεί απλώς να υποδηλώνει ότι δεν υπάρχει πολλή ουσία πίσω από αυτή την αναταραχή.
Ο διευθύνων σύμβουλος του TikTok, Shou Zi Chew, ανακρίθηκε την Πέμπτη από το Κογκρέσο των ΗΠΑ και περιμένει από πολιτικούς από όλες τις πλευρές να τον ερευνήσουν για τους κινδύνους του TikTok.
Ακολουθούν μερικά από τα θέματα που μπορεί να αποτελούν πηγή των εντάσεων γύρω από την εφαρμογή:
Η πρόσβαση της Κίνας στα δεδομένα του TikTok
Ίσως η μεγαλύτερη ανησυχία αφορά την πιθανή πρόσβαση της κινεζικής κυβέρνησης σε δεδομένα των εκατομμυρίων χρηστών του TikTok.
Δυτικοί αξιωματούχοι ασφαλείας έχουν προειδοποιήσει ότι το ByteDance θα μπορούσε να υπόκειται στη νομοθεσία εθνικής ασφάλειας της Κίνας, και ειδικότερα στον Νόμο Εθνικής Ασφάλειας του 2017 που απαιτεί από τις κινεζικές εταιρείες να «υποστηρίζουν, να βοηθούν και να συνεργάζονται» με τις εθνικές προσπάθειες για πληροφορίες. Αυτός ο νόμος είναι μια «λευκή επιταγή» για τις κινεζικές υπηρεσίες κατασκοπείας, λένε.
Στα δεδομένα χρήστη του TikTok θα μπορούσαν επίσης να έχουν πρόσβαση οι εκατοντάδες Κινέζοι μηχανικοί και το επιχειρησιακό προσωπικό της εταιρείας, οποιοσδήποτε από τους οποίους θα μπορούσε να εργάζεται για το κράτος, λένε δυτικοί αξιωματούχοι.
Τον Δεκέμβριο του 2022, ορισμένοι υπάλληλοι της ByteDance στην Κίνα και τις ΗΠΑ στόχευσαν δημοσιογράφους σε δυτικά μέσα ενημέρωσης χρησιμοποιώντας την εφαρμογή (και αργότερα απολύθηκαν).
Τον περασμένο μήνα, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ απαγόρευσαν στο προσωπικό τους να έχει το TikTok στα τηλέφωνα εργασίας. Ένα εσωτερικό μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που εστάλη στο προσωπικό του Ευρωπαίου Επόπτη Προστασίας Δεδομένων, το οποίο είδε το Politico, ανέφερε ότι η κίνηση είχε στόχο «να μειώσει την έκθεση της Επιτροπής σε κυβερνοεπιθέσεις επειδή αυτή η εφαρμογή συλλέγει τόσα πολλά δεδομένα από κινητές συσκευές που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την οργάνωση επίθεσης στην Επιτροπή».
Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή Προστασίας Δεδομένων της Ιρλανδίας, η κύρια ρυθμιστική αρχή απορρήτου της TikTok στην ΕΕ, πρόκειται να αποφανθεί τους επόμενους μήνες εάν η εταιρεία μεταφέρει παράνομα δεδομένα Ευρωπαίων χρηστών στην Κίνα.
Οι σκεπτικιστές απέναντι στο επιχείρημα της ασφάλειας λένε ότι η κινεζική κυβέρνηση θα μπορούσε απλώς να αγοράσει πλήθος δεδομένων χρηστών από ενδιάμεσες εταιρείες που δεν υπόκεινται σε καμία ρύθμιση. Οι αμερικανικές εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως το Twitter είχαν παρόμοια προβλήματα με τη διατήρηση των δεδομένων των χρηστών από τα αδιάκριτα βλέμματα των ξένων κυβερνήσεων, σημειώνουν.
Η TikTok λέει ότι δεν έχει δώσει ποτέ δεδομένα στην κινεζική κυβέρνηση και ότι θα αρνηθεί εάν της ζητηθεί. Με καθαρά νομικούς όρους, η ByteDance έχει ενσωματωθεί στα νησιά Κέιμαν, κάτι που η TikTok υποστηρίζει ότι θα την προστατεύσει από τις νομικές υποχρεώσεις να βοηθήσει τις κινεζικές υπηρεσίες. Η ByteDance ανήκει κατά 20% στους ιδρυτές της και σε Κινέζους επενδυτές, κατά 60% σε παγκόσμιους επενδυτές και κατά 20% σε εργαζόμενους.
Από την πλευρά της, η εταιρεία έχει αποκαλύψει δύο ξεχωριστά σχέδια για την προστασία των δεδομένων. Στις ΗΠΑ, το Project Texas είναι ένα σχέδιο 1,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την οικοδόμηση ενός τείχους μεταξύ της θυγατρικής των ΗΠΑ και των Κινέζων ιδιοκτητών της. Η ευρωπαϊκή έκδοση των 1,2 δισεκατομμυρίων ευρώ, που ονομάζεται Project Clover, θα μεταφέρει τα περισσότερα από τα ευρωπαϊκά δεδομένα του TikTok σε διακομιστές στην Ευρώπη.
Ωστόσο, ο επικεφαλής Ευρωπαίος λομπίστας της TikTok, Theo Bertram, δήλωσε τον Μάρτιο ότι πρακτικά θα ήταν «εξαιρετικά δύσκολο» να σταματήσει εντελώς τη μεταφορά ευρωπαϊκών δεδομένων στην Κίνα.
Το TikTok ως διέξοδος για τους Κινέζους κατασκόπους
Εάν οι κινεζικές υπηρεσίες δεν μπορούν να έχουν νόμιμη πρόσβαση στα δεδομένα του TikTok, μπορούν απλώς να εισέλθουν από την «πίσω πόρτα», ισχυρίζονται δυτικοί αξιωματούχοι. Οι κυβερνοκατάσκοποι της Κίνας είναι από τους καλύτερους στον κόσμο και η δουλειά τους θα γίνει ευκολότερη εάν τα σύνολα δεδομένων ή οι ψηφιακές υποδομές στεγάζονται στην επικράτειά τους.
Οι ολλανδικές υπηρεσίες πληροφοριών έχουν συμβουλεύσει κυβερνητικούς αξιωματούχους να απεγκαταστήσουν εφαρμογές από χώρες που διεξάγουν «επιθετικό πρόγραμμα στον κυβερνοχώρο» κατά της Ολλανδίας -συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, αλλά και της Ρωσίας, του Ιράν και της Βόρειας Κορέας.
Οι επικριτές του επιχειρήματος της κυβερνοκατασκοπείας αναφέρονται σε μια μελέτη του 2021 από το Citizen Lab του Πανεπιστημίου του Τορόντο, η οποία διαπίστωσε ότι η εφαρμογή δεν εμφάνιζε την «απροκάλυπτα κακόβουλη συμπεριφορά» που θα περίμενε κανείς από το spyware.
Ωστόσο, ο διευθυντής του εργαστηρίου είπε ότι οι ερευνητές δεν είχαν πληροφορίες για το τι συμβαίνει με τα δεδομένα του TikTok που διατηρούνται στην Κίνα.
Το Project Texas και το Project Clover της TikTok περιλαμβάνουν βήματα για να μετριαστούν οι φόβοι για κατασκοπεία στον κυβερνοχώρο, καθώς και για τη νόμιμη πρόσβαση σε δεδομένα.
Το σχέδιο της ΕΕ θα δώσει σε έναν ευρωπαϊκό πάροχο ασφάλειας (δεν έχει ακόμη καθοριστεί) την εξουσία να ελέγχει τις πολιτικές ασφάλειας στον κυβερνοχώρο και τους ελέγχους δεδομένων και να περιορίζει την πρόσβαση σε ορισμένους υπαλλήλους. Ο Bertram είπε ότι αυτός ο πάροχος θα μπορούσε να μιλήσει με τις ευρωπαϊκές υπηρεσίες ασφαλείας και τις ρυθμιστικές αρχές «χωρίς να εμπλακούμε εμείς (TikTok), για να προσφέρει τη βεβαιότητα ότι δεν έχουμε τίποτα να κρύψουμε».
Φόβοι για τα δικαιώματα απορρήτου και τους ανήλικους χρήστες
Οι επικριτές του TikTok κατηγόρησαν την εφαρμογή για μαζική συλλογή δεδομένων, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, όπου δεν υπάρχουν γενικά ομοσπονδιακά δικαιώματα απορρήτου για τους πολίτες.
Σε δικαιοδοσίες που έχουν αυστηρούς νόμους περί απορρήτου, το TikTok αντιμετωπίζει ευρέως διαδεδομένους ισχυρισμούς ότι δεν συμμορφώνεται με αυτούς.
Η εταιρεία ερευνάται στην Ιρλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τον Καναδά σχετικά με το χειρισμό δεδομένων ανηλίκων χρηστών. Τα Παρατηρητήρια σε Ολλανδία, Ιταλία και Γαλλία έχουν επίσης διερευνήσει τις πρακτικές απορρήτου της TikTok σχετικά με την εξατομικευμένη διαφήμιση και την αποτυχία περιορισμού της πρόσβασης των παιδιών στην πλατφόρμα της.
Το TikTok αρνήθηκε τις κατηγορίες που διατυπώθηκαν σε ορισμένες από τις εκθέσεις και υποστήριξε ότι οι αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας συλλέγουν τον ίδιο μεγάλο όγκο δεδομένων. Σε Meta, Amazon και άλλους έχουν επίσης επιβληθεί μεγάλα πρόστιμα για παραβίαση της ιδιωτικής ζωής των Ευρωπαίων.
«Last but not least» οι... ψυχολογικές παρεμβάσεις
Ίσως η πιο σοβαρή κατηγορία, και σίγουρα η πιο καινοφανής από νομικής άποψης, είναι ότι το TikTok είναι μέρος ενός κινεζικού πολιτισμικού αγώνα ενάντια στη Δύση. Ο ρόλος του: να διαδίδει παραπληροφόρηση και παραπλανητικό περιεχόμενο στα μυαλά των νέων της Δύσης, σπέρνοντας διχασμό και απάθεια.
Νωρίτερα αυτόν το μήνα, ο διευθυντής της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ προειδοποίησε ότι ο κινεζικός έλεγχος του αλγόριθμου του TikTok θα μπορούσε να επιτρέψει στην κυβέρνηση να πραγματοποιεί παρεμβάσεις επιρροής στους δυτικούς πληθυσμούς.
Η TikTok λέει ότι έχει περίπου 300 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Η εφαρμογή κατατάχθηκε ως η εφαρμογή με τις περισσότερες λήψεις το 2022.
Το 2019 εμφανίστηκαν αναφορές που υποδηλώνουν ότι το TikTok λογοκρίνει περιεχόμενο υπέρ της LGBTQ κοινότητας και βίντεο που αναφέρουν την πλατεία Τιενανμέν της Κίνας.
Επίσης, η ByteDance έχει κατηγορηθεί ότι προωθεί ανόητα βίντεο για «χάσιμο χρόνου» στα παιδιά της Δύσης, σε αντίθεση με το ωφέλιμο εκπαιδευτικό περιεχόμενο που προωθείται στην κινεζική της εφαρμογή Douyin.
Εκτός από τις κατηγορίες για σκόπιμες «παρεμβάσεις επιρροής», το TikTok έχει επίσης επικριθεί για την αποτυχία να προστατεύσει τα παιδιά από τον εθισμό στην εφαρμογή του, τους επικίνδυνους ιούς και την παραπληροφόρηση.
Η γαλλική ρυθμιστική αρχή δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι η εφαρμογή βρισκόταν ακόμα στα «πολύ πρώιμα στάδια» της εποπτείας περιεχομένου.
Αυτή την εβδομάδα, τα κεντρικά γραφεία της TikTok στην Ιταλία δέχθηκαν έφοδο από τη ρυθμιστική αρχή προστασίας των καταναλωτών με τη βοήθεια των ιταλικών αρχών για να διερευνηθεί πώς η εταιρεία προστατεύει τα παιδιά από τους ιούς.
Ερευνητές στο Citizen Lab είπαν ότι το TikTok δεν επιβάλλει προφανή λογοκρισία. Επικριτές αυτού του επιχειρήματος επισήμαναν ότι οι δυτικές πλατφόρμες έχουν επίσης δεχθεί χειραγώγηση από ξένες χώρες, όπως η εκστρατεία της Ρωσίας στο Facebook για να επηρεάσει τις εκλογές του 2016 στις ΗΠΑ.
Η TikTok λέει ότι έχει προσαρμόσει την εποπτεία περιεχομένου από το 2019 και δημοσιεύει τακτικά μια αναφορά διαφάνειας σχετικά με το τι καταργεί. Η εταιρεία έχει επίσης διαφημίσει ένα «κέντρο διαφάνειας» που άνοιξε στις ΗΠΑ τον Ιούλιο του 2020 και ένα στην Ιρλανδία το 2022. Έχει δηλώσει, ακόμη, ότι θα συμμορφωθεί με τους νέους κανόνες ελέγχου περιεχομένου της ΕΕ, τον Νόμο για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες, ο οποίος θα ζητήσει από τις πλατφόρμες να παρέχουν πρόσβαση σε ρυθμιστικές αρχές και ερευνητές για τους αλγόριθμους και τα δεδομένα τους.