Ο φόβος της περιθωριοποίησης (FoMO-Fear of missing out) είναι μια ψυχολογική κατάσταση που οδηγεί ολοένα και περισσότερους ανθρώπους στον κόσμο να ασχολούνται μανιωδώς με τα social media. Και εν πολλοίς αυτό αποδίδεται από τους ειδικούς στο Facebook.
Το παγκόσμιο blackout του μεγαλύτερου τεχνολογικού κολοσσού στον κόσμο, που διαθέτει εκτός από το facebook, το Instagram, αλλά και τις υπηρεσίες επικοινωνίας What’s App και Messenger έφερε στο προσκήνιο το σύνδρομο αυτό που γέννησε η ψηφιακή εποχή και τα social media.
Πολλώ δε μάλλον, όταν εκατομμύρια χρήστες, εθισμένοι στην περιήγηση στα social media, νιώθουν σχεδόν από τις 6:00 το απόγευμα αποκομμένοι από την πηγή που, στο μυαλό τους, τους συνδέει με το σημαντικό εκεί έξω.
Δεν είναι τυχαίο πως οι αναζητήσεις στο διαδίκτυο, αλλά και οι αναρτήσεις στο Twitter, το μέσο που παραμένει σε λειτουργία, αφορούν στο γεγονός αυτό του blackout της Facebook.
Τι είναι ακριβώς το FoMO
FoMO (Fear Of Missing Out) ή, στα ελληνικά, «φόβος μη μείνεις εκτός από όσα συμβαίνουν γύρω σου» αντιπροσωπεύει την τάση που έχουν γεννήσει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και κυρίως το Facebook.
Ο όρος, με λίγα λόγια, χαρακτηρίζει μια «διάχυτη συνήθεια ότι οι άλλοι μπορεί να ζουν μια ικανοποιητική εμπειρία, από την οποία το άτομο είναι απών». Πρόκειται για ενός είδους κοινωνικό άγχος, που χαρακτηρίζεται από «την επιθυμία του ατόμου να παραμένει συνεχώς σε επαφή με τις δραστηριότητες των άλλων».
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης της Facebook έχουν εισαγάγει εργαλεία με τα οποία παρακινούν τους χρήστες να χρησιμοποιούν με σύνεση τους λογαριασμούς τους και τους προτρέπουν να αποφεύγουν τις υπερβολές.
Η εξάρτηση των ατόμων στα social media
Έρευνα του Πανεπιστημίου του Νότιγχαμ Τρεντ ερεύνησε τους παράγοντες που οδηγούν έναν άνθρωπο να αισθάνεται περιθωριοποιημένος κατ’ αυτόν τον τρόπο, αλλά και γιατί αυτοί οδηγούν σε φαινόμενα εξάρτησης από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
«Όταν κανείς βιώνει το FoMO για καιρό, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε συμπεριφορές εξάρτησης απέναντι στη χρήση των social media» σημειώνει η Δρ Χέιλι Ποντ, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Μεγάλης Βρετανίας.
Το FoMO ορίζεται, επίσης, ως ο φόβος της λύπης, ο οποίος μπορεί να οδηγήσει σε μια ψυχαναγκαστική ανησυχία ότι θα μπορούσε το άτομο να χάσει την ευκαιρία για κοινωνική συναναστροφή, μια αξιοσημείωτη εμπειρία, μια κερδοφόρα επενδυτική επιλογή ή κάποια άλλη ικανοποιητική εκδήλωση.
«Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως το FoMO μπορεί να επιδεινώνεται από το γεγονός πως βομβαρδιζόμαστε διαρκώς με όσα μπορεί να ''χάνουμε'' μέσω των δεκάδων ειδοποιήσεων που λαμβάνουμε στα τηλέφωνά μας. Μια καλή στρατηγική για την αντιμετώπισή του είναι να διαχειριστούμε τις ειδοποιήσεις που θέλουμε να λαμβάνουμε», λέει η Δρ Ποντ.
Το Facebook και η φιλοσοφική αγωνία της ευεξίας
Με άλλα λόγια, το FoMO διαιωνίζει τον φόβο τού να έχει κάνει κάποιος τη λάθος απόφαση για το πώς θα περνά το χρόνο του, στη σκέψη πως «τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά».
Εκείνο που τονίζουν οι ειδικοί είναι πως η σύνδεση του κοινωνικού αυτού άγχους με την εξάρτηση από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μοιάζει με το φιλοσοφικό ερώτημα της κότας και του αυγού. Όσο μεγαλύτερη είναι η αγωνία και ο φόβος πως κάποιος μένει έξω από τα σημαντικά στη ζωή, τόσο αυξάνει η ανάγκη του να συνδεθεί με τον κόσμο μέσω των social media.
Την ίδια ώρα, όσο αυξάνει την αλληλεπίδρασή του με τον ψηφιακό κόσμο και λαμβάνει τα ερεθίσματα άλλων ανθρώπων, τόσο περισσότερο αισθάνεται πως εκείνος δεν ζει τη ζωή που θα ήθελε.
Η οφθαλμαπάτη του Facebook
Είναι ξεκάθαρο πλέον σε όλους πως ένα προφίλ στο Facebook και ίσως ακόμη περισσότερο στο Instagram δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Οι χρήστες τείνουμε να επιλέγουμε τις καλύτερες στιγμές της ζωής μας, τα στοιχεία εκείνα που θέλουμε να επικοινωνήσουμε, και όχι άλλες πτυχές που δεν είναι τόσο λαμπερές.
Ωστόσο, έρευνες δείχνουν πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης οδηγούν αναπόφευκτα κάθε χρήστη στη σύγκριση της ζωής του με εκείνη άλλων, επωνύμων ή μη, που μοιάζει πιο φανταχτερή και ενδιαφέρουσα.
«Η συμβουλή ''Σταματήστε να δίνετε τόση προσοχή σε όσα κάνουν οι άλλοι'' είναι εύκολη να τη συστήσεις και δύσκολη να την ακολουθήσεις», λέει ο καθηγητής Μπάρι Σβάρτς στο βιβλίο του «Το παράδοξο της επιλογής: Γιατί όταν ζητάς περισσότερα, παίρνεις λιγότερα».
«Σε κάθε περίπτωση, η κοινωνική σύγκριση μοιάζει αρκούντος καταστροφική για την αίσθηση της ευεξίας, που αξίζει τον κόπο να υπενθυμίζουμε στους εαυτούς μας να το κάνουμε λιγότερο», προσθέτει.