Οι καμπάνες ηχούν πένθιμα, ο ήλιος έπιασε «στασίδι» στη μέρα και ο Επιτάφιος του Αγίου Μηνά είναι έτοιμος και φέτος για την περιφορά που τελείται νωρίτερα από όλους τους άλλους Επιταφίους της Θεσσαλονίκης.
Οι περισσότεροι τον γνωρίζουν και ως Επιτάφιο των Εμπόρων, με την ιστορία του να χάνεται στις διαδρομές της μνήμης. Μόνο κάποιες παλιές, ασπρόμαυρες, φωτογραφίες, που βρίσκονται κρεμασμένες στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας, επί της οδού Ίωνος Δραγούμη, μαρτυρούν πως για πάνω από έναν αιώνα ο Άγιος Μηνάς τελεί την περιφορά μέρα μεσημέρι.
Ο ιστορικός Επιτάφιος των Εμπόρων στη Θεσσαλονικη
Οι πρώτες εικόνες που έχουν διασωθεί και αποκαλύπτουν πόσο πίσω χρονικά πηγαίνει η παράδοση του Επιταφίου, που είναι συνυφασμένος με το φως της ημέρας και όχι με το φως των κεριών, είναι από τη Μεγάλη Παρασκευή του 1917.
Τα ασπρόμαυρα φωτογραφικά στιγμιότυπα από γαλλικά ρεπορτάζ δείχνουν το ναό στολισμένο, τους πιστούς συγκεντρωμένους στην αυλή, τους στρατιώτες να φορούν τις στολές τους και να στέκονται δεξιά και αριστερά του χώρου, τους ζητιάνους μαζεμένους στα σκαλιά και τον Επιτάφιο να βγαίνει από την εκκλησία, ενώ ο ήλιος βρίσκεται ακόμη ψηλά στον ουρανό.
«Ποιος ξέρει πότε ξεκίνησε… Είναι παράδοση πια, εδώ και πολλά χρόνια, τη Μεγάλη Παρασκευή να βγαίνει ο Επιτάφιος του Αγίου Μηνά πρώτος σε όλη τη Θεσσαλονίκη και μάλιστα μέρα», δηλώνει στο Αθηναϊκό/ Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο ιερέας του Ιερού Ναού, πατέρας Κωνσταντίνος Αγγελόπουλος. Όπως λέει, ο Άγιος Μηνάς είναι ο προστάτης της εμπορικής αγοράς της Θεσσαλονίκης. Όχι επειδή βρίσκεται στην «καρδιά» της πόλης, εκεί όπου σήμερα υπάρχουν αμέτρητα καταστήματα, αλλά διότι το 1856, η ανακαίνισή του έγινε με χρήματα των εμπόρων της Βενετίας και των εμπόρων της Θεσσαλονίκης.
Αυτό, άλλωστε, μαρτυρά και ο μπαρόκ ρυθμός στο εσωτερικό και το εξωτερικό της εκκλησίας, αλλά και τα αχλαδόσχημα που έχουν τα παράθυρα του ιερού ναού και είναι ίδια παράθυρα με αυτά που συναντά κάποιος στην Παναγία της Τήνου. «Επειδή η ανακαίνιση του ναού έγινε με χρήματα των εμπόρων "υιοθετήθηκε" ως εμπορικός ναός. Μπορεί οι πρώτες φωτογραφίες να μαρτυρούν την περιφορά του Επιταφίου, με το φως της ημέρας το 1917, όμως η ιστορία ενδεχομένως να πηγαίνει ακόμη πιο πίσω και η συγκεκριμένη παράδοση να ξεκίνησε από το 1856 και ύστερα, ώστε να αγιάζονται και να καθαγιάζονται οι έμποροι», προσθέτει ο πατέρας Κωνσταντίνος.
Οι έμποροι και οι εργαζόμενοι της Θεσσαλονίκης θεωρούν πως είναι ευλογία να περνάει ο Επιτάφιος έξω από τα καταστήματά τους την ώρα που είναι ακόμη ανοιχτά για το καταναλωτικό κοινό, που κάνει τα τελευταία πασχαλινά του ψώνια. Και για τον λόγο αυτό, την ώρα της περιφοράς «παγώνει» κάθε εμπορική συναλλαγή.
«Τον Επιτάφιο των Εμπόρων τον θυμάμαι από το 1986», είναι τα πρώτα λόγια του προέδρου του Εμπορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, Παντελή Φιλιππίδη. Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο κ. Φιλιππίδης εξηγεί πως «από τη στιγμή που ο Επιτάφιος ξεκινάει από την εκκλησία του Αγίου Μηνά, σταματάει όλη η δραστηριότητα εκείνη την ώρα στο κέντρο της πόλης. Είναι μία ευκαιρία ώστε οι έμποροι αλλά και οι υπάλληλοι, οι οποίοι εργάζονται με το συνεχές ωράριο λειτουργίας των καταστημάτων, να παρακολουθήσουν με συγκίνηση και ευλάβεια την περιφορά του Επιταφίου, του πρώτου που βγαίνει μετά το μεσημέρι».
Τα εγκώμια της Μεγάλης Παρασκευής ψάλλονται στις 3 το μεσημέρι και στις 5 το απόγευμα ξεκινάει η περιφορά. Η διαδρομή έχει ήδη χαραχθεί: από την Ίωνος Δραγούμη, κατεβαίνει την Παραλία και στη συνέχεια μέσω της Ερμού επιστρέφει πίσω. Τα τελευταία χρόνια, λόγω των εργασιών του Μετρό, η πορεία έχει αλλάξει και έχει «αφαιρεθεί» η Εγνατία Οδός.
«Αρκετοί έμποροι που έχουν καταστήματα στην Εγνατία, μας ρωτούν: "θα περάσετε φέτος από εμάς;". Μας το ζητούν, όμως ο δρόμος είναι πολύ στενός. Εύχομαι του χρόνου, μόλις ολοκληρωθεί το Μετρό, να τα καταφέρουμε και να επιστρέψουμε στη διαδρομή που κάναμε πριν από την έναρξη των εργασιών», συμπληρώνει ο πατέρας Κωνσταντίνος.
Ο Επιτάφιος του Αγίου Μηνά έχει καταφέρει, λόγω της μακραίωνης ιστορίας του, να είναι Επιτάφιος όλης της Θεσσαλονίκης καθώς άπαντες γνωρίζουν πως είναι ο πρώτος που βγαίνει χρονικά στην πόλη. «Και όλοι συμμετέχουν από καρδιάς. Όλοι τον θεωρούν δικό τους Επιτάφιο. Είναι κάτι πολύ όμορφο το συναίσθημα», συμπληρώνει ο ιερέας του ναού. Έτσι και φέτος, έχουν ληφθεί όλες οι απαραίτητες κυκλοφοριακές ρυθμίσεις και όλα θα λειτουργήσουν «αυτόματα» ώστε να παραστούν πέρα από τους εμπόρους, πρόσκοποι, μπάντες, εκπρόσωποι των εκκλησιαστικών και στρατιωτικών τμημάτων και πλήθος πιστών.
*Φωτογραφίες: Σοφία Σοπιάδου