Μαγικές μελωδίες από γυναικείες αγγελικές φωνές, διασχίζουν αχανείς εκτάσεις στη Σουηδία. Στο άκουσμα τους, αγελάδες αλλά και άλλα ζώα, επιστρέφουν πίσω στους ιδιοκτήτες τους, σαν «υπνωτισμένα».
Αυτή η τεχνική τραγουδιού που ονομάζεται «kulning» είναι ένα αρχαίο σουηδικό κάλεσμα κοπαδιών, το οποίο χρησιμοποιούνταν από γυναίκες εδώ και πολύ καιρό για να καλέσουν τα βοοειδή τους, να επιστρέψουν πίσω στο σπίτι στο αγρόκτημα τα βράδια. Χρησιμοποιήθηκε επίσης ως μορφή επικοινωνίας, δεδομένου ότι οι ήχοι υψηλής συχνότητας μπορούν να ακουστούν σε πολύ μεγάλες αποστάσεις.
Μία από τις περιοχές από όπου έχει τις ρίζες του το «kulning», είναι το Skallskog στη Σουηδία. Το Skallskog είναι ένα απομονωμένο αγρόκτημα χωρίς τρεχούμενο νερό ή ηλεκτρικό ρεύμα που οι περισσότεροι Σουηδοί δεν έχουν ακούσει ποτέ. Κρυμμένo βαθιά στη σκανδιναβική ερημιά, αυτό το ταπεινό με μέρος με στάβλους και κόκκινες αγροικίες, μπορεί να μοιάζει με μέρος ελάχιστης σημασίας. Αλλά εδώ θα βρείτε τις εξαφανισμένες ρίζες μιας αρχαίας σουηδικής παράδοσης τραγουδιού, τόσο στενά συνδεδεμένη με τη φύση που μπορεί να χαρακτηριστεί μόνο ως μαγική.
Το Kulning είναι μια παράδοση τραγουδιστικού καλέσματος, που χρονολογείται από τον Μεσαίωνα, όταν οι τραγουδιστές συγκέντρωναν ζώα εκτροφής με τις υπνωτικές μελωδίες τους, τραβώντας αγελάδες, κατσίκες, πρόβατα και πάπιες προς αυτούς, σαν κάθε νότα να έχει τη δική της βαρύτητα.
Αυτή η μυστικιστική ικανότητα προέρχεται από τις εδώ και αιώνες fäbods (καλοκαιρινές φάρμες) όπως το Skallskog, όπου οι αγρότισσες παραδοσιακά καλούσαν τα περιπλανόμενα ζώα τους, πίσω στο σπίτι τους, καθώς βοσκούσαν ελεύθερα κατά τους λίγους ζεστούς μήνες σε αυτές τις ψυχρές περιοχές. Τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς η θέση των γυναικών στην κοινωνία έχει αλλάξει, αυτοί οι ήχοι έχουν μετατραπεί από μια πρακτική λειτουργία σε κάτι πιο αιθέριο.
Ένα είδος σκανδιναβικής «σούπερ δύναμης», όπου μπορείς να επικοινωνείς με τα ζώα, το μοντέρνο kulning έχει μια μαγευτική ποιότητα που ενέπνευσε τη Disney να συμπεριλάβει τις συναρπαστικές μελωδίες του στην ταινία «Frozen 2». Το 2016, η YouTuber, Jonna Jinton, δημοσίευσε ένα βίντεο στο οποίο τραγουδά σε αγελάδες, συγκεντρώνοντας πάνω από οκτώ εκατομμύρια προβολές. Υπαίθριες συναυλίες και φεστιβάλ λαϊκής μουσικής με εκπαιδευμένους τραγουδιστές kulning, συνεχίζουν να διαδίδουν αυτήν τη συναρπαστική τέχνη της επικοινωνίας με τη φύση.
Ωστόσο, ενώ το kulning μπορεί να αναβιώνει μέσω της ποπ κουλτούρας, ο μέσος Σουηδός θα δυσκολευόταν να εντοπίσει από πού προέρχεται η παράδοση. Αυτή η μορφή κλήσης κοπαδιών συνδέει την υπερ-ψηφιακή Σουηδία με το ποιμαντικό της παρελθόν. Ωστόσο, όσο οι Σουηδοί απομακρύνονται ολοένα και περισσότερο από το αγρόκτημα, οι ρίζες του kulning έχουν σχεδόν ξεχαστεί.
«Το Kulning είναι μια φωνητική τεχνική που συμβαίνει σε πολλές περιοχές στις σκανδιναβικές χώρες», είπε στον δημοσιογράφο του BBC, Justin Calderon, η Jennie Tiderman-Österberg, μια τραγουδίστρια της όπερας και πρώην punk rocker, εξηγώντας ότι η μουσική παράδοση ξεκίνησε στο δύσκολο έδαφος των παγωμένων χωραφιών τη Σκανδιναβίας όπου το kulning ήταν περισσότερο ανάγκη, παρά τέχνη. Η ίδια συχνά ασκεί kulning και ερευνά τον εξαφανισμένο τρόπο της αγροτικής ζωής Fäbod στο Skallskog και τη γύρω περιοχή. Οι αγρότες εδώ μεταναστεύουν και εκτρέφουν τα ζώα τους σε fäbods κατά τους καλοκαιρινούς μήνες για να βοσκήσουν φρέσκο γρασίδι. Σε αντίθεση με πολλές κτηνοτροφικές κουλτούρες, οι βοσκοί της Σκανδιναβίας ήταν ως επί το πλείστον γυναίκες που μιμούνταν τους ήχους των ζώων.
«Οι μακριές, μελωδικές κλήσεις κατευθύνονται συχνά προς τις αγελάδες. Οι κατσίκες και τα πρόβατα έχουν διαφορετικούς ήχους, συχνά πιο σύντομους, πιο ρυθμικούς και πιο λαρυγγικούς», είπε, προσθέτοντας ότι η «μαγεία» που κάνει το kulning να λειτουργεί, είναι ένας συνδυασμός του ελέγχου του τρόπου με τον οποίο η φωνή κάποιου ταξιδεύει σε φυσικά τοπία και της γνώσης του να καλείς τα ζώα.
Η Tiderman-Österberg αποφάσισε να επανασυνδεθεί με τις μουσικές ρίζες του πολιτισμού της κατά τη διάρκεια μιας καμπής στη ζωή της. Το 2017, ήταν μια καταθλιπτική και ανήσυχη νέα μητέρα δίδυμων κοριτσιών, όταν ανακάλυψε ότι το kulning θα μπορούσε να προσφέρει μια συναισθηματική και ακαδημαϊκή διέξοδο για τα ταλέντα της ως τραγουδίστρια της όπερας και εθνομουσικολόγος.
Εκείνη την πρώτη φορά που η Tiderman-Österberg τραγούδησε και έκανε kulning, οι ήχοι του ξύπνησαν κάτι μέσα της, που κατέστρεψε τα χρόνια της κατάθλιψης. «Ήταν μια τεράστια στιγμή. Ένιωσα ξανά τη ζωή μέσα μου», θυμήθηκε.
Έκτοτε, η Tiderman-Österberg έχει αφιερώσει αμέτρητες ώρες σε ένα έργο που στοχεύει στην αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για την προέλευση του kulning. Το Fäbod Landscape and Herding Music, που φιλοξενείται από το μουσείο Dalarnas, περιλαμβάνει αρκετές ταινίες μικρού μήκους, μια ανθολογία ιστοριών και μια περιοδεία, όπου οι επισκέπτες μπορούν να ακούσουν τους καθηλωτικούς τραγουδιστές σε υπαίθριες συναυλίες, βαθιά σε απομακρυσμένα σουηδικά δάση. Οι συναυλίες Kulning γενικά προγραμματίζονται για το καλοκαίρι.
Το υπαίθριο σκηνικό εκτός από τη μαγεία που προσφέρει, είναι και πρακτικό: «Υπάρχουν τόσο δυνατοί ήχοι στο kulning, που θα μπορούσε κάποιος να κουφαθεί αν χρησιμοποιηθεί σε ένα δωμάτιο ή ακόμα και σε μια αίθουσα συναυλιών», δήλωσε η Tiderman-Österberg.
Παρακολουθώντας μια τέτοια υπαίθρια συναυλία, ο δημοσιογράφος του BBC, δήλωσε πως «οι ερμηνευτές έκαναν στροφές καλώντας στον υπνωτικό χορό τους αόρατα ζώα. Η αρχέγονη δύναμη του τραγουδιού φάνηκε να ξυπνά κάτι αόρατο. Τα πουλιά τιτίβιζαν σε απάντηση, ή ίσως ως συνοδεία. Μια φυσική ηχώ που προστέθηκε στη μουσική. Τα φύλλα των δέντρων κουνήθηκαν. Δεν ξέρω αν ήταν ο άνεμος ή τα πνεύματα».
Όταν ήρθε η σειρά της Tiderman-Österberg, χτύπησε ένα κουδούνι αγελάδας, για να βοηθήσει στην απεικόνιση των ζώων που καλούσε. «Πρέπει να ακούσω τον ήχο των βοοειδών για να τα καλέσω, ακόμα κι αν είναι φανταστικά σε μια υπαίθρια συναυλία», είπε. «Αλλά μπορώ να αισθανθώ σχεδόν τη μυρωδιά τους και να τα ακούσω να μουγκρίζουν όταν ακούω το κουδούνι τους. Γίνονται ένα μέρος της αίσθησης που δημιουργεί το σωστό συναίσθημα για μένα. Τότε έρχομαι σε επαφή με όλες τις γυναίκες που τραγουδούσαν πριν από εμένα σε αυτά τα δάση. Είναι πολύ πνευματικό, πραγματικά».
Μία από αυτές τις γυναίκες, είναι η 81χρονη Alice Gustafsson. Έμαθε να περπατά στο Skallskog πριν από πολλές δεκαετίες, και εξακολουθεί να βγάζει τα ζώα της εδώ κάθε καλοκαίρι, 20 χιλιόμετρα με τα πόδια από το αγρόκτημα στη Dalarna που χρησιμοποιεί η οικογένειά της για το υπόλοιπο του έτους.
Όπως και άλλοι αγρότες σε αυτήν την περιοχή, καλεί στα ζώα της. Αυτές τις μέρες, η δημοφιλής αντίληψη για το kulning έχει αλλάξει τόσο δραματικά, που ακόμη και γυναίκες όπως η Gustafsson, που γεννήθηκαν σε ένα fäbod, δεν βλέπουν πλέον το να καλούν το κοπάδι τους ως kulning. Αντίθετα, το kulning θεωρείται αδιαχώριστο από την τέχνη, κάτι που πρέπει να εκτελείται από εκπαιδευμένους τραγουδιστές. Αυτό κάνει τους αγρότες όπως η Gustafsson να νιώθουν ότι δεν είναι αρκετά μορφωμένοι ώστε να αποκαλούνται πραγματικά τραγουδιστές, παρόλο που είναι οι πιο κοντινοί κληρονόμοι της παράδοσης.
Αλλά αυτό που κάνει η Gustafsson, είναι το kulning, επιμένει η Tiderman-Österberg , ακόμα κι αν δεν το ονομάζει απαραίτητα έτσι. Η Tiderman-Österberg λέει ότι αυτό συμβαίνει επειδή το kulning έχει περάσει από μια διαδικασία «ωραιοποίησης». «Η φωνή μιας γυναίκας πρέπει να είναι όμορφη, αγγελική και όχι τραχιά, να βγάζει ήχους. Δεν θέλουν όλοι να ακούσουν αυτούς τους ήχους, που είναι πιο αληθινά συνδεδεμένοι με τους βοσκούς», είπε.
Ωστόσο, η σχέση της Gustafsson με τις έξι αγελάδες της – που μιμείται τις φωνές τους και τις φροντίζει - είναι ένα σπάνιο στιγμιότυπο αυτού που ήταν αρχικά το kulning. «Δεν εξασκώ το kulning με τον τρόπο που πολλοί από εμάς μιλάμε γι' αυτό σήμερα, αλλά επικοινωνώ με τα ζώα. Τα καλώ, μιλάω μαζί τους και τους τραγουδάω, απλά ως έναν τρόπο να συσχετιστώ μαζί τους», είπε. «Είναι μέρος της οικογένειάς μου».
«Δεν είναι κάτι το οποίο σκεφτόμαστε. Είναι κάτι που κάνουμε απλώς», πρόσθεσε ο Lars Arnesson, ένας από τους γείτονες της Gustafsson. «Το ασκούμε γιατί πρέπει να καλέσουμε τα ζώα μας να επιστρέψουν στο σπίτι τους».
Η Tiderman-Österberg λέει ότι οι αγρότες fäbod όπως η Gustafsson που εξακολουθούν να ασκούν κτηνοτροφία «πεθαίνουν» και μαζί τους ο τελικός σύνδεσμος για την προέλευση του kulning. Αυτό οδήγησε την Tiderman-Österberg να αναζητήσει προστατευτικό καθεστώς γι' αυτούς. Σήμερα, εργάζεται ακούραστα για να αποκτήσουν τα σκανδιναβικά fäbods και η τραγουδιστική παράδοση του kulning, το status Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Unesco.
Ωστόσο, ακόμα και αν οι αγρότες του Fäbod προστατευθούν, το kulning βρίσκεται ήδη σε μια πορεία εξέλιξης προς κάτι άλλο.
Σύμφωνα με τη Susanne Rosenberg, καθηγήτρια στο Τμήμα Λαϊκής Μουσικής στο Royal College of Music στη Στοκχόλμη, οι σύγχρονες συναυλίες και οι παραστάσεις έχουν αντίκτυπο στην αποκατάσταση της γνώσης σχετικά με την καταγωγή του fäbod, και το kulning υπάρχει πλέον σε μεγάλο βαθμό στο πλαίσιο της μουσικής τέχνης. «Υπάρχει μια αναβίωση. Αλλά όταν πρόκειται για το kulning ως χρήση φωνής, δεν ήταν ποτέ πιο ζωντανό», είπε.
Η YouTuber, Jonna Jinton, παραδέχεται ότι «το kulning δεν θα είναι ποτέ το ίδιο που ήταν κάποτε. Ήταν από αγρότες που καλούσαν τα ζώα, αλλά ίσως τώρα μπορεί να εξελιχθεί και μπορούμε να επωφεληθούμε από αυτό με άλλο τρόπο».
Η Jinton, η οποία μετακόμισε στο απομακρυσμένο χωριό Grundtjärn της βόρειας Σουηδίας το 2010, έχει πάρα πολλούς ακολούθους, γεγονός που οφείλεται κατά κύριο λόγο στο αγγελικό πρόσωπο και τη φωνή της, αλλά και στο πάθος της για τη φύση. Ένας σχολιαστής στο κανάλι της, την αποκάλεσε«πραγματική Έλσα» (ηρωίδα του Frozen). Η ίδια γελάει με αυτό, αλλά παραδέχεται ότι υπάρχει «κάτι μαγευτικό» με το να μοιράζεται την αγάπη της για το kulning.
Όπως λέει,«Δεν έχει σημασία αν είστε από τη Σουηδία ή την Αφρική, το kulning λαμβάνει την ίδια αντίδραση, ανεξάρτητα από τον πολιτισμό. Δεν ξέρω ακόμα τι είναι. Ίσως έχει να κάνει με αυτόν τον ήχο και τη συχνότητα που μας θυμίζει κάτι πολύ αρχαίο, που έχει κλειδωθεί στο DNA μας για πολύ καιρό. Αυτή η μουσική βοηθά τους ανθρώπους, θεραπεύει τους ανθρώπους. Νομίζω ότι το kulning θα συνεχίσει να είναι καλό για εμάς με αυτόν τον τρόπο».