Ξαφνικά πολλοί ανακάλυψαν την Πορτογαλία. Η κυβέρνηση των σοσιαλιστών του Αντόνιο Κόστα έπεσε. Η χώρα «πληρώνει» την απλή αναλογική. Κατρακυλάει στην ακυβερνησία.
Το ερώτημα χρήζει μιας κάποιας ερμηνείας: Πώς όλα μαζί, τόσα φωτεινά μυαλά έστρεψαν ταυτόχρονα το βλέμμα στην άκρη της Ιβηρικής; Επειδή είμαστε καλόπιστοι, ας το θεωρήσουμε σύμπτωση. Άλλωστε το για «ποιον μιλάει ο μύθος» είναι τόσο προφανές που δεν χρειάζεται να ασχοληθούμε ιδιαίτερα.
Είναι αλήθεια, λοιπόν, ότι τα πράγματα είναι τόσο σοβαρά στην Πορτογαλία, ότι η χώρα παρέλυσε από ένα επάρατο εκλογικό σύστημα, ότι κατρακυλάει στο χάος και την αστάθεια; Σε μια στιγμή μάλιστα που ο δικός μας «Φωτεινός Φάρος», μια αυτοδύναμη κυβέρνηση από ένα σταθερό εκλογικό σύστημα, δεν προλαβαίνει να γιορτάζει τις εθνικές επιτυχίες;
Πάμε για μια σύντομη αναδρομή. Η Πορτογαλία από το 2015 έχει στο τιμόνι τους Σοσιαλιστές του Κόστα. Στις εκλογές του 2015 ήρθαν δεύτεροι (με 32,2%) και σχημάτισαν κυβερνητική πλειοψηφία με τη ριζοσπαστική αριστερά του «Μπλοκ» (10,2%) και τη συμμαχία Κομμουνιστών-Πρασίνων (8,25%). Στις εκλογές του 2019 αύξησαν τα ποσοστά τους, κέρδισαν με 36% την πρωτιά και έχασαν μόλις για οκτώ έδρες την απόλυτη πλειοψηφία.
Η δεύτερη κυβέρνηση Κόστα ήταν «μονοκομματική» και οι εταίροι ψήφιζαν τα νομοσχέδια στη Βουλή χωρίς να συμμετέχουν με υπουργούς στην κυβέρνηση. Αυτή λοιπόν η κυβέρνηση έχασε τη «δεδηλωμένη» την Τετάρτη όταν το «Μπλοκ» και οι Κομουνιστές-Πράσινοι δεν ψήφισαν τον προϋπολογισμό του 2022. Την ίδια περίοδο, η κεντροδεξιά έπεφτε από 37% στις εκλογές του 2015 στο 28% στις τελευταίες εκλογές του 2019.
Μια «ασταθής» λοιπόν κυβέρνηση συνεργασίας, η οποία κατάφερε να κυβερνήσει για 6 χρόνια με εντυπωσιακή πολιτική σταθερότητα. Σε μια περίοδο, μάλιστα, ιδιαίτερα δυσμενή, με μόνιμο πονοκέφαλο μια βαθιά οικονομική κρίση και τις τόσο γνωστές στα καθ' ημάς «σοφές» συνταγές της τρόικας πάνω από το κεφάλι της.
Η κεντροδεξιά κυβέρνηση, ακολουθώντας το γνωστό καθ' ημάς «Ευαγγέλιο», είχε προχωρήσει (την περίοδο 2011-14) σε βαθιές περικοπές των δημοσίων δαπανών και των συντάξεων, σε υψηλή φορολόγηση και πάγωμα μισθών. Τα αποτελέσματα ήταν τα αναμενόμενα: βαθιά ύφεση, πτώση της παραγωγής και της κατανάλωσης, κλείσιμο επιχειρήσεων, εκτόξευση της ανεργίας (17%). Ταυτόχρονα, το δημόσιο χρέος, αντί να μειωθεί, αυξήθηκε πάνω από 130% του ΑΕΠ. Ολα αυτά κάτι μας θυμίζουν, αλλά ας το παρακάμψουμε προς το παρόν.
Η «ασταθής» κυβέρνηση μειοψηφίας του Αντόνιο Κόστα, λοιπόν, αμέσως με την ανάληψη της διακυβέρνησης το 2015 προέβαλε ως αδιαπραγμάτευτο στόχο το «τέλος της λιτότητας». Εδώ οι ομοιότητες με τα δικά μας αρχίζουν να γίνονται τόσο ανατριχιαστικές, που αξίζουν μια μικρή παράκαμψη.
Ο Σόιμπλε προειδοποίησε τη νέα κυβέρνηση ότι «θα κάνουν μεγάλο λάθος αν δεν τηρήσουν τις δεσμεύσεις». Αν η Πορτογαλία ζητήσει ένα νέο πρόγραμμα, αυτό μπορεί να της δοθεί, «αλλά θα είναι με χειρότερους όρους και όχι προς το συμφέρον της Πορτογαλίας».
Παρά τις πιέσεις, η νέα κυβέρνηση της Πορτογαλίας «παραβίασε» τους όρους της συμφωνίας και αύξησε το δημοσιονομικό έλλειμμα στο 4,4%, χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της τρόικας. Επέστρεψε στους συνταξιούχους 30% από τις περικοπές των συντάξεων, κατάργησε την πρόσθετη φορολόγηση που είχαν επιβάλει οι προηγούμενοι και αύξησε τον ελάχιστο μισθό κατά 20% σε δύο χρόνια.
Πάμε δυο χρόνια μετά, για να μη μακρηγορούμε με βαρετά οικονομικά στοιχεία; «Ο Μάριο Σεντένο είναι ο Κριστιάνο Ρονάλντο των οικονομολόγων». Ποιος το είπε; Mα ο τόσο ενοχλημένος, μόλις δυο χρόνια πριν, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Για ποιον; Για τον υπουργό Οικονομικών των Σοσιαλιστών, αυτόν που επέμενε τόσο «δογματικά», μαζί με τον Κόστα, για «τέλος στη λιτότητα». Ως επιβράβευση, ο Μάριο Σεντένο μετά «βαΐων και... Γερμανών» από «αποδιοπομπαίος» γίνεται επικεφαλής στο Eurogroup.
Nα επιστρέψουμε για μια σύντομη ματιά στους αριθμούς. Το δημόσιο έλλειμμα της χώρας σχεδόν μηδενίζεται το 2016 με τη νέα ετερόδοξη συνταγή. Με την παλιά συνταγή της τρόικας, το ΑΕΠ της Πορτογαλίας κατρακύλησε από 262 δισ. το 2008 στα 199 δισ. το 2015. «Ελληνικοί» αριθμοί, άρα ουδεμία έκπληξη.
Με την «ασταθή» κυβέρνηση συνεργασίας των Σοσιαλιστών έφτασε στα 242 δισ. το 2018 και στα 239 δισ. το 2019 (σε σταθερές τιμές $). Λίγο κάτω από το επίπεδο του 2019, δηλαδή. Για μια απαραίτητη σύγκριση, το ελληνικό ΑΕΠ από 240 δισ. το 2008, ακόμη «σέρνεται» κάτω από τα 180 δισ. το 2021. Αλλά είπαμε, εμείς διαθέτουμε σταθερότητα, ακμαίες και δυναμικές αυτοδύναμες κυβερνήσεις, ενώ οι κακόμοιροι οι Πορτογάλοι κατρακυλούν στην αστάθεια και την ανασφάλεια.
Για να τελειώνουμε με τις συγκρίσεις, η Πορτογαλία μάλλον θα οδηγηθεί σε εκλογές και ως πιθανότερο σενάριο προβάλλει οι Σοσιαλιστές του Κόστα όχι μόνο να νικήσουν, αλλά αυτή τη φορά να κερδίσουν την απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή. Κάτι που έχασαν για οκτώ έδρες στην προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση. Άρα, μάλλον δεν έχουν και πολλά να φοβηθούν για το πολιτικό τους μέλλον. Aλλωστε, όπως είπε και ο Κόστα την Τετάρτη το βράδυ στη Βουλή, «η Αριστερά έχει τη δυναμική να οδηγήσει τη χώρα μπροστά. Μια Αριστερά ισορροπημένη και υπεύθυνη έχει τη δύναμη να αλλάξει τη χώρα».