Όταν οι επισκέπτες περπατούν στο Πάνθεον της Ρώμης και συναντούν τον κολοσσιαίο θόλο του, μπορεί να βιώνουν την ίδιο αίσθημα δέους με τους επισκέπτες του, πριν από 2.000 χρόνια.
«Όποιος μπαίνει μέσα στο Πάνθεον αισθάνεται αμέσως το συντριπτικό βάρος της ανθρώπινης ιστορίας, αλλά και την απίστευτη ελαφρότητα της ανθρώπινης δημιουργικότητας», δήλωσε ο John Ochsendorf, καθηγητής αρχιτεκτονικής στο MIT και πρώην διευθυντής της Αμερικανικής Ακαδημίας στη Ρώμη.
«Έρχεσαι σε αυτόν τον μεγάλο χώρο και κοιτάς ψηλά και βλέπεις τον ουρανό ή ένα σύννεφο που περνάει. Και τότε σκέφτεσαι «Πώς θα μπορούσαν να το έχουν κάνει αυτό πριν από δύο χιλιετίες;».
Το Πάνθεον είναι το παλαιότερο κτίριο στον κόσμο που χρησιμοποιείται ακόμη σήμερα. Από τον 7ο αιώνα, λειτουργεί ως Ρωμαιοκαθολική εκκλησία.
Χτίστηκε γύρω στο 125 μ.Χ. από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Publius Aelius Hadrianus, και στην πραγματικότητα πρόκειται για την τρίτη επανάληψη της κατασκευής. Το πρώτο Πάνθεον έπιασε φωτιά περίπου το 80 μ.Χ. και ξαναχτίστηκε λίγο μετά, αλλά χτυπήθηκε από κεραυνό και κάηκε ξανά γύρω στο 110 μ.Χ. Η κακή τύχη του κτιρίου οδήγησε σε φήμες ότι το Πάνθεον ήταν καταραμένο.
Η πρόσοψη της ολοκληρωμένης δομής είναι στολισμένη με αρχαία ελληνικά μοτίβα, ενώ την είσοδο κοσμεί ένα τριγωνικό αέτωμα και δύο σειρές κορινθιακών στηλών. Το Πάνθεον διέθετε τον μεγαλύτερο θόλο σε όλη την Αρχαιότητα (43,3 μέτρα διαμέτρου στο εσωτερικό του), ο οποίος και παραμένει έως σήμερα ο μεγαλύτερος κατασκευασμένος από διαδοχικές και διαφορετικές στρώσεις από béton non-armé (μη ενισχυμένο σκυρόδεμα).
Ως τι χρησιμοποιούνταν το Πάνθεον;
Το Πάνθεον, που προέρχεται από την ελληνική γλώσσα, σημαίνει «όλων των θεών» και παρόλο που πιστεύεται συνήθως ότι η δομή ήταν ένας χώρος λατρείας αφιερωμένος σε ρωμαϊκές θεότητες, ο αρχικός σκοπός του είναι στην πραγματικότητα άγνωστος.
Με λίγες αναφορές σε αρχαία κείμενα, οι ιστορικοί έχουν μείνει κάπως στο σκοτάδι. Αν και θα μπορούσε να είναι ναός, τα ρωμαϊκά κτίρια ήταν συνήθως δομές πολλαπλών χρήσεων, δήλωσε η Lynne Lancaster, ιστορικός αρχιτεκτονικής και εκπαιδευτικός ανθρωπιστικών επιστημών. «Οπότε είναι δύσκολο να πούμε τι ακριβώς συνέβαινε με το Πάνθεον».
Σύμφωνα με τους θρύλους, είναι το σημείο από όπου ο ιδρυτής της Ρώμης, Ρωμύλος, ανέβηκε στον παράδεισο. Άλλοι πιστεύουν ότι το Πάνθεον ήταν το μέρος όπου ο Ρωμαίος αυτοκράτορας μπορούσε να επικοινωνήσει με τους θεούς. Όπως και να 'χει, όπως πολλά ρωμαϊκά αρχιτεκτονικά επιτεύγματα, η επιβλητική δομή ήταν μια επίδειξη δύναμης, ένα «σημαντικό σύμβολο της αυτοκρατορικής δύναμης», δήλωσε η Luca Mercuri, τωρινή διευθύντρια του.
Πράγματι, η ρωμαϊκή αρχιτεκτονική της εποχής ενσωμάτωσε τον πλούτο, τη δύναμη και την αξιοπρέπεια, επηρεασμένη σαφώς από την αρχαιοελληνική αρχιτεκτονική. Αιώνες αργότερα, οι νεοκλασικοί αρχιτέκτονες πήραν ως σημείο αναφοράς το συνδυασμό στοών και θόλων του «Πάνθεον» για να εμποτίσουν τα κτίριά τους με τις ίδιες αξίες, από το Καπιτώλιο των ΗΠΑ στην Ουάσιγκτον, μέχρι το Somerset House στο Λονδίνο.
Πώς χτίστηκε το Πάνθεον;
Το Πάνθεον ήταν ένα αρχιτεκτονικό θαύμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Ο θόλoς με το «μάτι» του, ενώνει το κτίριο με τον ουρανό. Όταν ο ήλιος ακτινοβολεί και το διαπερνά, δημιουργεί μαγικές εικόνες. Μια άλλη θεωρία, θέλει το Πάνθεον να κατασκευάστηκε έτσι, ώστε να «λούζει» με φως τον αυτοκράτορα, όταν αυτός εισέρχεται στο ναό, για να αναδεικνύει το θεϊκό μεγαλείο του ενώπιον των κοινών θνητών.
«Το μάτι στο κέντρο, έδειξε επίσης μια κυριαρχία της γεωμετρίας και της κατασκευής - ότι θα μπορούσαν να χτίσουν θόλους σε αυτήν την κλίμακα και να αφήσουν έναν θόλο ανοιχτό στο κέντρο, με έναν τρόπο που ήταν σχεδόν επιδεικτικός», λέει ο Ochsendorf.
Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, οι θρησκευτικοί ηγέτες, που ήταν δίσπυστοι για αυτό το επίτευγμα, αμφισβήτησαν την αγιότητα του Πάνθεον, πιστεύοντας ότι είναι έργο του διαβόλου. Δεν ήταν όμως δικό του έργο, ήταν μηχανική.
Το λευκό, κίτρινο, μοβ και μαύρο μάρμαρο εισήχθη από όλη τη Μεσόγειο. Ένα κόλπο για να γίνει ένας μεγάλος σταθερός θόλος ήταν να χρησιμοποιήσουν προοδευτικά ελαφρύτερη πέτρα στο μείγμα σκυροδέματος, καθώς έφταναν στην κορυφή. Στη βάση θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν βαριά τούβλα, με σπογγώδη, ελαφριά ηφαιστειακή πέτρα γύρω από το «μάτι».
Αν και το Πάνθεον έχει αποκαλύψει μερικά από τα μυστικά του σχεδιασμού του, η Λάνκαστερ είπε ότι εξακολουθεί να βρίσκει μαγεία στις λεπτομέρειες. Καθώς η μέρα εξελίσσεται, ο ήλιος τρεμοπαίζει γύρω από το εσωτερικό του θόλου, ρίχνοντας φως πάνω από το βυθισμένο πλέγμα του σαν ένα τεράστιο ηλιακό ρολόι.
«Είναι ένα από τα λίγα μέρη στον κόσμο (όπου) μπορείτε πραγματικά να παρακολουθήσετε τη Γη να γυρίζει».