Ενα μπρούτζινο καράβι σε πάγκο παλαιοπώλη μαρτυρά μέρος της ιστορίας του Αριστοτέλη Ωνάση.
Όταν ο Θεσσαλονικιός ιστορικός Λεόν Σαλτιέλ ανακάλυπτε στο πανέρι ενός παλαιοπώλη στη Γενεύη μια μπρούτζινη ρεπλίκα ενός τάνκερ της δεκαετίας του '60 με την επιγραφή Olympic Maritime SA, ήξερε πως δεν επρόκειτο απλώς για ένα στιβαρό αντικείμενο που θα μπορούσε να στολίσει το γραφείο του, ανάμεσα στο πλήθος των βιβλίων, αλλά για ένα αντικείμενο που «κουβαλά» τη δική του ιστορία. Μια ιστορία που συνδέεται με έναν επιχειρηματικό «μύθο», τον Αριστοτέλη Ωνάση, αφού εκεί παρέπεμπε το όνομα της σκαλισμένης στην μπρούτζινη βάση του πετρελαιοφόρου επωνυμίας της εταιρείας.
«Βρήκα αυτό το στολίδι γραφείου (ένα είδος "presses-papier") σε σχήμα πετρελαιοφόρου σε μια υπαίθρια αγορά της Γενεύης πριν από μερικούς μήνες. Είναι σαφές ότι το πλοίο έχει δει …καλύτερες μέρες, καθώς κάποια μέρη του λείπουν και η βάση φαίνεται λίγο ταλαιπωρημένη. Ωστόσο, είναι αρκετά βαρύ, πιθανότατα κατασκευασμένο από συμπαγή μπρούντζο, γεγονός το οποίο καταδεικνύει την προεξέχουσα προέλευσή του», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Λεόν Σαλτιέλ, ο οποίος, με τέτοιου είδους "θραύσματα μνήμης" που αναζητεί και βρίσκει στα παζάρια παλαιών αντικειμένων ή στα διάφορα παλαιοπωλεία της Γενεύης και στο διαδίκτυο, ανασυνθέτει κάθε φορά ένα κομμάτι μιας μεγαλύτερης ιστορίας.
Μία ρεπλίκα πλοίου του Ωνάση
Στην περίπτωση αυτή, η επιγραφή «με τις ευχαριστίες της Olympic Maritime S.A. , Απρίλιος 1969» στη μία πλευρά του αντικειμένου και στην άλλη η αναφορά για ένα δεξαμενόπλοιο κατηγορίας Α', 215000 τόνων, ήταν ικανές για να τον βάλουν στη διαδικασία ν' αναζητήσει περισσότερα στοιχεία.
«Με μια γρήγορη αναζήτηση είδα ότι η Olympic Maritime δεν ήταν άλλη παρά η εταιρεία του Αριστοτέλη Ωνάση, ενός από τους πλέον γνωστούς Έλληνες της σύγχρονης εποχής. Ο μεγιστάνας της ναυτιλίας είχε συγκεντρώσει στη ζωή του τον μεγαλύτερο ιδιωτικό ναυτιλιακό στόλο στον κόσμο και ήταν ένας από τους πλουσιότερους και πιο διάσημους άνδρες του πλανήτη», επισημαίνει ο Θεσσαλονικιός ιστορικός, εξηγώντας πως κάθε φορά που έψαχνε στο παρελθόν αντικείμενα σε σχέση με τον Ωνάση στα παλαιοπωλεία της Γενεύης, το μόνο που κατάφερνε να βρει ήταν φωτογραφίες ή και βιβλία, αλλά ποτέ κάτι τόσο διαφορετικό.
Η ιστορία, πίσω από το πλοίο, του Ωνάση
Εκείνη τη χρονιά -ή κάπου εκεί κοντά χρονικά- ο Ωνάσης είχε αγοράσει δύο τάνκερ αντιστοίχου μεγέθους με αυτό της ρεπλίκας. «Είχε λάβει δύο δεξαμενόπλοια που κατασκευάστηκαν στην Ιαπωνία με παρόμοια χωρητικότητα. Ίσως λοιπόν να είχε κάνει αυτό το αντικείμενο σε ανάμνηση εκείνης της αγοράς και να το μοίραζε στους πελάτες του. Εδώ, στη Γενεύη, έχει μεγάλες εταιρείες ναυτιλίας καθώς και εταιρείες που αγοράζουν πετρέλαιο κι αντίστοιχα προϊόντα», εξηγεί ο κ. Σαλτιέλ, σημειώνοντας πως παρά το γεγονός ότι τού λείπουν κάποια κομμάτια, είναι ν' απορεί κανείς πώς ένα τέτοιο αντικείμενο πετάχτηκε και κατέληξε ανάμεσα σε πλήθος άλλων πολυκαιρισμένων αντικειμένων στο πανέρι ενός παλαιοπωλείου. «Είναι καλής ποιότητας και φαίνεται πως στην εποχή του ήταν ένα ακριβό, εντυπωσιακό δώρο», αναφέρει χαρακτηριστικά.
«Ο Ωνάσης ξεκίνησε τις ναυτιλιακές του επιχειρήσεις στη Νέα Υόρκη και το 1952 ίδρυσε την Olympic Maritime στο Παρίσι για να διαχειριστεί τα ναυτιλιακά του περιουσιακά στοιχεία από την Ευρώπη. Το 1953, η Olympic μετέφερε τα γραφεία της στο Μόντε Κάρλο, όπου παρέμεινε μέχρι το 1997. Το χάλκινο δεξαμενόπλοιο ήταν πιθανότατα ένα εταιρικό δώρο, που στάλθηκε από το Μόντε Κάρλο σε πελάτη της εταιρείας στη Γενεύη το 1969», σημειώνει ο ιστορικός που συνηθίζει να περνά αρκετά Σάββατα στα παλαιοπωλεία και τις υπαίθριες αγορές παλαιών αντικειμένων καθώς βρίσκει συναρπαστικό το γεγονός ότι ένα αντικείμενο μπορεί να μεταφέρει μια ιστορία.
«Πιστεύω ότι η ιστορία είναι συνδεδεμένη πάρα πολύ στενά με τα αντικείμενα. Κι εγώ όταν έκανα έρευνα για το διδακτορικό μου μελετούσα τα αρχεία, βιβλία και φωτογραφίες. Δηλαδή, το αντικείμενο είναι αυτό που μεταφέρει την ιστορία, ήταν εκεί τη δεδομένη χρονική στιγμή ή την εποχή που μελετάς. Εξερευνώντας λοιπόν το αντικείμενο αυτό ανασυνθέτεις και την ιστορία της», λέει.
«Το αντικείμενο», συνεχίζει ο κ. Σαλτιέλ, «είναι "αυτόπτης μάρτυρας" εκείνης της περιόδου και μελετώντας το μπορείς να βρεις πολλές εκφάνσεις εκείνης της περιόδου. Για παράδειγμα, στην περίπτωση αυτού του πλοίου, η ποιότητα, το βάρος και ο σχεδιασμός του μαρτυρούν πως επρόκειτο για ένα πολύ ακριβό δώρο, άρα η εταιρεία πήγαινε πολύ καλά και ήθελε ίσως έτσι να εντυπωσιάσει τους πελάτες της και να σηματοδοτήσει τα νέα της πλοία στον στόλο. Ανασυνθέτεις έτσι μια ολόκληρη εποχή και μια ιστορία που αποτελούν τμήμα μιας ευρύτερης ιστορίας, της Ελλάδας ή της Ευρώπης».