Άνθρωποι που εκφράστηκαν ελεύθερα και επικηρύχτηκαν. Προκάλεσαν την οργή των φανατικών με την οπτική και τις ιδέες τους. Διώχθηκαν, εξορίστηκαν ή έζησαν σαν κυνηγημένοι, όπως ο Σουηδός σκιτσογράφος Λαρς Βιλκς, που πριν πεθάνει σε ένα μυστηριώδες τροχαίο την Κυριακή, είχε γίνει στόχος φανατικών μουσουλμάνων για τα σατιρικά σκίτσα του για τον Μωάμεθ.
Ο 75χρονος καρτουνίστας Λαρς Βιλκς σκοτώθηκε την Κυριακή, μαζί με τους δύο αστυνομικούς που τον φυλούσαν, σε ένα μυστηριώδες τροχαίο δυστύχημα το οποίο προκάλεσε πολλές συζητήσεις. Η είδηση θα μπορούσε να περάσει στα ψιλά αν ο Σουηδός σκιτσογράφος δεν ήταν επικηρυγμένος από τους μουσουλμάνους για τα σκίτσα του και αν δεν είχαν προηγηθεί δύο αποτυχημένες απόπειρες δολοφονίας του. Ο θάνατός του όμως έγινε viral. Η ανακοίνωση της σουηδικής αστυνομίας έκανε το γύρο του κόσμου, προκαλώντας σάλο στα κοινωνικά δίκτυα και ξεσηκώνοντας μια ολόκληρη φημολογία, καθώς και θεωρίες συνωμοσίας, ότι τον εκτέλεσαν τζιχαντιστές. Ο Stefan Sinteus, επικεφαλής της μονάδας ερευνών της περιοχής όπου έγινε το δυστύχημα, σε συνέντευξη Τύπου εχθές (Δευτέρα 04/10/21) μίλησε αρχικά για αυτοκινητιστικό δυστύχημα, αφήνοντας όμως όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά: «Προς το παρόν δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι πρόκειται για οποιαδήποτε μορφή επίθεσης. Δεν αποκλείουμε τίποτα, αλλά δεν υπάρχει μέχρι στιγμής κάτι που να υποδηλώνει εκτέλεση ή δολοφονική επίθεση».
Ο Βιλκς επέστρεφε σπίτι του μετά από δείπνο με την Σουηδή δημοσιογράφο Stina Dabrowski και το σύζυγό της. Το αυτοκίνητο στο οποίο επέβαινε ο επικηρυγμένος σκιτσογράφος, μαζί με τη φρουρά του που αποτελούνταν από δύο αστυνομικούς, μπήκε για αδιευκρίνιστους λόγους στο αντίθετο ρεύμα με ταχύτητα 150 χλμ και προσέκρουσε σε διερχόμενο φορτηγό. Τα δύο οχήματα κάηκαν ολοσχερώς στον αυτοκινητόδρομο E4, κοντά στην κοινότητα Μάρκαριντ, στο νότιο τμήμα της Σουηδίας.
«Ζω μια φυσιολογική ζωή. Οι απειλές εναντίον μου είναι προπαγάνδα»
Ο Λαρς Βιλκς έγινε γνωστός σε όλο τον κόσμο το 2007, όταν μια σκληροπυρηνική ριζοσπαστική ομάδα ισλαμιστών τον στοχοποίησε εξαιτίας των σκίτσων του στην εφημερίδα Jyllands Posten που απεικόνιζαν τον Προφήτη Μωάμεθ με τη μορφή σκύλου.
Λεπτομερείς χάρτες με τα συνήθη του δρομολόγια καθώς και κατόψεις από το εσωτερικό του σπιτιού του είχαν βρεθεί στην κατοχή ύποπτων τρομοκρατών που είχαν συλληφθεί για άλλες απόπειρες επιθέσεων. Ο Λαρς Βιλκς είχε μιλήσει το 2008 για τη ζωή του αφού έγινε στόχος φανατικών μουσουλμάνων. Όταν ο δημοσιογράφος Rami Abdelrahman της ηλεκτρονικής εφημερίδας The Local τον ρώτησε αν άλλαξε η ζωή του μετά την επικήρυξή του, εκείνος του απάντησε πολύ ψύχραιμα: «Όχι ιδιαίτερα. Ζω μια φυσιολογική ζωή… Έχω συνηθίσει. Αυτό συμβαίνει εδώ και περισσότερο από μισό χρόνο τώρα και τελικά μετά από λίγο συνηθίζεις σε αυτόν τον τρόπο ζωής. Όλα αυτά είναι κυρίως προπαγάνδα. Προσπαθούν να τρομάξουν τους ανθρώπους κάνοντας ψυχολογικό πόλεμο. Ελπίζω». Ο δημοσιογράφος τον ρώτησε αν άλλαξε ο τρόπος με τον οποίο εργαζόταν, αν επηρεάστηκαν τα σκίτσα του: «Όχι. Αντίθετα, η δουλειά μου έγινε ακόμα πιο ενδιαφέρουσα. Δεν θα μπορούσα να τα προβλέψω όλα αυτά... Ξεκίνησα το έργο μου με σεμνό τρόπο. Δεν περίμενα ποτέ ότι θα χρησιμοποιούσαν την τέχνη ως πολιτικό όπλο, αλλά τώρα μπορώ να περιμένω οτιδήποτε από αυτούς. Βλέποντας τη μεγάλη εικόνα, θεωρώ ότι όσο περισσότερα σκίτσα σαν αυτά γίνονται, τόσο λιγότερο θα τραβούν την προσοχή πια. Στο τέλος οι άνθρωποι θα συνηθίσουν. Νομίζω ότι η Δύση κάνει ένα πολύ μεγάλο λάθος που δεν τα δημοσιεύει, γιατί αν τα δημοσιεύσουν, τότε το μυστήριο που τα συνοδεύει θα εξαφανιστεί. Αυτό αφορά στη Δύση, γιατί ο αραβικός κόσμος έχει ακόμη πολύ δρόμο να διανύσει. Οι δημοκρατικές αξίες αναιρούνται από τη θρησκεία. Έτσι ήταν και η Ευρώπη τον Μεσαίωνα. Γνωρίζουμε λοιπόν τις εξελίξεις που έρχονται».
Δυο απόπειρες δολοφονίας εναντίων του
Τελικά ο Βιλκς ήταν μάλλον αισιόδοξος το 2008 όταν έλεγε ότι οι απειλές των φανατικών μουσουλμάνων ήταν περισσότερο προπαγάνδα, παρά οργανωμένο σχέδιο εξόντωσης. Η Σουηδική αστυνομία είχε άλλη γνώμη -και πιθανόν άλλες πληροφορίες- από τον σκιτσογράφο και γι’ αυτό έλαβε τα μέτρα της, παρέχοντας 24ωρη αστυνομική συνοδεία στον Βιλκς. Δυστυχώς, τα γεγονότα που ακολούθησαν το απέδειξαν. Η Αλ Κάιντα έβγαλε επικήρυξη για τον σκιτσογράφο, προσφέροντας αμοιβή ύψους 100.000 δολαρίων για όποιον τον εκτελούσε. Δύο ένοπλοι το 2010 αποπειράθηκαν να βάλουν φωτιά στο σπίτι του. Το 2015, τον Φεβρουάριο, ένας ένοπλος Δανός, με καταγωγή από την Παλαιστίνη, έκανε μια αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας ενάντια στον σκιτσογράφο, σε εκδήλωση της Γαλλικής Πρεσβείας στην Κοπεγχάγη για την ελευθερία του λόγου, μετά το τρομοκρατικό χτύπημα στο σατιρικό περιοδικό Charlie Hebdo στο Παρίσι. Πέρυσι μια γυναίκα συνελήφθη γιατί οργάνωνε σχέδιο δολοφονίας του Βιλκς.
Για όλους αυτούς τους λόγους το τροχαίο της Κυριακής όπου έχασε τη ζωή του ο καρτουνίστας, μαζί με τους δύο αστυνομικούς της φρουράς του, προκάλεσε μια ολόκληρη φιλολογία γύρω από τις επικηρύξεις και την ελευθερία του λόγου. Ακόμα κι αν αποδειχτεί ότι ήταν απλώς μια κακή σύμπτωση, ένα απλό αυτοκινητιστικό δυστύχημα, η ζωή του Βιλκς μας κάνει να θυμηθούμε επτά πολύκροτες ακόμα υποθέσεις επικήρυξης ανθρώπων -συγγραφέων, σχεδιαστών, δημοσιογράφων- που έγιναν διάσημοι όταν βρέθηκαν στο στόχαστρο είτε φανατικών μουσουλμάνων, είτε επικίνδυνων μαφιόζων, είτε πολιτικών ηγετών.
Οι επικηρυγμένοι: 7 προσωπικότητες που έγιναν στόχος
Ρομπέρτο Σαβιάνο, Ο Ιταλός συγγραφέας που επικηρύχτηκε από την Καμόρα
Ο Ρομπέρτο Σαβιάνο το 2006 με το βιβλίο του «Γόμορρα: Ταξίδι στην οικονομική αυτοκρατορία και στο όνειρο για κυριαρχία της Καμόρρα» (εκδ. Πατάκη) μπήκε στο μάτι της ιταλικής μαφίας, καταγγέλοντας την εγκληματική δράση της Καμόρα και αποκαλύπτοντας τις πρακτικές του οργανωμένου εγκλήματος στην Ιταλία. Το βιβλίο έγινε εκδοτικό φαινόμενο πουλώντας πάνω 1,8 εκατομμύρια αντίτυπα, ενώ μεταφέρθηκε και και στον κινηματογράφο. Η Καμόρα τον επικήρυξε και ο ίδιος αποκάλυψε δημόσια τον Οκτώβριο του 2006 ότι δεχόταν απειλές κατά της ζωής του. Η τότε ιταλική κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τον υπουργό εσωτερικών Τζουλίανο Αμάτο προσέφερε 24ωρη αστυνομική προστασία στον Σαβιάνο. Ακόμα και σήμερα ο συγγραφέας ζει και εργάζεται υπό προστασία με άκρα μυστικότητα στην Ιταλία, ενώ στις αρχές του καλοκαιριού ο αρχιμαφιόζος που τον είχε στοχοποιήσει, ο Μπιτονιέτι, συνελήφθη. Ωστόσο επειδή στη μαφία, οι νονοί αλλάζουν αλλά τα συμβόλαια θανάτου μένουν, ο Σαβιάνο είναι πάντα σε επιφυλακή.
Μπάρμπαρος Σανσάλ, ο Τούρκος σχεδιαστής μόδας που διώχθηκε για tweet ενάντια στον Ερντογάν
Ο διάσημος στην Τουρκία fashion designer Μπάρμπαρος Σανσάλ διασκέδαζε σε ένα ρεβεγιόν, παραμονή πρωτοχρονιάς του 2017, όταν ενημερώθηκε ότι θα απελαθεί από τα Κατεχόμενα της Κύπρου, εξαιτίας ενός tweet που είχε κάνει καυτηριάζοντας τις πολιτικές του Ερντογάν. Το επόμενο πρωί, όταν το αεροσκάφος στο οποίο επέβαινε προσγειώθηκε στην Κωνσταντινούπολη, ο Μπάρμπαρος Σανσάλ προπηλακίστηκε από φανατικούς οπαδούς του Ερντογάν και μετά από άγριο ξυλοδαρμό του φυλακίστηκε για περίπου δύο μήνες. Σύμφωνα με τον ίδιο στη φυλακή της Τουρκίας ζούσε υπό τον διαρκή φόβο ότι θα τον δηλητηριάσουν ενώ είχε υποστεί βία. Σήμερα ζει αυτοεξόριστος στην Κύπρο κάνοντας μια εκστρατεία ενημέρωσης για τις συνθήκες τρόμου και λογοκρισίας που υφίστανται όσοι αντιτίθενται ιδεολογικά στο καθεστώς του Ερντογάν.
Σάλμαν Ρούσντι,ο Βρετανός συγγραφέας που επικηρύχτηκε από τον Αγιατολάχ Χομεϊνί
Με καταγωγή από την Ινδία ο διάσημος Βρετανός συγγραφέας έγινε στόχος φανατικών μουσουλμάνων όταν το 1988 έγραψε το τέταρτο βιβλίο του «Σατανικοί Στίχοι». Ο Αγιατολάχ Χομεϊνί, ο Ιρανός σιίτης που ανέτρεψε με επανάσταση το 1979 τον σάχη Παχλαβί και έγινε ηγέτης του Ιράν, εξέδωσε το 1989 φετφά (θρησκευτικό διάταγμα) με το οποίο επικήρυσσε τον Σάλμαν Ρούσντι, ζητώντας τη δολοφονία του επειδή προσέβαλε το Κοράνι και τον Προφήτη Μωάμεθ. Ο Ρούσντι έμαθε την καταδίκη του από έναν δημοσιογράφο του BBC τηλεφωνικά στις 14 Φεβρουαρίου του 1989 και έκτοτε άλλαξε όλη του η ζωή. Είχε διαρκώς φύλαξη από τη βρετανική αστυνομία και έπρεπε να μετακινείται με το ψευδώνυμο Τζόζεφ Άντον, έναν συνδυασμό των δύο αγαπημένων του συγγραφέων Τζόζεφ Κόνραντ και Άντον Τσέχοφ. Στο βιβλίο του «Τζόζεφ Άντον» περιγράφει την εμπειρία του, καθώς και τις συνθήκες που οδήγησαν στην «απελευθέρωσή» του.
Ορχάν Παμούκ, Ο Τούρκος νομπελίστας συγγραφέας που έγινε στόχος στη χώρα του επειδή μίλησε για τη γενοκτονία των Αρμενίων
Το 2005 ο πολυβραβευμένος πεζογράφος Ορχάν Παμούκ έδωσε μία συνέντευξη στο ελβετικό περιοδικό Das Magazin όπου μιλούσε για τις γενοκτονίες Αρμενίων και Κούρδων στην Τουρκία. Η δήλωσή του «Τριάντα χιλιάδες Κούρδοι και ένα εκατομμύριο Αρμένιοι σκοτώθηκαν σ' αυτή τη γη και κανείς εκτός από μένα δεν τολμά να μιλήσει γι' αυτό», οδήγησε σε μια εκστρατεία μίσους εναντίων του στο εσωτερικό της Τουρκίας. Τα βιβλία του καίγονταν από φανατικούς εθνικιστές στις πλατείες, ενώ ο ίδιος παραπέμφθηκε σε δίκη. Οι απειλές για τη ζωή του τον ανάγκασαν να φύγει από την Τουρκία για κάποιο διάστημα, αναζητώντας καταφύγιο στην Ευρώπη, όπου τιμήθηκε για το έργο του με βραβείο Νόμπελ το 2006. Με τα φώτα της δημοσιότητας πάνω του και με διαρκή αστυνομική προστασία επέστρεψε στο σπίτι του στην Κωνσταντινούπολη, παρόλο που το όνομά του αποκαλύφθηκε ότι συμπεριλαμβανόταν σε λίστες με συμβόλαια θανάτου από φανατικές εθνικιστικές οργανώσεις στην Τουρκία. Η ιστορία του Παμούκ και η δημοσιότητα που πήρε έχει οδηγήσει σε μεγάλες περιπέτειες την Τουρκία στη διεθνή κοινότητα και έχει μπλοκάρει τις προσπάθειες ένταξής της στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σέρι Τζόουνς, Η Αμερικανίδα συγγραφέας που έπεσε θύμα λογοκρισίας υπό το φόβο τρομοκρατικού χτυπήματος
H Αμερικανίδα συγγραφέας Σέρι Τζόουνς μπήκε στο στόχαστρο των εξτρεμιστών μουσουλμάνων με το μυθιστόρημά της «Το κόσμημα της Μεδίνας» (εκδ. Λιβάνης), στο οποίο αφηγούνταν τη ζωή της Aisha, που αρραβωνιάστηκε τον Μωάμεθ όταν ήταν έξι ετών. Το βιβλίο, όπως είχε ανακοινωθεί, θα εκδιδόταν με ένα πολύ ακριβό συμβόλαιο και προκαταβολή 100.000 δολαρίων από τον εκδοτικό οίκο Random House. Ο οίκος, μετά τη συμβουλή της καθηγήτριας Ιστορίας της Μέσης Ανατολής στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, Denise Spellberg, να μην το εκδώσει διότι θα έμπαινε σε μεγάλες περιπέτειες, ανέστειλε την έκδοση. Τα δικαιώματα έκδοσης του βιβλίου πήρε ο οίκος Gibson Square. Λίγες ημέρες μετά την ανακοίνωση, στις 27 Σεπτεμβρίου του 2008, ένοπλοι γάζωσαν το σπίτι του εκδότη Martin Rynja στο Λονδίνο, ενώ ο Βρετανός ισλαμιστής ακτιβιστής Anjem Choudhary (που αργότερα, το 2016, καταδικάστηκε για τη στήριξη του ISIS) δήλωσε ότι η επίθεση στο σπίτι του Rynja ήταν μόνο η αρχή. Τελικά, το βιβλίο εκδόθηκε πρώτα στη Σερβία και μετά από διεθνή κινητοποίηση εκδόθηκε στην Αμερική, την Αγγλία και αλλού.
Καντέρ Αμπτολάχ, Ο Ιρανός συγγραφέας που ζει ως πολιτικός πρόσφυγας στην στην Ολλανδία
Ο γεννημένος το 1954 συγγραφέας του βιβλίου «Το σπίτι του Τεμένους» (εκδ. Καστανιώτη) ζει στην πόλη Ντελφτ στη νότια Ολλανδία. Από το 1988 που εγκατέλειψε το Ιράν, γιατί δεν μπορούσε να ζει και να γράφει ελεύθερος, έχει εκδώσει σπουδαία βιβλία για τον ισλαμικό πολιτισμό Ισλάμ τα οποία καταγγέλλουν τον φανατισμό, τον οποίο απεχθάνεται. Σπούδασε φυσικός στο Arak College of Science του Ιράν και τα πρώτα του βιβλία δημοσιεύτηκαν παράνομα. Τo ψευδώνυμό του Καντέρ Αμπτολάχ, πρόκυψε από το πάντρεμα των ονομάτων δύο φίλων του που δολοφονήθηκαν από το καθεστώς του Αγιατολάχ Χομεϊνί στο Ιράν: ενός νεαρού Κούρδου γιατρού ονόματι Καντέρ και ενός νεαρού Κούρδου αρχιτέκτονα ονόματι Αμπτολάχ.
Τζαν Ντουντάρ, Ο Τούρκος δημοσιογράφος που φυλακίστηκε γιατί αποκάλυψε την εμπλοκή της Τουρκίας στον πόλεμο της Συρίας
Το 2013 ο Τζαν Ντουντάρ απολύθηκε από την εφημερίδα Μιλλιέτ όπου εργαζόταν επειδή κάλυψε αντικειμενικά τις διαδηλώσεις στην πλατεία Γκεζί στην Κωνσταντινούπολη, μετά τα γεγονότα της Αραβικής Άνοιξης στην Αίγυπτο. Ύστερα από τη βράβευσή του από την διεθνή οργάνωση Reporters sans frontières (Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα) ο Ντουντάρ έγινε στόχος στην Τουρκία. Ως αρχισυντάκτης της εφημερίδας Τζουμχουριέτ αποκάλυψε την εμπλοκή των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας στην πώληση όπλων σε Ισλαμιστές αντάρτες στη Συρία. Μαζί με τον συνεργάτη του Ερντέμ Γκιούλ συνελήφθησαν και δικάστηκαν για κατασκοπεία, αποκάλυψη κρατικών μυστικών και συμμετοχή σε τρομοκρατική οργάνωση. Ο Τζαν Ντουντάρ στοχοποιήθηκε από τον ίδιο τον Ερντογάν. Μετά από φυλάκιση τριών μηνών απελευθερώθηκαν στις 26 Φεβρουαρίου του 2016, ενώ μερικούς μήνες μετά, στις 6 Μαΐου 2016, έγινε απόπειρα δολοφονίας του Ντουντάρ έξω από το δικαστικό μέγαρο της Κωνσταντινούπολης. Το βιβλίο «Μας συνέλαβαν!» (εκδ. Κριτική) καταγράφει όλο το χρονικό της δίωξής του από την τουρκική κυβέρνηση.