Η Ρωσία στα χρόνια του Πούτιν, σε μια πολύκροτη βιογραφία από μια γυναίκα που τα είδε όλα.
Δολοφονίες, παρακολουθήσεις, κατασκευασμένη τρομοκρατία, διαφθορά, δηλητηρίαση αντιπάλων με ραδιενεργές ουσίες, αναλγησία, απληστία, κυνισμός...
Εξαφανίσεις πολιτικών, επιχειρηματιών και δημοσιογράφων, δολοφονίες και μαφιόζικου τύπου εκτελέσεις, δηλητηρίαση μαρτύρων με ραδιενεργές ουσίες, παρακολούθηση ρεπόρτερ με τεχνικές των μυστικών υπηρεσιών, απειλητικές ευχητήριες χριστουγεννιάτικες κάρτες, κατάχρηση κονδυλίων, μίζες από εισαγωγικές και εξαγωγικές εταιρείες, σκάνδαλα που γίνονται viral και ξαφνικά μια ωραία ημέρα απλώς αποσιωπούνται ατιμώρητα, βομβαρδισμοί πολυκατοικιών με εκατοντάδες νεκρούς και τραυματίες με εμπλοκή της μυστικής αστυνομίας… Τα εξωφρενικά γεγονότα που αφηγείται η Ρωσίδα δημοσιογράφος Masha Gessen θυμίζουν σενάριο σε σειρά τύπου House Of Cards, κι όμως είναι η ζοφερή και άγρια πραγματικότητα στη Ρωσία του Πούτιν. Όσα διαβάζει κανείς στο βιβλίο «Βλαντίμιρ Πούτιν: Ο άνθρωπος δίχως πρόσωπο», το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση Τιτίνας Σπερελάκη, είναι τόσο σοκαριστικά που ξεπερνούν ακόμα και τη πιο νοσηρή φαντασία. Ωστόσο, ολοκληρώνοντας το βιβλίο, αναγνωρίζεις στο παρασκήνιο γεγονότων που έχουν απασχολήσει τον Τύπο, τα σημάδια εκείνα που έδειχναν -αν τα ένωνε κάποιος όπως κάνουμε στα παιχνίδια με τις τελίτσες- την πορεία της Ρωσίας προς όλη αυτή τη φρίκη που βλέπουμε να ξεδιπλώνεται μπροστά μας με την εισβολή στην Ουκρανία.
Aπασφάλισε ο Πούτιν ή όλα είναι μέρος ενός μεγαλύτερου σχεδίου;
Το ερώτημα που κυριαρχεί σε όλο τον Τύπο διεθνώς είναι: πώς απασφάλισε ο Πούτιν και ξαφνικά πέταξε στο τραπέζι την απειλή για γενίκευση του πολέμου με χρήση πυρηνικών όπλων; Ήταν η εισβολή στην Ουκρανία ένας κεραυνός εν αιθρία ή υπήρχαν σημάδια μιας παρανοϊκής στρατηγικής, μιας δυστοπικής ατζέντας κατασκευασμένης στο μυαλό ενός ανθρώπου που δεν γνωρίζει όρια και έχει μετατρέψει το νταηλίκη και το μπούλινγκ σε πολιτική, η οποία εφαρμόστηκε πρώτα στο εσωτερικό της ίδιας του της χώρας και τώρα στο εξωτερικό; Στο βιβλίο της η Μάσα Γκέσεν καταγράφει τα γεγονότα από το σημείο μηδέν. Όχι από την ώρα που ο Πούτιν καταφέρνει να γίνει πρόεδρος της Ρωσίας, αλλά πολύ πιο πριν, από τη στιγμή που ένας χαμηλόβαθμος πράκτορας της KGB προσπαθεί να διεισδύσει στους μηχανισμούς εξουσίας της διεφθαρμένης πολιτικής ηγεσίας της Σοβιετικής Ένωσης. Κατά τη Μάσα Γκέσεν, ο Πούτιν με μηχανορραφίες, αξιοποιώντας όλα τα βρώμικα εργαλεία που του προσφέρει η θέση του στις μυστικές υπηρεσίες της ΕΣΣΔ, καταφέρνει να πατήσει (κυριολεκτικά) επί πτωμάτων, να βγάλει νοκ άουτ συμμάχους και εχθρούς, να υπερπηδήσει δόλια τα εμπόδια που βρίσκονται μπροστά του και τελικά να αναδειχθεί από το πουθενά κυρίαρχος στην πολιτική σκηνή της Ρωσίας μετά την πτώση του κομμουνισμού.
Η Γκέσεν, ως ερευνητική δημοσιογράφος σε μεγάλα ρωσικά έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα, έχοντας υπάρξει σε θέσεις κλειδί της ενημέρωσης, ως αρχισυντάκτρια και πολιτική ρεπόρτερ, έχει στηρίξει το βιβλίο της σε ένα ανελέητο, λεπτομερές ρεπορτάζ που δεν αφήνει τον Πούτιν σε χλωρό κλαρί. Ατρόμητη και με πολύ δυνατή πένα, η δημοσιογράφος που σήμερα έχει βρει καταφύγιο στη Νέα Υόρκη, αρθρογραφώντας στο αμερικανικό περιοδικό New Yorker, για πολλά χρόνια συναντούσε ανθρώπους που υπήρξαν στο στενό περιβάλλον του Πούτιν και αποκαλύπτει σε αυτό το βιβλίο μια τρομακτική αλληλουχία γεγονότων που σοκάρει. Όσα διαβάσαμε στο βιβλίο της Γκέσεν είναι μια ξέφρενη κούρσα ενός αδίστακτου άνδρα που βαδίζει στο χείλος του γκρεμού, φλερτάροντας με το χάος και εφαρμόζοντας απροκάλυπτα πρακτικές που φέρνουν στο νου δικτάτορα, τις οποίες το μεγαλύτερο μέρος του λαού του ανέχεται εθελοτυφλώντας. Κάθε σελίδα είναι και μία βόμβα, σε πολλές περιπτώσεις δε η βόμβα, όπως θα δούμε στη συνέχεια, είναι αληθινή και σκοτώνει Ρώσους πολίτες που κοιμούνται στο σπίτι τους αμέριμνοι. Η Γκέσεν καταγράφει γεγονότα και παρασκήνια, που καλύπτουν ιστορικά ένα ευρύ χρονικό διάστημα από τη δεκαετία του '70, διατρέχοντας τις δύο τελευταίες δεκαετίες της Σοβιετικής Ένωσης και φτάνοντας μέχρι τη Ρωσία του 2011. Το βιβλίο της που κυκλοφόρησε ταυτόχρονα στην Ελλάδα και το εξωτερικό το 2012, επανακυκλοφόρησε τώρα με αφορμή τα γεγονότα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.
Πρόκειται για μία βιογραφία η οποία δεν εξιστορεί, σε καμία περίπτωση τα γεγονότα από την προσωπική ζωή του Πούτιν, δεν είναι ένα ψυχογράφημα που προκύπτει από τη μελέτη των ιδεών, των σκέψεων, των τραυμάτων και των σχέσεων που διαμόρφωσαν αυτό που είναι ο Πούτιν. Είναι ένα πολιτικό βιβλίο, βαθιά πολιτικό μάλιστα, αφού εστιάζει στα κίνητρα, τις μπλόφες, τα χτυπήματα κάτω από τη ζώνη, τις ίντριγκες, τις εξωφρενικές στρατηγικές που εφάρμοσε ένας χαμηλόβαθμος πράκτορας της KGB για να αναρριχηθεί στην προεδρία της Ρωσίας. Ο αναγνώστης σελίδα τη σελίδα βυθίζεται σε μία κόλαση. Παρακολουθεί ένα γαϊτανάκι μαφιόζικου τύπου κινήσεων, επιθέσεων, πολιτικών αποφάσεων και στρατηγικών που βοήθησαν τον Πούτιν να μετατραπεί από ένα αγόρι, το οποίο ζούσε με τους γονείς του στην τρώγλη μιας εφιαλτικής σοβιετικής, κοινοβιακής πολυκατοικίας, σε έναν μεγαλομανή «τσάρο» που ζει σε κιτς παλάτια και πιστεύει ότι η εξουσία του εκπορεύεται από το Θεό.
Ένας μικρός νταής που έκανε bullying στα άλλα παιδιά
Η Γκέσεν πιάνει το νήμα της αφήγησης από τη στιγμή που ο Πούτιν διαμορφώνει το χαρακτήρα του ως παιδί που γεννήθηκε στο Λένινγκραντ, οκτώ χρόνια μετά το τέλος της πολιορκίας του, και μεγάλωσε σε «μια πόλη πείνας, φτώχειας, καταστροφής, επιθετικότητας και θανάτου», σαν νταής σε παιδικές συμμορίες, κάνοντας μπούλινγκ στα πιο αδύναμα παιδιά. Σύμφωνα με την μαρτυρία ενός παλιού παιδικού του φίλου, του Βίκτορ Μπορισένκο, ο Πούτιν, γιος μιας εργάτριας και ενός στρατιωτικού, ανάπηρου πολέμου, μεγάλωσε σε μια κλειστοφοβική αυλή σαν πηγάδι, σε έναν ακάλυπτο ψηλών σοβιετικών πολυκατοικιών γεμάτο σκουπίδια, όπου επικρατούσε η μαγκιά και η βία.
«Τι αυλή ήταν εκείνη! Όλοι νταήδες. Άπλυτοι, αξύριστοι τύποι με τσιγάρα και μπουκάλια φτηνού κρασιού. Αδιάκοπο πιοτό, βλαστήμιες, ξύλο. Και μέσα σε όλα αυτά, να κι ο Πούτιν... Όταν μεγαλώσαμε, βλέπαμε τους νταήδες απ΄ την αυλή του να έχουν πέσει αναίσθητοι απ΄ το πιοτό, έπιαναν πάτο. Πολλοί από αυτούς είχαν κάνει φυλακή. Με άλλα λόγια, δεν κατάφερναν να φτιάξουν μια καλή ζωή». Η Γκέσεν περιγράφει πώς ο Πούτιν, ένα μικροσκοπικό, μικροκαμωμένο αγόρι που λάτρευε τη βία, προσπαθούσε να τα βγάλει πέρα μαζί τους. Ο παλιός φίλος του Πούτιν περιγράφει: «Αν ποτέ τον προσέβαλε κανείς με οποιονδήποτε τρόπο, ο Βολόντια (όπως φώναζαν τον Πούτιν όταν ήταν μικρός) αμέσως έπεφτε πάνω του, τον γρατζουνούσε, τον δάγκωνε, του ξερίζωνε τούφες τούφες τα μαλλιά – έκανε οτιδήποτε για να μην επιτρέψει σε κανέναν να τον ταπεινώσει». Η Γκέσεν εξηγεί πώς αυτό το αγόρι που δεν ανεχόταν κανέναν, «πήρε το νταηλίκι μαζί του στο δημοτικό. Οι αναφορές σε καβγάδες με ξύλο αφθονούν στις αναμνήσεις των παλιών συμμαθητών του, αλλά η παρακάτω περιγραφή δίνει μια αποκαλυπτική εικόνα του ταμπεραμέντου του μελλοντικού προέδρου: “Ο δάσκαλος των τεχνικών έπιασε τον Πούτιν απ΄ το γιακά και τον έσυρε από την τάξη του στη δική μας. Φτιάχναμε φαράσια στο μάθημά του και ο Βλαντίμιρ είχε κάνει κάτι λάθος...Του πήρε πολλή ώρα να ηρεμήσει. Η διαδικασία ήταν από μόνη της ενδιαφέρουσα. Άρχιζε να φαίνεται καλύτερα, σαν να είχε λήξει το θέμα. Και μετά ξαναφούντωνε και άρχιζε να εκφράζει την οργή του. Το έκανε αρκετές φορές». Η περιγραφή, κατά τη Γκέσεν, είναι ενδεικτική του χαρακτήρα του αλλά και της πολιτικής που θα εφάρμοζε μελλοντικά ως πρόεδρος της Ρωσίας: δεν ανεχόταν καμία ταπείνωση. Ήταν εκδικητικός και περίμενε να βρει τη σωστή στιγμή για να ξεσπάσει. Μάζευε τα όπλα του και καραδοκούσε για να επιτεθεί. Ο Πούτιν, όπως έκανε και παιδί, δεν μπορεί λόγω χαρακτήρα να κάνει πίσω. Παριστάνει ότι συμμορφώνεται και εξαγριωμένος περνά στην επίθεση.
O Πούτιν όχι μόνο δεν προσπάθησε να αποκρύψει το παρελθόν του και τις τεχνικές μπούλινγκ που είχε αναπτύξει, αλλά έχτισε την προεκλογική του εικόνα πάνω σε όλα αυτά: ως ηγέτης νταής λανσαρίστηκε στις εγκεκριμένες βιογραφίες του για να πείσει τον ρωσικό λαό ότι δεν θα σήκωνε μύγα στο σπαθί του. Αυτός ο νταής φυσικά πολύ γρήγορα άρχισε να μανιπουλάρει άπαντες, από τους υπουργούς μέχρι τους ολιγάρχες, και να βάζει χέρι στα μίντια, βγάζοντας, όπως αποκαλύπτει η Γκέσεν, από τη μέση εμπόδια που παρουσιάζονταν στο δρόμο του: ενοχλητικούς δημοσιογράφους, πολιτικούς αντιπάλους, επιχειρηματίες που δεν τον υπάκουαν. Έγινε ένας μακελάρης που σπέρνει τον τρόμο και προκαλεί δέος, εφαρμόζοντας την τεχνογνωσία και τις πρακτικές των μυστικών υπηρεσιών στον πολιτικό στίβο. Αυτό το παιδί που πούλαγε νταηλίκι στην αυλή της τερατώδους κοινοβιακής πολυκατοικίας έγινε από το πουθενά ένας πάμπλουτος ολιγάρχης με αμύθητη περιουσία σε όλο τον κόσμο, χωρίς να λογοδοτήσει ποτέ και σε κανέναν για το πώς και από πού προέκυψε αυτή.
Από την KGB στην πολιτική
Αναζητώντας τις σωστές γνωριμίες ο Πούτιν, ο οποίος ένιωθε ότι δεν αξιοποιείται όπως έπρεπε στην KGB, άρχισε να αναζητά διέξοδο στην πολιτική. Είχε σπουδάσει το 1975 στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Λένινγκραντ και αργότερα ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στα οικονομικά. Τη δεκαετία του '90 έγινε βοηθός Κοσμήτορα και μπήκε ως μυστικός πράκτορας στην KGB. O Πούτιν πίστευε ότι θα τον στείλουν ως μυστικό πράκτορα στο δυτικό Βερολίνο για να κινείται μέσα στους κόλπους του σοβιετικού εχθρού κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Τον έστειλαν τελικά στο ανατολικό Βερολίνο όπου έζησε το διάστημα 1985-1990. Εκεί, έπρεπε να διεκπεραιώνει την τυπική υπηρεσία ενός δημοσίου υπαλλήλου. Έπληττε αφόρητα. Σκάβοντας λυσσαλέα το τούνελ της σοβιετικής γραφειοκρατίας κατάφερε να τρυπώσει στην πολιτική, εξασφαλίζοντας σύμφωνα με τη Μάσα Γκέσεν, μια θέση, ως σύμβουλος, πλάι στο δήμαρχο της Αγίας Πετρούπολης, τον Ανατόλι Σομπτσάκ. Εκεί, χωρίς να εγκαταλείψει τη θέση του στην KGB, εφάρμοσε όλα όσα είχε μάθει στις μυστικές υπηρεσίες για να απλώσει τα πλοκάμια του στο πολιτικό σύστημα πρώτα της Αγίας Πετρούπολης και μετά της Μόσχας. Από το 1991 έως το 1999 αναρριχήθηκε στην εξουσία, μέσα από μια τρελή, αδίστακτη κούρσα που η Γκέσεν περιγράφει γλαφυρά, βγάζοντας από το παιχνίδι όποιον έβρισκε εμπόδιο στο δρόμο του.
Το σκάνδαλο με το κρέας
Όπως αναφέρει το βιβλίο της Γκέσεν, ο Πούτιν ως αντιδήμαρχος της Αγίας Πετρούπολης πρωτοστάτησε σε ένα σοβιετικό σκάνδαλο διαφθοράς υπογράφοντας συμβόλαια με εταιρείες εισαγωγής κρέατος που μοιραζόταν με το δελτίο στους κατοίκους. Σύμφωνα με μαρτυρίες και πληροφορίες που αναφέρει στο ρεπορτάζ της η Γκέσεν οι εταιρείες δεν παρέδιδαν ποτέ το κρέας για το οποίο είχαν αλμυροπληρωθεί και κανένας δεν τους ζητούσε το λόγο. Γιατί όμως ο αντιδήμαρχος Πούτιν έχαιρε αυτής της περίεργης ασυλίας; Όπως εξηγεί η Γκέσεν στο χαρακτηριστικό απόσπασμα που ακολουθεί, από το βιβλίο της, ο Πούτιν είχε δικτυωθεί τόσο καλά αξιοποιώντας πληροφορίες που είχε αποκτήσει ως μυστικός πράκτορας, που δεν τολμούσε κανένας να του σταθεί εμπόδιο. Όποιος το έκανε, και η Μάσα Γκέσεν αναφέρει πολλούς με ονοματεπώνυμο, είτε βρέθηκε στη φυλακή για άσχετο λόγο, είτε δηλητηριάστηκε, είτε τα παιδιά του έπεσαν θύματα απαγωγής, είτε εξουθενώθηκε με πολλούς ευφάνταστους και βασανιστικούς τρόπους από το παρακράτος, όπως καταγγέλλει η συγγραφέας.
«Ο Πούτιν εκμεταλλεύθηκε τη σοβιετική νοσταλγία. Αγαπούσε τη Σοβιετική Ένωση, αγαπούσε την KGB της, και όταν απέκτησε δική του εξουσία, διευθύνοντας ουσιαστικά το χρηματοοικονομικό σύστημα της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της χώρας, ήθελε να οικοδομήσει ένα σύστημα ακριβώς σαν αυτές», αναφέρει στο βιβλίο της η Γκέσεν. «Θα ήταν ένα σύστημα κλειστό, ένα σύστημα χτισμένο πάω στον απόλυτο έλεγχο – ειδικά τον έλεγχο πάνω στη ροή πληροφοριών και τη ροή χρήματος. Θα ήταν ένα σύστημα με στόχο τον αποκλεισμό της διαφωνίας και τη συντριβή της σε περίπτωση που θα εμφανιζόταν. Αλλά από μία πλευρά, το σύστημα θα ήταν καλύτερο από την KGB και την ΕΣΣΔ: αυτό εδώ δεν θα πρόδιδε τον Πούτιν. Θα ήταν υπερβολικά έξυπνο και υπερβολικά ισχυρό για να τον προδώσει. Έτσι, ο Πούτιν, εργάστηκε φιλόπονα για να συγκεντρώσει τον έλεγχο όχι μόνο όλου του εξωτερικού εμπορίου αλλά και των επιχειρήσεων που ξεφύτρωναν στο εσωτερικό της χώρας – εξού και η προσπάθειά του να ελέγξει τα καζίνα, που είχαν εμφανιστεί ξαφνικά και αναπτύσσονταν εξαιρετικά γρήγορα. Επίσης κάποια στιγμή δραστηριοποιήθηκε στην κατεύθυνση της χειραγώγησης της σχέσης της πόλης με τα μέσα ενημέρωσης, τόσο τα έντυπα όσο και τα ηλεκτρονικά, τα οποία διαδοχικά απομόνωσε από το δημαρχείο και τα έστρεψε δια της βίας στην κάλυψη συγκεκριμένων ιστοριών με συγκεκριμένους τρόπους (...) Ο Πούτιν, ως αντιδήμαρχος του Σομπτσάκ, έκανε τις δουλειές που επιφύλασσε η σοβιετική παράδοση στους ανθρώπους της KGB οι οποίοι βρίσκονταν σε “ενεργό εφεδρεία”: εκτός από την ευθύνη για το εξωτερικό εμπόριο, είχε επίσης στόχο να ελέγχει τη ροή πληροφοριών από και προς την κυβέρνηση».
Η Γκέσεν αναφέρει τις αποκαλύψεις της Άννα Σαρογκράντσκαγια, η οποία διηύθυνε το Ανεξάρτητο Κέντρο Τύπου της Ρωσίας: «Μια φορά η Σαρογκράντσκαγια οργάνωσε μια συνέντευξη τύπου που αποκάλυψε την τακτική του δημαρχείου επί Σομπτσάκ να βάζει κοριούς στα γραφεία των δημοσιογράφων και των πολιτικών, ακόμα και των δικών του υπαλλήλων. Πολλοί γνώριζαν ή υποπτεύονταν πως αυτό όντως συνέβαινε, αλλά μόνο η τοπική αγγλόφωνη εφημερίδα, που τη διηύθυναν και τη στελέχωναν απόδημοι, τόλμησε να δημοσιεύσει το άρθρο. Η Σαρογκράντσκαγια ήταν πάντα σίγουρη ότι την τοποθέτηση κοριών την οργάνωνε ο Πούτιν, ο οποίος ήταν σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνος για τη σχέση του δημάρχου με τα μέσα ενημέρωσης».
Όταν ο δήμαρχος της Αγίας Πετρούπολης, το πρώην αφεντικό του Πούτιν έχασε τις εκλογές, αντιμετώπισε τον κίνδυνο της δίωξης. Όταν οδηγήθηκε στον εισαγγελέα κατέρρευσε. Στο νοσοκομείο όπου νοσηλευόταν τον επισκέφθηκε ο Πούτιν. Τέσσερις μέρες μετά ο Σομπτσάκ μεταφέρθηκε στο Παρίσι όπου συνήλθε και έζησε σαν εμιγκρές. Όταν ο πρώην βοηθός του, ο Πούτιν, αναρριχήθηκε στην εξουσία ο Σομπτσάκ ένιωσε πιο ασφαλής να επιστρέψει στη Ρωσία. Ο Πούτιν τον διόρισε πληρεξούσιο εκπρόσωπό του. Ο Σομπτσάκ μιλούσε όμως πολύ στους δημοσιογράφους και όσα έλεγε για το παρελθόν του Πούτιν, τον ενόχλησαν όπως αναφέρει η Γκέσεν, διότι δεν συμβάδιζαν με όσα ο ίδιος ο Πούτιν είχε πει στην επίσημη προεκλογική βιογραφία του. «Στις 17 Φεβρουαρίου του 1999 ο Πούτιν ζήτησε από τον Σομπτσάκ να πάει στο Καλίνινγκραντ, ένα ρωσικό θύλακα μεταξύ Πολωνίας και Λιθουανίας, για να κάνει προεκλογική εκστρατεία για λογαριασμό του. Το αίτημα ήταν επείγον: ο Σομπτσάκ έπρεπε να φύγει με το αεροπλάνο την ίδια εκείνη μέρα, εκνευρίζοντας τη γυναίκα του, που δεν της άρεσε να τον βλέπει να ταξιδεύει μόνος του. Εκείνη τη μέρα όμως η ίδια βρισκόταν στη βουλή, στη Μόσχα, και δεν μπορούσε να πάει με τον άντρα της στην έκτακτη προεκλογική εκδρομούλα του. Ο πρώην δήμαρχος ταξίδεψε μαζί με δύο βοηθούς του που έπαιζαν και το ρόλο του σωματοφύλακα». Στις 20 Φεβρουαρίου ο Σομπτσάκ πέθανε σε ένα resort σε ένα προάστιο του Καλίνινγκραντ. Όπως αποκαλύπτει η Γκέσεν πέθανε υπό πολύ περίεργες συνθήκες τις οποίες επισήμαναν κάποιοι δημοσιογράφοι: «Δέκα εβδομάδες μετά το θάνατό του Σομπτσάκ, το γραφείο του εισαγγελέα στο Καλίνινγκραντ ξεκίνησε ανάκριση για πιθανή “εκ προ μελέτης δολοφονία με επιβαρυντικά στοιχεία”. Τρεις μήνες αργότερα, η ανάκριση έκλεισε χωρίς ευρήματα. Στην κηδεία του Σομπτσάκ που έγινε στην Αγία Πετρούπολη, ο Πούτιν, που καθόταν μαζί με τη γυναίκα και μια κόρη του μακαρίτη, φαινόταν πραγματικά συντετριμμένος. Οι Ρώσοι τηλεθεατές δεν θα τον ξαναέβλεπαν τόσο συγκινημένο. Στη μοναδική του δημόσια δήλωση εκείνη την ημέρα, ο Πούτιν είπε: “Ο χαμός του Σομπτσάκ δεν είναι ένας απλός θάνατος αλλά ένας βίαιος θάνατος, αποτέλεσμα διωγμού”. Γενικά όλοι κατάλαβαν ότι εννοούσε ότι ο Σομπτσάκ, έχοντας κατηγορηθεί άδικα για διαφθορά, είχε υποκύψει στο στρες προτού ο πρώην αντιδήμαρχός του προλάβει να τον αποκαταστήσει πλήρως στο μεγαλείο που του άξιζε. Στο Παρίσι, ο δημοσιογράφος έρευνας Αλεξάντρ Βάκσμπεργκ αποφάσισε να ξεκινήσει τη δική του έρευνα για τον θάνατο του Σομπτσάκ (...) Ο Βάκσμπεργκ ήταν αυτός που, σκαλίζοντας, έβγαλε την πιο παράξενη λεπτομέρεια γύρω από τος συνθήκες θανάτου του Σομπτσάκ: οι δύο σωματοφύλακες-βοηθοί, και οι δύο σε πολύ καλή φυσική κατάσταση και νεαρής ηλικίας, χρειάστηκε μετά το θάνατο του Σομπτσάκ να νοσηλευτούν για ελαφριά συμπτώματα δηλητηρίασης. Αυτό ήταν χαρακτηριστικό στοιχείο των συμβολαίων θανάτου που εκτελούνταν με δηλητηρίαση: πολλές γραμματείς και πολλοί σωματοφύλακες είχαν αρρωστήσει με παρόμοιο τρόπο όταν είχαν δολοφονηθεί τα αφεντικά τους. Το 2007, ο Βάκσμπεργκ εξέδωσε ένα βιβλίο για την ιστορία των πολιτικών δηλητηριάσεων στην ΕΣΣΔ και στη Ρωσία. Σ' αυτό, διατύπωσε τη θεωρία πως ο Σομπτσάκ είχε δολοφονηθεί με δηλητήριο που είχε τοποθετηθεί στη λάμπα του πορτατίφ δίπλα στο κρεβάτι του, έτσι ώστε η ουσία να ζεσταίνεται και να εξατμίζεται όταν το πορτατίφ άναβε. Ήταν μια τεχνική που είχε αναπτυχθεί στην ΕΣΣΔ. Λίγους μήνες μετά την έκδοση του βιβλίου, το αυτοκίνητο του Βάκσμπεργκ ανατινάχτηκε μέσα στο γκαράζ του στη Μόσχα. Ο Βάκσμπεργκ δεν ήταν μέσα».
Πώς ο Πούτιν αναρριχήθηκε στην πρωθυπουργία
Το 1999 κι ενώ η προεδρία του Μπόρις Γιέλτσιν κλυδωνίζεται επικίνδυνα, ο πρόεδρος βλέπει ότι σύντομα θα χάσει την εξουσία του και υπό το φόβο να διωχθεί ποινικά, αναζητά τον ιδανικό διάδοχο για να του δώσει το δαχτυλίδι του ρωσικού «θρόνου» με αντάλλαγμα δικαστική ασυλία. Το περιβάλλον του Γιέλτσιν, η επονομαζόμενη «οικογένεια», βρίσκει τον ιδανικό υποψήφιο στο πρόσωπο του Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος τότε ήταν πια επικεφαλής της μυστικής αστυνομίας της Ρωσίας. Mετά από μια σύντομη περίοδο διαπραγματεύσεων με τον Γιέλτσιν ο Πούτιν δέχεται τη θέση του πρωθυπουργού. Ο Γιέλτσιν πίστευε ότι ο άχρωμος και άγευστος Πούτιν που φαινόταν εύπλαστος, θα ήταν του χεριού του. Στις 9 Αυγούστου του 1999 ο Πούτιν διορίστηκε από τον Γιέλτσιν πρωθυπουργός. Τον Ιανουάριο του 2000 ο Γιέλτσιν παραιτήθηκε αιφνιδίως με ένα δραματικό διάγγελμα και ο Πούτιν ορίστηκε προσωρινός Πρόεδρος.
Εν μέσω ύποπτων βομβιστικών επιθέσεων σε πολυκατοικίες όπου έχασαν τη ζωή τους πάνω από 100 αθώοι πολίτες της Μόσχας, οι οποίες αρχικά χρεώνονταν σε τρομοκρατικές οργανώσεις από την Τσετσενία, αλλά όπως παρουσιάζει η Γκέσεν ήταν δάχτυλος της FSB (της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας που είχε διαδεχτεί την σοβιετική KGB), o Πούτιν βρήκε ευκαιρία να εμφανιστεί στο πολιτικό προσκήνιο της αποσταθεροποιημένης Ρωσίας ως μεσσίας. Το προφίλ του ατρόμητου νταή που θα έβαζε μια τάξη στη διαλυμένη Ρωσία του αλκοολικού και κουρασμένου Γέλτσιν, η οποία είχε ήδη ταλαιπωρηθεί από την αστάθεια που έριξε τον Γκορμπατσόφ και διέλυσε την ΕΣΣΔ, άρχισε να αποδίδει. «Οι εκρήξεις», όπως αναφέρει η Γκέσεν, «είχαν στόχο να ενώσουν τους Ρώσους μέσα από το φόβο και μέσα από μια απελπισμένη επιθυμία για ένα νέο, αποφασιστικό, ακόμα και επιθετικό ηγέτη που δεν θα χαριζόταν σε κανέναν εχθρό».
Η δημοτικότητα του Πούτιν, ενός άνδρα χωρίς πρόσωπο που ήρθε από το πουθενά και με πυγμή αντιμετώπισε την κρίση, εκτοξεύθηκε στα ύψη. Το 2000, έθεσε υποψηφιότητα για την προεδρία της Ρωσικής Δημοκρατίας και εξελέγη Πρόεδρος. Επίσης, στις 14 Μαρτίου 2004, επανεξελέγη με συντριπτική πλειοψηφία. Στις εκλογές που ακολούθησαν, όπως και σε όλες τις μετέπειτα εκλογικές αναμετρήσεις εξελέγη πρόεδρος με σαρωτικά ποσοστά που έχουν αγγίξει ακόμα και το 76%.
Αυτό το success story του τρόμου, περιγράφει η Γκέσεν στον πυρήνα του βιβλίου της. Η Ρωσίδα δημοσιογράφος που έζησε όλα αυτά τα γεγονότα και τα ερεύνησε εξονυχιστικά, μπαίνοντας στο μάτι του πουτινικού καθεστώτος, αποκαλύπτει με ονόματα και στοιχεία το πώς ο Πούτιν όχι μόνο κρατήθηκε στην εξουσία αλλά κατέλυσε όλες τις δημοκρατικές διαδικασίες, χειραγώγησε τα μίντια, δημιούργησε ένα διεφθαρμένο δίκτυο με ολιγάρχες και υπηκόους που τον τρέμουν, ξήλωσε τη δημοκρατία και με μια σειρά από διατάγματα και νομοσχέδια ισχυροποίησε την εξουσία του επιβάλλοντας μια μετα-δημοκρατία που δρα κάτω από έναν πέπλο σιωπής και τρόμου. Η Γκέσεν, κάνοντας τη σύνδεση των γεγονότων και των πληροφοριών, ενώνοντας τα κομμάτια του παζλ με μαρτυρίες αντιφρονούντων, με εξομολογήσεις από τις οικογένειες θυμάτων που εξολοθρεύτηκαν μυστηριωδώς, με συνεντεύξεις από ανθρώπους που στοχοποιήθηκαν ανελέητα, χτίζει μια πολιτική βιογραφία που διαβάζεται σαν θρίλερ με κομμένη την ανάσα. Στα πιο ζουμερά κεφάλαια που έρχονται από τη μέση του βιβλίου και μετά, δείχνει πολιτικούς αντιπάλους να δηλητηριάζονται με ραδιενεργές ουσίες όπως το πολώνιο, να καταντούν ανθρώπινα ράκη που δεν μπορούν να στηρίξουν ούτε το κεφάλι τους στο λαιμό τους και να μιλήσουν σαν άνθρωποι, δείχνει ένοπλους κουκουλοφόρους μυστικούς αστυνομικούς να μπαίνουν μέσα σε εφημερίδες και περιοδικά και να συλλαμβάνουν δημοσιογράφους, δείχνει συμφωνίες διασπάθισης δημόσιου χρήματος που βγάζουν μάτι, οι οποίες εφαρμόζονταν χωρίς να ανοίγει ρουθούνι.
Γιατί η Γκέσεν έφυγε νύχτα από τη Ρωσία;
H συγγραφέας του βιβλίου που εκνεύρισε τον Πούτιν, είχε μπει στο μάτι του καιρό πριν, όταν ζούσε ακόμα στη Ρωσία. Δουλεύοντας στο περιοδικό του Βλαντίμιρ Γκουσίνσκι (ενός ολιγάρχη που είχε πέσει σε δυσμένεια και έγινε, ενάμιση μήνα μετά την ορκωμοσία του Πούτιν, ο πρώτος πολιτικός πρόσφυγας από το καθεστώς), η Γκέσεν είχε γράψει ένα άρθρο για την υπόθεση της εταιρείας τηλεοπτικών παραγωγών Ρουσκόγε Βίντεο, η οποία ανήκε στον φυλακισμένο για φορολογικούς λόγους πλέον Ροζντέστβενσκι που ήταν ευνοούμενος του Σομπτσάκ. Η Γκέσεν είχε βρει στην δημοσιογραφική έρευνά της ένα έγγραφο που έφερε την υπογραφή του Πούτιν το οποίο δημοσίευσε. Το ίδιο βράδυ ένας άντρας, τάχα για επισκευές, ήταν σκαρφαλωμένος πάνω σε μία σκάλα έξω από την πόρτα του διαμερίσματός της. Ο άντρας είχε μείνει εκεί όλο το εικοσιτετράωρο. Λίγο μετά κόπηκε μυστηριωδώς και το τηλέφωνό της. Η Γκέσεν βρίσκοντας την πρόφαση ότι έπρεπε να κάνει ένα ρεπορτάζ στο εξωτερικό, έφυγε από τη Ρωσία, βρίσκοντας καταφύγιο στην Αμερική.