Ο Πίτερ Μπερντ, ο νεοϋορκέζος φωτογράφος, καλλιτέχνης και φυσιοδίφης στον οποίο ταιριάζει άψογα η λέξη «άγριος», τόσο για τις φωτογραφίες του αναφορικά με την αφρικανική άγρια ζωή, όσο και για την δική του ζωή – επί δεκαετίες ολόκληρες – ως εραστής και φιλοπότης, βρέθηκε νεκρός στο δάσος την Κυριακή, σχεδόν 3 εβδομάδες αφότου εξαφανίστηκε από το σπίτι του στο Μόνταουκ στο Λονγκ Άιλαντ. Ήταν 82 ετών.
Η οικογένειά του επιβεβαίωσε πως ένα άψυχο σώμα που βρέθηκε στο Camp Hero State Park στο Μοντάκ, ήταν εκείνο του διάσημου φωτογράφου. Είχε άνοια και είχε υποστεί τουλάχιστον ένα εγκεφαλικό επεισόδιο. Η τελευταία του εμφάνιση ήταν στις 31 Μαρτίου και οι Αρχές διεξήγαγαν μια εκτεταμένη έρευνα γι’ αυτόν.
«Είμαστε όλοι συντετριμμένοι με την επιβεβαίωση του θανάτου του αγαπημένου μας Πίτερ» ανέφερε η οικογένειά του σε δήλωση. «Πέθανε εκεί όπου έζησε: στην φύση».
Το πιο γνωστό έργο του Πίτερ Μπερντ ήταν το βιβλίο «The End of The Game» (Το Τέλος του Παιχνιδιού), που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1965. Στο βιβλίο αυτό, ο Πίτερ Μπερντ τεκμηριώνει όχι μόνο τον εξαφανισμένο ρομαντισμό της Αφρικής – ένα μέρος που βραβεύτηκε από τους δυτικούς αποικιοκράτες για τις ανοιχτές σαβάνες του – αλλά και την τραγωδία της άγριας ζωής της ηπείρου, ιδίως του ελέφαντα.
Τα τελευταία χρόνια, ο Μπερντ έγινε διάσημος για τον εξωραϊσμό των φωτογραφικών του εκτυπώσεων με μελάνι και αίμα – είτε ανθρώπινο (δικό του) είτε ζώων (από κρεοπωλείο) – αποδίδοντας σύνθετες, κρυπτογραφικές, πολυστρωματικές επιφάνειες. Ήταν επίσης γνωστός για τα ιδιοσυγκρασιακά ημερολόγια που είχε κρατήσει από τότε που ήταν νέος – άφθονα σύνολα λέξεων, εικόνων και αντικειμένων που είχε συγκεντρώσει όπως πέτρες, φτερά, εισιτήρια τρένου και νύχια. Όμως, όσο γνωστός ήταν για την δουλειά του (έκανε ατομικές εκθέσεις στο Διεθνές Κέντρο Φωτογραφίας στο Μανχάταν, στο Center National de la Photographie στο Παρίσι και αλλού), τόσο διάσημος ήταν και για την πολύ δημόσια, ιδιωτική του ζωή.
Η πολυτάραχη ζωή του Πίτερ Μπερντ
Ακόμη και με τα εντυπωσιακά πρότυπα της φωτογραφίας άγριας ζωής, στο βιογραφικό του περιλαμβάνονται πολλές δραματικές, τολμηρές, επικίνδυνες και ρομαντικές ιστορίες, πολλές εκ των οποίων ήταν πραγματικά αληθινές. Εάν ο Μπερντ δεν ήταν υπαρκτό πρόσωπο, θα μπορούσε να ήταν το αποτέλεσμα ενός συλλογικού έργου των Χεμινγουέϊ, Σκοτ Φιτζέραλντ και Πολ Μπόουλς. Ήταν όμορφος και ως κληρονόμος περιουσίας, πολύ πλούσιος προτού ακόμη οι φωτογραφίες του αρχίζουν να πωλούνται έναντι εκατοντάδων χιλιάδων δολαρίων ανά τεμάχιο.
Φωτογραφίζοντας διάσημες γυναίκες του κόσμου
Εκτός από την τεκμηρίωση της άγριας πανίδας της Αφρικής, φωτογράφισε μερικές από τις πιο όμορφες γυναίκες του κόσμου, σε φωτογραφήσεις μόδας για διάσημα περιοδικά όπως Vogue, Elle και άλλα. Είχε μάλιστα, σχέσεις με κάποια από αυτά τα μοντέλα, όπως η Καντίς Μπέρκεν και η Λι Ράντζβιλ, αδερφή της Τζάκι Κένεντι Ωνάση. «Το τελευταίο πράγμα που έχει μείνει στην φύση είναι η ομορφιά των γυναικών, οπότε είμαι πολύ χαρούμενος που τις φωτογραφίζω» είχε δηλώσει ο διάσημος φωτογράφος στην βρετανική εφημερίδα The Observer το 1997.
Μάλιστα, ανακάλυψε ένα σούπερ μόντελ, την Ιμάν, και δημιούργησε έναν υπέροχο θρύλο για την προέλευσή της. Στο βιογραφικό του, περιλαμβάνεται και ένας γάμος, αυτός με το μοντέλο Σέριλ Τιέγκς.
Θαμώνας του Studio 54 - Ο ώριμος Τζέιμς Ντιν
Μόνιμος θαμώνας του Studio 54 στην ακμή της ντίσκο εποχής του, είχε φίλους τους Άντι Γουόρχολ, Τρούμαν Καπότε, Σαλβαντόρ Νταλί, την κυρία Ωνάση, της Γκρέις Τζόουνς, τους Rolling Stones και τον Φράνσις Μπέικον, που ζωγράφισε το πορτρέτο του περισσότερες από μία φορές. Το 1963 εμφανίστηκε γυμνός στην avant garde ταινία του Adolfas Mekas, «Hallelujah the Hills!», μια μεγάλη επιτυχία στο εναρκτήριο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης.
Φαινόταν να κατέχει το ακαταπόνητο μιας δεκάδας ανδρών, και ακόμη και σε μεγάλη ηλικία συνήθιζε να παρτάρει μέχρι την αυγή, με την ζωή του να γίνεται συχνά πρωτοσέλιδο σε πολλές ταμπλόιντ. «Πίτερ Μπερντ – τζέντλεμαν, socialite, καλλιτέχνης, φωτογράφος, προφήτης, playboy και λάτρης των ψυχαγωγικών ναρκωτικών» ανέφερε το The Observer. «Ο ώριμος Τζέιμς Ντιν» τον είχε αποκαλέσει η The Evening Standard.
Λάτρης του ωραίου φύλου
Για παράδειγμα, υπήρξε κάποια στιγμή, όπως ανέφερε το Vanity Fair το 1996, που ο Μπερντ, μετά από ένα πάρτι μέχρι τις 5 το πρωί σε ένα νυχτερινό κέντρο διασκέδασης στο Ναϊρόμπι, εμφανίστηκε το επόμενο απόγευμα από μια σκηνή στο ράντσο του στην ύπαιθρο της Κένυας, με την ακολουθία «πέντε ή έξι νεαρών γυναικών από την Αιθιοπία που είχε πάρει μαζί του. «Ήμασταν πολύ άνετα» είχε δηλώσει τότε ο φωτογράφος.
Κάποια άλλη στιγμή, το 2013, η The New York Post είχε γράψει πως ο 75χρονος τότε Πίτερ Μπερντ, επέστρεψε στο σπίτι του περίπου στις 6 το πρωί στο Μανχάτον, που μοιραζόταν με την σύζυγό του Νέτζμα Μπερντ, η οποία ήταν ατζέντης του, μετά από ένα ξέφρενο πάρτι. Η σύζυγός του δεν πήρε και πολύ καλά την επιστροφή του – όχι λόγω της ώρας, αλλά επειδή συνοδευόταν από δύο Ρωσίδες πόρνες. Σε απάντηση, κάλεσε την αστυνομία, λέγοντας πως ο σύζυγός της προσπαθούσε να αυτοκτονήσει, με αποτέλεσμα να περάσει κάποιο χρονικό διάστημα σε ένα τοπικό νοσοκομείο.
«Ο Μπερντ δεν κάνει τέχνη για να βελτιώσει την ζωή για εμάς τους υπόλοιπους» έγραψε ένας κριτικός στην The Globe and Mail του Τορόντο το 1998. «Έχει δημιουργήσει την εκρηκτική ζωή του ως έργο τέχνης».
Ωστόσο, πίσω από την λαμπερή λάμψη του, η ζωή του έκρυβε πολύ σκοτάδι. Η τέχνη του, όπως παρατήρησαν πολλοί σχολιαστές, φαινόταν στοιχειωμένη από τον θάνατο και την απώλεια. Την δεκαετία του ‘70, μια καταστροφική πυρκαγιά έκανε στάχτες το σπίτι του, μαζί με 20 χρόνια δουλειάς. Στην δεκαετία του 1990, δέχτηκε επίθεση και παραλίγο να πεθάνει από ένα από τα ζώα που προσπαθούσε να σώσει.
Το μαύρο πρόβατο της οικογένειας
Έχοντας ο ίδιος χρησιμοποιήσει τον όρο «μαύρο πρόβατο της οικογένειας», ο Πίτερ Χιλ Μπερντ γεννήθηκε στο Μανχάταν στις 22 Ιανουαρίου 1938, από τον Άνσον ΜακΚουκ Μπερντ και την Ροζάν Μπερντ. Ένας προπάππους του, ο Τζέιμς Χιλ, γνωστός στον Τύπο ως ο «Χτίστης της Αυτοκρατορίας», ίδρυσε τον Μεγάλο Βόρειο Σιδηρόδρομο, από το Σεντ Πολ στο Σιάτλ στα μέσα του 19ου αιώνα. Ένας άλλος προπάππους του ήταν ο καπνέμπορος Πιερ Λοριλάντ 5ος. Ο πατέρας του ήταν συνεργάτης της Delafield & Delafield, μιας χρηματιστηριακής εταιρείας της Γουόλ Στριτ. Η μητέρα του, όπως είχε πει πολύ αργότερα ο ίδιος, «υπέφερε από έλλειψη εκπαίδευσης».
Αφού πέρασε μέρος της παιδικής του ηλικίας στην Αλαμπάμα όπου υπηρετούσε ο πατέρας του, ο Πίτερ μετακόμισε στο Μανχάταν και το Λονγκ Άιλαντ. Άρχισε να τραβά φωτογραφίες από παιδί, με μια φωτογραφική μηχανή Voigtländer που του είχε δώσει η γιαγιά του. Άρχισε επίσης να κρατά ημερολόγιο, κάτι που θα γινόταν το επαγγελματικό σήμα κατατεθέν του. Κανείς όμως από την οικογένειά του δεν εκτιμούσε το ταλέντο του.
Το πρώτο ταξίδι στην Κένυα στιγμάτισε την ζωή του
«Κανείς δεν μου είπε ‘Οι φωτογραφίες σου είναι καλές’ ή ‘έχεις καλό μάτι’» είχε δηλώσει ο διάσημος φωτογράφος σε τηλεοπτική εκπομπή το 1998. «Αυτό που μου έλεγαν συνέχεια ήταν ‘Ωραίο χόμπι. Πότε θα κάνεις κάτι αξιόλογο;’». Το μέλλον του φαινόταν προκαθορισμένο. Φοίτησε στα σχολεία όπου είχε πάει και ο πατέρας του. Ωστόσο, το 1955, σε ηλικία 17 ετών, ο Πίτερ έκανε το πρώτο του ταξίδι στην Αφρική με τον Κουέντιν Κέινς, απόγονο του Κάρολου Δαρβίνου. Παρά το γεγονός ότι κατέληξε σε ένα δέντρο μετά από κυνήγι από έναν θυμωμένο ιπποπόταμο που προσπαθούσε να φωτογραφίσει, ξετρελάθηκε. Στην Κένυα, γνώρισε την τελευταία γενιά κυνηγών και πήγε μαζί τους για κυνήγι.
Μπαίνοντας το Γέιλ, ξεκίνησε τις προπαρασκευαστικές σπουδές, αλλά άλλαξε γρήγορα πορεία. «Σύντομα έγινε πολύ σαφές» δήλωσε αργότερα ο Μπερντ «πως τα ανθρώπινα όντα ήταν η ασθένεια». Άλλαξε το πρόγραμμα σπουδών του σε μαθήματα ιστορίας της τέχνης, σπουδάζοντας με τον καλλιτέχνη Τζόζεφ Άλμπερς και τον ιστορικό τέχνης Βίνσεντ Σκάλι. Επέστρεψε στην Κένυα το επόμενο καλοκαίρι. Πολλές από τις φωτογραφίες που τράβηξε τότε, κυκλοφόρησαν στο βιβλίο του «Το Τέλος του Παιχνιδιού».
Μετά την αποφοίτησή του από το Γέιλ το 1961, υπέγραψε, σύμφωνα με τις επιθυμίες των γονιών του, ως εκπαιδευόμενος στο διαφημιστικό γραφείο J. Walter Thompson. Αλλά αυτή η γκρίζα ζωή δεν ήταν γι’ αυτόν και σύντομα αποχώρησε. Ταξιδεύοντας στην Δανία, γνώρισε και φωτογράφισε την Κάρεν Μπλίξεν, η οποία, υπό την πένα του Ισάκ Ντίνεσεν, έγραψε το 1937 τα απομνημονεύματα «Out of Africa» ένα βιβλίο που ο Μπερντ ανέφερε ως βαθιά επιρροή. Αργότερα, αγόρασε 45 στρέμματα γης στο Ναϊρόμπι, στηρίζοντας την φυτεία καφέ στην οποία ζούσε η Μπλίξεν.
Το μεγαλύτερο έργο του «Το Τέλος του Παιχνιδιού»
Η φήμη του εξαπλώθηκε με την κυκλοφορία του βιβλίου του «Το Τέλος του Παιχνιδιού». Μπορεί κάποιοι να έκαναν λόγο για τον ρομαντισμό του μεγάλου λευκού κυνηγού, οι περισσότεροι ωστόσο, επαίνεσαν τις γεμάτες δυναμισμό φωτογραφίες του και την εντυπωσιακή του θέση: πως το παιχνίδι για την προστασία των ελεφάντων συνέβαλε ακούσια στην καταστροφή τους».
Στην κριτική του βιβλίου στους The New York Times το 1965, ο Τζέι Άντονι Λούκας έγραψε: «Τα πορτρέτα των ίδιων των ζώων – ζωντανά, πεθαίνοντας και νεκρά – είναι υπέροχα. Δεν είναι τα ‘όμορφα’ πλάνα των γαζελών του Walt Disney που τρέχουν στα λιβάδια ή τους παπαγάλους στο πράσινο της ζούγκλας. Οι εικόνες του συλλαμβάνουν όλη την αγριότητα των ζώων και δείχνουν τις προσπάθειές τους για την καθημερινή επιβίωση».
Η γνωριμία με την Ιμάν
Αν και ο Μπερντ είχε σπίτια στο Μανχάταν και το Μόνταουκ, έζησε και εργάστηκε στην Κένυα για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Στα μέσα της δεκαετίας του 1970, περπατώντας σε έναν δρόμο του Ναϊρόμπι, εντόπισε την Ιμάν. Την παρουσίασε στο πρακτορείο μοντέλων Wilhelmina και έτσι ξεκίνησε η καριέρα της.
Παρουσιάζοντας την Ιμάν στα αμερικανικά ειδησεογραφικά μέσα, ο Μπερντ, έχτισε γύρω της μια αυτοκρατορική φανταστική ιστορία: ότι είχε πέσει επάνω της ενώ εκείνη εξέτρεφε βοοειδή. Στην πραγματικότητα, όπως σύντομα επεσήμανε η Ιμάν, μιλούσε πέντε γλώσσες, ήταν φοιτήτρια πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Ναϊρόμπι και ήταν κόρη ενός Σομαλού διπλωμάτη.
Ο πρώτος γάμος του Μπερντ, με την Μίνι Κάσινγκ, κόρη μιας διακεκριμένης οικογένειας, κατέληξε σε διαζύγιο, όπως και ο δεύτερος με την Τιέγκς, την οποία παντρεύτηκε την δεκαετία του 1980. Παντρεύτηκε την Νίμα Χανούμ, κόρη ενός Αφγανού διπλωμάτη, το 1986.
Η σκοτεινή περίοδος του Πίτερ Μπερντ - το ατύχημα με τον ελέφαντα που παραλίγο να τον αφήσει τυφλό και παράλυτο
Για τον διάσημο φωτογράφο, τα τέλη του 20ου αιώνα, ήταν μια ιδιαίτερα σκοτεινή εποχή. Το 1977, ενώ βρισκόταν στη Νέα Υόρκη, ένας φούρνος που δούλευε με πετρέλαιο εξερράγη στο σπίτι του στο Μοντάουκ. Το σπίτι καταστράφηκε, μαζί με πίνακες ζωγραφικής των Άντι Γουόρχολ, Μπέικον και Πικάσο, καθώς και φωτογραφίες και ημερολόγια δεκαετιών του Μπερντ.
Τον Σεπτέμβριο του 1996, ενώ έκανε πικ νικ στα σύνορα μεταξύ Κένυας και Τασμανίας, τον κυνήγησε ένας ελέφαντας και μάλιστα του επιτέθηκε. Ο χαυλιόδοντας του ελέφαντα χτύπησε το πόδι του και παραλίγο να χτυπήσει την μηριαία αρτηρία. Ο ελέφαντας, χρησιμοποιώντας το κεφάλι του ως κριό, επιτέθηκε στο Μπερντ με αποτέλεσμα να του σπάσει τα πλευρά αλλά και μέρος της λεκάνης του. Την στιγμή που μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο του Ναϊρόμπι, σύμφωνα με τις ειδήσεις, δεν είχε παλμό.
Οι γιατροί κατάφεραν να τον επαναφέρουν, αλλά η ζημιά στο οπτικό νεύρο, τον άφησε τυφλό. Του είπαν ότι δεν θα μπορούσε να περπατήσει ξανά. Τελικά, ανέκτησε την όρασή του και την ικανότητά του να περπατά. Υποβλήθηκε σε περαιτέρω χειρουργική επέμβαση στη Νέα Υόρκη, και ζούσε πλέον με καρφιά στην λεκάνη του. Η τελευταία του σύζυγος, Νέτζμα Μπερντ υπέβαλε αίτηση διαζυγίου στα μέσα της δεκαετίας του 1990, αλλά το ζευγάρι τα ξαναβρήκε μετά την επίθεση και έμεινε παντρεμένο. Εκτός από την σύζυγό του, έχει μια κόρη, την Ζάρα, μια εγγονή και δύο αδέρφια, τον Άνσον και τον Σάμιουελ.
Καθώς μεγάλωνε ο Μπερντ, οι απόψεις που εξέφραζε σε διάφορες συνεντεύξεις του, έμοιαζαν πολύ μακριά από τις ευαισθησίες του 21ου αιώνα. Σε μια συνέντευξη στο περιοδικό New York το 2003, για παράδειγμα, εξέφρασε έκπληξη όταν του είπαν ότι ο σχεδιαστής μόδας Τομ Φορντ ήταν ομοφυλόφιλος. «Μα δείχνει απολύτως φυσιολογικός» διαμαρτυρήθηκε ο Μπέρντ. «Δεν είμαι ομοφοβικός» τονίζοντας μάλιστα, πως ο Τρούμαν Καπότε «ήταν ένας από τους καλύτερους φίλους μου».
Μιλώντας στην ίδια συνέντευξη για το γιατί αποφάσισε να εγκαταλείψει την Αφρική μετά από 4 δεκαετίες, ο διάσημος φωτογράφος είπε: «Οι Αφρικανοί είναι οι μόνοι ρατσιστές που γνωρίζω» τόνισε προσθέτοντας «γκι αυτό γιατί είναι πρωτόγονοι».
Φωτογραφίες: AP, Getty Images