Η ιερή πόλη Ανουρανταπούρα της Σρι Λάνκα δεν είναι το πρώτο μέρος που θα μας ερχόταν στο μυαλό ακούγοντας τη λέξη «UFO».
Γνωστή στην περιοχή ως Ρατζαράτα (Γη των Βασιλέων), το Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO ήταν το πρώτο βασίλειο που ιδρύθηκε ποτέ στο νησί (το 377 π.Χ.) και βρίσκεται στην καρδιά της βουδιστικής κουλτούρας της χώρας.
Σήμερα, είναι ένα από τα πιο δημοφιλή τουριστικά αξιοθέατα του νησιού, ενώ προσελκύει προσκυνητές από όλη τη χώρα, εξαιτίας των αρχαίων βουδιστικών ναών της και των τεράστιων θολωτών ταφικών μνημείων της.
Αλλά αυτή η ιερή πόλη είναι γνωστή επίσης και για κάτι πολύ πιο περίεργο. Εδώ, στο Ranmasu Uyana (Golden Fish Park), ένα αρχαίο αστικό πάρκο 162 στρεμμάτων που περιβάλλεται από τρεις βουδιστικούς ναούς, είναι ένας χάρτης που φέρεται, σύμφωνα με ορισμένους, να ξεκλειδώνει τα μυστικά του Σύμπαντος.
Με διάμετρο περίπου 1,8 μ., το Sakwala Chakraya (το οποίο μεταφράζεται ως «Κύκλος του Σύμπαντος» στα σινχαλεζικά) είναι σκαλισμένο πάνω σε έναν χαμηλό βράχο, ανάμεσα στα προστατευμένα ερείπια του πάρκου. Την μπροστινή του πρόσοψη μπορεί να τη δει κανείς μόνο από το επίπεδο του εδάφους. Τα τέσσερα καθίσματα που έχουν σμιλευτεί σε μια επίπεδη επιφάνεια βράχου απέναντι, παρέχουν την ιδανική θέση για να το δει κανείς. Τόσο ο «χάρτης», όσο και τα καθίσματα, που είναι επίσης μυστηριώδους προέλευσης, έχουν προβληματίσει ιστορικούς, αρχαιολόγους και ακαδημαϊκούς για περισσότερο από έναν αιώνα.
«Το Ranmasu Uyana χρησιμοποιούνταν για μια παρατεταμένη ιστορική περίοδο», υποστηρίζει μιλώντας στο BBC ο Ραζ Σομαντέβα, καθηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κελάνιγια, στη Σρι Λάνκα.
«Η δεύτερη σημαντική φάση ανάπτυξης φαίνεται πως ξεκίνησε στη διάρκεια του 7ου αιώνα μ.Χ. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, αρκετά νέα κτίρια προστέθηκαν στον κήπο. Η επιγραφή θα μπορούσε να έχει δημιουργηθεί κατά την περίοδο αυτή, αλλά είναι αδύνατον να ξέρουμε, γιατί η ύπαρξή της, η λειτουργία της ή οποιαδήποτε άλλη πληροφορία γύρω από αυτήν δεν αναφέρεται σε κανένα ιστορικό κείμενο, παρά το γεγονός ότι οι βουδιστές μοναχοί ήταν πολύ επιμελείς στην καταγραφή».
Παρόλο που ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά για την επιγραφή και τους σκοπούς της, η εικονογραφία της είναι συμβατή με άλλα χαράγματα της περιόδου Ανουρανταπούρα (3ος-10ος αιώνας μ.Χ.). Το κέντρο του διαγράμματος αποτελείται από επτά ομόκεντρους κύκλους που τέμνονται από παράλληλες οριζόντιες και κάθετες γραμμές. Τα τετράγωνα τμήματα περιέχουν μικρούς κύκλους, εντός των οποίων είναι χαραγμένοι σταυροί. Ένας απλός παρατηρητής διακρίνει φιγούρες που θυμίζουν ομπρέλες ή βέλη και τόξα, έναν χαρταετό, κυματιστές γραμμές και κυλινδρικά σχήματα. Ο εξωτερικός δακτύλιος απεικονίζει θαλάσσια ζώα: ψάρια, χελώνες και ιππόκαμπους.
Σε σύγκριση με άλλες χαράξεις της ίδιας περιόδου, όπως το Sandakada Pahana, που απεικονίζει κλήματα, κύκνους και έναν λωτό -όλα τους παραδοσιακά βουδιστικά σύμβολα- το συγκεκριμένο διάγραμμα δεν μοιάζει να εντάσσεται σε κάποιο θρησκευτικό συγκείμενο, επομένως δεν υπάρχει και κάποια προφανής εξήγηση για την ύπαρξή του.
Αυτό, φυσικά, έχει δημιουργήσει διάφορες εικασίες και θεωρίες. Πριν από την ύπαρξη του διαδικτύου, το διάγραμμα συγκέντρωνε μικρό ενδιαφέρον στη Σρι Λάνκα. Πιστεύεται ότι επέζησε εδώ, κρυμμένο στην άκρη ενός λίθου, μετά την πτώση του βασιλείου Ανουρανταπούρα, χωρίς να είναι κάτι το ιδιαίτερο, σε σύγκριση με το εντυπωσιακό τοπίο που το περιβάλλει, όπως οι λίμνες και τα λουτρά, που πιστεύεται ότι χρησιμοποιούσαν οι βασιλείς.
Αν οι εξωγήινοι είχαν πράγματι φτάσει στη Γη, όπως τονίζει ο δημοσιογράφος του BBC στο κείμενό του, αυτό θα ήταν το καλύτερο μέρος που θα μπορούσαν να διαλέξουν για να προσγειωθούν: Μέσα στην πυκνή, τροπική ζούγκλα, οι ερειπωμένοι ναοί στέκουν επιβλητικοί και εγκαταλελειμμένοι, προστατευμένοι από τις τοπικές Αρχές.
Ο πρώτος ακαδημαϊκός που στάθηκε στην αρχαιολογική αξία του διαγράμματος ήταν ο Χάρι Τσαρλς Πέρβις Μπελ, ένας Βρετανός δημόσιος υπάλληλος που είχε οριστεί ως ο πρώτος έφορος Αρχαιοτήτων της Κεϋλάνης (όπως ονομαζόταν τότε η Σρι Λάνκα). Ο Μπελ περιέγραψε το διάγραμμα σε έκθεσή του το 1911, καταλήγοντας ότι: «Αυτός ο αρχαίος “χάρτης του κόσμου” είναι ίσως ο αρχαιότερος που υπάρχει και έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Μαρτυρά την αρχαιότητα της αστρονομικής λαϊκής παράδοσης που εξακολουθεί να επιβιώνει σε ορισμένα βουδιστικά μοναστήρια της Κεϋλάνης».
Αν και το διάγραμμα δεν μοιάζει με χάρτη με τη σύγχρονη έννοια, ο Μπελ είπε ότι πρόκειται για ένα «αρχαίο κοσμογραφικό διάγραμμα που απεικονίζει με αφελή απλότητα τις βουδιστικές πεποιθήσεις για το σύμπαν». Είχε ερμηνεύσει τους κύκλους, τα σύμβολα και τα θαλάσσια ζώα επάνω στο διάγραμμα βάσει των γνώσεών του για τον βουδισμό στο νησί, ως σύμβολα για τη γη, τη θάλασσα, το διάστημα και το σύμπαν.
Ενώ οι συζητήσεις γύρω από το διάγραμμα για πολλά χρόνια περιορίζονταν κυρίως στους ακαδημαϊκούς κύκλους λόγω της ιστορικά σημαντικής θέσης του, η έκρηξη της κοινής χρήσης φωτογραφιών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τα τελευταία χρόνια το έχει φέρει στο παγκόσμιο επίκεντρο για τους λάτρεις του μυστηρίου. Οι «αετομάτηδες» τουρίστες έχουν σημειώσει τους παραλληλισμούς μεταξύ του διαγράμματος στην Ανουρανταπούρα και άλλων αρχαιολογικών χώρων σε άλλες χώρες, που ορισμένοι πιστεύουν ότι αποτελούν αστρικές πύλες, δηλαδή αρχαίους διαδρόμους μέσω των οποίων οι άνθρωποι μπορούν να περάσουν στο σύμπαν. Η θεωρία αυτή υποστηρίζει ότι το διάγραμμα κρύβει τον μυστικό κωδικό που ξεκλειδώνει την πύλη.
Οι συνωμοσιολόγοι τονίζουν ότι η αστρική πύλη της Σρι Λάνκα έχει σχεδόν τα ίδια σχέδια και σύμβολα με εκείνα που έχουν εντοπιστεί στο Αμπού Γκουράμπ της Αιγύπτου και στη Λα Πουέρτα ντε Χάγιου Μάρκα στο Περού. Λένε μάλιστα ότι η πιο εντυπωσιακή ομοιότητα έχει να κάνει με την εγγύτητα των τοποθεσιών προς το νερό. Η δεξαμενή νερού Τίσα Γουέβα, που οικοδομήθηκε εκεί το 300 π.Χ., παρουσιάζεται ως καταληκτική απόδειξη, καθώς και οι άλλες δυο τοποθεσίες χτίστηκαν κοντά σε νερό, που σύμφωνα με τη θεωρία των αστρικών πυλών, επέτρεπε στα εξωγήινα όντα να παράγουν χρυσό.
Αυτή η εξωπραγματική θεωρία τροφοδοτήθηκε περαιτέρω από την εγγύτητα του διαγράμματος στο όρος Ντανιγκάλα, που είναι γνωστό και ως Όρος των Εξωγήινων, στην κοντινή ιερή πόλη Πολοναρούγουα. Το Ντανιγκάλα, που βρίσκεται βαθιά μέσα στη ζούγκλα και είναι δημοφιλές στους πεζοπόρους, χαρακτηρίζεται από ένα μοναδικό κυκλικό σχήμα και μια απολύτως επίπεδη κορυφή. Το γεγονός αυτό οδήγησε ορισμένους χρήστες του Internet στο συμπέρασμα ότι κάποτε ήταν αεροδρόμιο για UFO. Το παράξενο είναι, σύμφωνα με τον Σρι Αμπεϊγουικράμα, έναν ξεναγό που μίλησε στο BBC, ότι «οι χωρικοί που ζουν εδώ πιστεύουν πράγματι ότι το Όρος των Εξωγήινων προσελκύει περισσότερα πεφταστέρια και κεραυνούς, σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο σημείο στην περιοχή».
Ωστόσο, σύμφωνα με τον καθηγητή Σομαντέβα, «δεν υπάρχουν αρκετές αρχαιολογικές ενδείξεις που να παραπέμπουν σε αστρική πύλη». Αντιθέτως, όπως εξηγεί στο BBC, ο ίδιος πιστεύει ότι το πιο λογικό συμπέρασμα είναι πως το διάγραμμα είναι ένας πρώιμος παγκόσμιος χάρτης, όπως υποστήριζε και ο Μπελ, καθώς η συγκεκριμένη εξήγηση ταιριάζει στο θρησκευτικό και κοσμολογικό συγκείμενο και βγάζει νόημα δεδομένης της περιόδου και της τοποθεσίας.
«Τουλάχιστον από το 250 π.Χ. οι κάτοικοι της Σρι Λάνκα είχαν σαφή εικόνα για τα αντικείμενα στον ουρανό και το διάστημα. Στις πρώτες βραχμανικές επιγραφές που εντοπίζονται στη Σρι Λάνκα, υπάρχουν πολλαπλές ονομασίες που αναφέρονται σε συγκεκριμένα άστρα και αστρονομικές έννοιες. Μια από τις επιγραφές στην Κιρίντα, έναν θρησκευτικό και ιστορικό χώρο στις νότιες ακτές της Σρι Λάνκα, περιλαμβάνει μια φράση που μεταφράζεται ως “το άπειρο σύμπαν”. Φαίνεται, λοιπόν, ότι το πρόσωπο που την χάραξε είχε πολύ βαθιά κατανόηση για τη φύση του σύμπαντος μέσα στο οποίο ζούσε».
Ωστόσο, η Σερίν Αλμέντρα, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Moratuwa της Σρι Λάνκα, προσφέρει μια διαφορετική, πιο πεζή εξήγηση. «Νομίζω ότι το Sakwala Chakraya είναι ένα σχέδιο για ένα πολύπλοκο έργο, παρόμοιο με τις τεράστιες στούπες που χτίστηκαν εκείνη την περίοδο», είπε. «Κλίνω προς το ότι είναι ένα σχέδιο για τη Σιγκιρίγια», πρόσθεσε.
Η Σιριγκίγια είναι ένα από τα πιο αναγνωρισμένα αρχαία ορόσημα της Σρι Λάνκα, ένα πέτρινο φρούριο του 5ου αιώνα π.Χ., γεμάτο με ρέοντα νερά, διαμορφωμένους κήπους και πολλές κατοικίες. Βρίσκεται μόλις μισή ώρα μακριά από την Ανουρανταπούρα, μέσα στο Πολιτιστικό Τρίγωνο της Σρι Λάνκα, το οποίο αποτελείται από τρεις σημαντικές αρχαίες πόλεις: την Ανουρανταπούρα, την Πολοναρούγα και την Κάντυ. «Δεδομένου ότι τα καθίσματα που είναι σκαλισμένα μπροστά από την επιγραφή, φαίνεται να είναι ελαφρώς στραμμένα το ένα προς το άλλο, με κάνει να σκεφτώ ότι ήταν ένα μέρος για συζήτηση - ένα γραφείο αρχαίου αρχιτέκτονα αν θέλετε», είπε. «Αν τα καθίσματα είχαν κατασκευαστεί για θρησκευτικό σκοπό, όπως ο διαλογισμός, θα ήταν αντίθετα σε ευθεία γραμμή».
Σύμφωνα με τον καθηγητή Σομάντεβα, η μεγαλύτερη πρόκληση στο να εντοπιστεί ο λόγος δημιουργίας της επιγραφής ήταν η έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων για τη σωστή ημερομηνία. Ενώ το Ranmasu Uyana και άλλα πάρκα και βουδιστικά μνημεία στην Ανουρανταπούρα αναφέρονται σε χρονικά και επιγραφές που χρονολογούνται από το 250 π.Χ., το Sakwala Chakraya δεν περιγράφεται σε ιστορικά αρχεία. «Θα υπήρχε σίγουρα μια πρακτική χρήση για αυτό το διάγραμμα, αλλά είναι μια τεράστια πρόκληση να καταλάβουμε τον λόγο ύπαρξης του, όταν δεν μπορούμε να το χρονολογήσουμε σωστά», είπε.
Φαίνεται λοιπόν ότι η αινιγματική επιγραφή της Σρι Λάνκα παραμένει τυλιγμένη με μυστήριο, με τον σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκε να χάνεται στον χρόνο. Ωστόσο, χάρη στη συζήτηση για αυτήν από τους λάτρεις του μυστηρίου, στον ενθουσιασμό τους και στη δύναμη των social media, τελικά βγήκε ξανά στο φως και έγινε γνωστή σε όλο τον κόσμο.