Το Sealand ισχυρίζεται ότι είναι η μικρότερη χώρα του κόσμου, με δική της σημαία, εθνικό ύμνο και ποδοσφαιρική ομάδα.
Ο «πρίγκιπας Μιχαήλ» της Sealand είναι σήμερα ο ηγέτης ενός «μικρο-έθνους» που ονομάζεται «Πριγκιπάτο της Sealand».
Η ύπαρξη του ίδιου του κράτους έχει από πίσω του μια ιστορία που μόλις και μετά βίας θα γινόταν πιστευτή και συμπεριλαμβάνει ένα ιστορικό ταξίδι στα ανάλεκτα του Β' Παγκόσμιου Πολέμου και της ίδιας της Βρετανίας.
Ποια είναι λοιπόν η μακρά ιστορία του Sealand, ενός μικροσκοπικού «πριγκιπάτου» στα ανοικτά των αγγλικών ακτών του Σάφολκ που ισχυρίζεται ότι είναι η μικρότερη χώρα του κόσμου;
Το «μικρο-έθνος» -στην πραγματικότητα μια αντιαεροπορική πλατφόρμα της εποχής του Β' Παγκοσμίου Πολέμου- ανεγέρθηκε για πρώτη φορά το 1942 ως HM Fort Roughs, ένα οπλισμένο θαλάσσιο οχυρό έξω από τα τότε εδαφικά όρια της Βρετανίας στη Βόρεια Θάλασσα.
Έως την τελική εκκένωσή του το 1956, ο σταθμός πυροβόλων εγκαταλείφθηκε σύντομα και σχεδόν αμέσως ερημώθηκε. Μέχρι το 1966, όταν ένας πρώην ταγματάρχης του βρετανικού στρατού και τότε όψιμος «ραδιοπειρατής» τον κατέλαβε, γεννώντας έναν νέο, μικροσκοπικό ραδιοφωνικό σταθμό.
Σήμερα, το Sealand [«Κράτος της Θάλασσας»] παραμένει 12 χιλιόμετρα ανοιχτά των βρετανικών ακτών, ορατό από κοντά μόνο με βάρκα.
Στην όψη, δεν είναι τίποτα το ιδιαίτερο: μια απλή πλατφόρμα με μερικά κτίρια που μοιάζουν με κοντέινερ. Για να αποβιβαστεί κανείς, πρέπει να αψηφήσει τους θυελλώδεις ανέμους και τα κύματα, ενώ τον ανεβάζει ένας γερανός.
Όταν το «μικρο-έθνος» απέκτησε υπόσταση, ένα αποχαρακτηρισμένο έγγραφο της βρετανικής κυβέρνησης το περιέγραφε ως «μια Κούβα στα ανοικτά της ανατολικής ακτής της Αγγλίας».
Στην πραγματικότητα, το Sealand γεννήθηκε από την αποφασιστικότητα μιας οικογένειας της εργατικής τάξης από το Έσεξ. Πάνω σε αυτό το μοναχικό σημείο της Βόρειας Θάλασσας γεννήθηκαν όνειρα και κυριάρχησε η βρετανική εκκεντρικότητα σε όλη της τη μεγαλοπρέπεια.
Ο σημερινός ηγέτης της μικροχώρας, ο πρίγκιπας Μιχαήλ της Sealand, έχει γράψει μέχρι και... τα απομνημονεύματά του, με τίτλο «Holding The Fort». Και μέσα εκεί αποκαλύπτει την ιστορία της Sealand, η οποία παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστη στον υπόλοιπο κόσμο.
«Ήμουν μόλις 14 ετών όταν πήγα στην πλατφόρμα για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών διακοπών του σχολείου μου για να βοηθήσω τον πατέρα μου σε κάτι που έκανε εκεί πάνω» είπε, μιλώντας στο BBC από την κύρια κατοικία του, ένα σπίτι στην ακτή του Έσεξ.
«Σίγουρα δεν πίστευα ότι εκείνη η εμπειρία μου θα ήταν μια ιστορία που θα συνεχιζόταν για 50 και πλέον χρόνια. Ήταν μια παράξενη ανατροφή αυτή που έλαβα από τον πατέρα μου, καθώς μερικές φορές μέναμε στο Sealand για μήνες ολόκληρους, περιμένοντας το πλοίο να φέρει προμήθειες από την ηπειρωτική χώρα. Κοιτούσα τον ορίζοντα και το μόνο που έβλεπα από το πρωί μέχρι το βράδυ ήταν η Βόρεια Θάλασσα», προσθέτει ο ίδιος.
Καμία χώρα δεν αναγνωρίζει επίσημα τη Sealand, παρόλο που ο πρίγκιπας Μιχαήλ λέει ότι το «μικροκράτος» δεν ζήτησε ποτέ καμία επίσημη αναγνώριση.
«Ούτε εμείς περιμένουμε καμία τέτοια», πρόσθεσε ωμά. «Η πλατφόρμα κατασκευάστηκε παράνομα εκτός των βρετανικών χωρικών υδάτων σε περίοδο πολέμου. Οι Βρετανοί θα έπρεπε να την είχαν καταστρέψει όταν είχαν την ευκαιρία, αλλά δεν πρόλαβαν ποτέ να το κάνουν. Τώρα, δεκαετίες αργότερα, η Sealand είναι ακόμα εδώ».
Με έκταση 0,0004 τετρ. χλμ.
Λόγω του μεγέθους τους -μόλις 0,004 τετραγωνικά χιλιόμετρα στην περίπτωση της Sealand-, οι μικρονησιωτικές περιοχές απαιτούν να... επαναπροσδιορίσουμε την αίσθηση της κλίμακας.
Τι είναι όμως αυτό που τραβάει τους ανθρώπους να δημιουργήσουν τη δική τους «μικρο-χώρα»; Για τον George Dunford, συν-συγγραφέα του βιβλίου «Micronations: The Lonely Planet Guide to Home-Made Nations», είναι «η επιθυμία να κάνουν τα πράγματα με τον δικό τους τρόπο».
«Η Sealand είναι μια ειδική περίπτωση επειδή τη γλίτωσε για τόσο πολύ καιρό και απέφυγε τους αγγλικούς νόμους», δήλωσε ο Dunford. «Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η οικογένεια θα θεωρούνταν "αντιφρονούντες", αλλά το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν ένα πιο ανεκτικό μέρος τη δεκαετία του 1960 και οι γραφειοκράτες πιθανόν να θεώρησαν ότι η αντιμετώπιση του προβλήματος ήταν περισσότερο κόπος από ό,τι άξιζε. Έκαναν μερικές προσπάθειες και υπήρξαν απόπειρες εξαγοράς, αλλά το Sealand επιβίωσε».
Κατά κανόνα, οι περισσότερες μικροεθνότητες ανάγουν την de facto αναγνώρισή τους στο 1933, όταν υπογράφηκε η Σύμβαση του Μοντεβιδέο για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των κρατών από διεθνείς ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του τότε προέδρου των ΗΠΑ Φραγκλίνου Ρούσβελτ. Σε αυτήν, η νομοθεσία θέτει τέσσερα βασικά κριτήρια για την κρατική υπόσταση.
«Η Σύμβαση του Μοντεβιδέο χρησιμοποιείται συνήθως για τον ορισμό ενός μικροκρατιδίου, η οποία απαιτεί πληθυσμό, έδαφος, κυβέρνηση και σχέσεις με άλλα κράτη», εξήγησε ο Dunford. «Η Sealand το αποφεύγει αυτό, λέγοντας ότι είναι ένα κυρίαρχο κράτος με τον δικό της κυβερνήτη».
Η γέννηση ενός «μικρο-έθνους»
Η ιστορία της Sealand είναι πιο περίεργη από τις περισσότερες εκεί έξω. Ξεκινά το 1965, όταν ο πατέρας του πρίγκιπα Μάικλ, ο Πάντι Ρόι Μπέιτς, πρώην ταγματάρχης του βρετανικού στρατού που έγινε ψαράς, ξεκίνησε το Radio Essex.
Αυτός ο πειρατικός ραδιοφωνικός σταθμός βρισκόταν στα ανοιχτά του Knock John, ενός άλλου εγκαταλελειμμένου ναυτικού οχυρού κοντά στο HM Fort Roughs. Ήταν τέτοια η δημοτικότητα των παράνομων υπεράκτιων σταθμών εκείνη την εποχή, που η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου κυκλοφόρησε τον νόμο περί θαλάσσιων ραδιοτηλεοπτικών αδικημάτων του 1967. Είχε έναν σκοπό: να τους κλείσει όλους.
Βλέποντας μια ευκαιρία, ο Bates μετέφερε την επιχείρησή του στο HM Fort Roughs - πιο έξω στη θάλασσα και, το σημαντικότερο, μέσα σε αμφισβητούμενα διεθνή ύδατα. Όπως και το Knock John, ήταν άμισθο και σε κατάσταση εγκατάλειψης και, είτε νόμιμα είτε όχι, ο Bates ανέλαβε τον έλεγχο του φυλακίου την παραμονή των Χριστουγέννων του 1966.
Εννέα μήνες αργότερα, στις 2 Σεπτεμβρίου 1967, το ανακήρυξε «Πριγκιπάτο της Sealand» - μια... ρομαντική χειρονομία για τα γενέθλια της συζύγου του, της Joan. Λίγο αργότερα, όλη η οικογένεια Μπέιτς μετακόμισε εκεί.
Στο αποκορύφωμά της, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, η Sealand είχε 50 άτομα που ζούσαν στην πλατφόρμα, συμπεριλαμβανομένης της ευρύτερης οικογένειας, των φίλων τους και του προσωπικού συντήρησης.
Αλλά στο παρασκήνιο, η... μποέμικη αυτή οικογενειακή επιχείρηση λειτουργούσε σε πολύ πιο βασικό επίπεδο. «Τίποτα δεν λειτουργούσε στην αρχή», λέει ο πρίγκιπας Μάικλ. «Ξεκινήσαμε με κεριά και στη συνέχεια αναβαθμιστήκαμε με λάμπες και γεννήτριες με αντλίες».
Έκτοτε, το «κράτος» αυτό εισήγαγε το δικό του οικόσημο και το δικό του σύνταγμα. Υπάρχει σημαία, ποδοσφαιρική ομάδα και ύμνος, ενώ το νόμισμα φέρει το πορτρέτο της «Πριγκίπισσας Ιωάννας» [η σύζυγος του Μπέιτς] και έχουν εκδοθεί περίπου 500 διαβατήρια.
Το δε σύνθημα του μικροεθνικού κράτους αντανακλά την αγάπη για την αδέσμευτη ανεξαρτησία: «E Mare, Libertas» γράφει, δηλαδή «Από τη θάλασσα, ελευθερία».
«Ο πατέρας μου δεν είχε ποτέ σκοπό να δημιουργήσει τη δική του χώρα» εξήγησε ο πρίγκιπας Μάικλ, ο οποίος είναι επίσης ιδιοκτήτης μιας επιχείρησης αλιείας που εξάγει θαλασσινά στην Ισπανία.
«Προσβλήθηκε κυρίως από την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, που ήθελε να κλείσει τον πειρατικό ραδιοφωνικό σταθμό του. Και από τότε πολεμήσαμε τη βρετανική κυβέρνηση μέχρι τέλους - και κερδίσαμε. Η Sealand εξακολουθεί να διατηρεί την ανεξαρτησία της».
Το πιο αμφιλεγόμενο επεισόδιο
Από κάθε άποψη, το πιο αμφιλεγόμενο επεισόδιο στην ιστορία της Sealand έλαβε χώρα το 1978. Ενθουσιασμένη από τις σκέψεις μιας διεθνούς εξαγοράς, μια ομάδα Γερμανών και Ολλανδών μισθοφόρων εισέβαλε στη Sealand μια νύχτα του Αυγούστου, μόνο για να συλληφθεί υπό την απειλή όπλων από την οικογένεια Bates και να κρατηθούν όμηροι!
«Αυτό οδήγησε στο να έρθει ο Γερμανός πρέσβης και μια επίσημη αντιπροσωπεία από την πρεσβεία στο Λονδίνο με ελικόπτερο για να γίνουν διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωσή τους», δήλωσε ο πρίγκιπας Μιχαήλ. «Έτσι, διαπραγματευόμενοι, στην πραγματικότητα μας έδωσαν μια... de facto αναγνώριση».
Αυτό που δεν τίθεται προς συζήτηση είναι ότι η ανεξαρτησία δεν είναι φθηνή. Για τη χρηματοδότηση των λειτουργικών εξόδων της Sealand -συμπεριλαμβανομένων των δύο ατόμων πλήρους απασχόλησης του προσωπικού ασφαλείας που ζουν στο μικρόκοσμο όλο το χρόνο- το ηλεκτρονικό κατάστημα της Sealand πουλάει μπλουζάκια, γραμματόσημα και βασιλικούς τίτλους.
Φυσικά, δεν ισχύουν ούτε οι συνήθεις τελωνειακοί και μεταναστευτικοί κανόνες. Η επίσκεψη είναι δυνατή μόνο με επίσημη πρόσκληση από τον ίδιο τον πρίγκιπα, ο οποίος επισκέπτεται τη χώρα του δύο με τρεις φορές τον χρόνο, και πέρα από το λιγοστό προσωπικό, κανείς δεν ζει επί του παρόντος εκεί.
«Η Sealand πάντα ακροβατούσε στο όριο της επισφάλειας, αλλά ο σημερινός πρίγκιπας διευθύνει το μέρος αρκετά καλά αυτές τις μέρες», δήλωσε ο Dunford. Και προσθέτει εμφατικά:
«Αυτό είναι που αγαπώ στα μικρο-έθνη αυτά. Ο τρόπος με τον οποίο παρωδούν τη δήθεν μεγαλοπρέπεια του πραγματικού εθνικισμού είναι υπέροχος». Για παράδειγμα, η Sealand λαμβάνει πάνω από 100 μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου την ημέρα, με αιτήματα από επίδοξους πολίτες από το Δελχί έως το Τόκιο που επιθυμούν να ορκιστούν πίστη στη σημαία και το σύνταγμα της Sealand!
Στη ζωή του Bates, ένα πράγμα έχει παραμείνει σταθερό: η Sealand που εξακολουθεί να στέκεται ψηλά, παρακολουθώντας σιωπηλά πάνω από τη Βόρεια Θάλασσα. Για τους υπόλοιπους από εμάς, είναι, απλώς, ένα περίεργο και εκκεντρικό μέρος τόσο κοντά στο Ηνωμένο Βασίλειο και την ίδια την Ευρώπη και όμως τόσο μακριά από τα δικά μας ειωθότα.