Τις δραματικές στιγμές της «απόδρασης» από την κόλαση της Μαριούπολης περιγράφει ο τελευταίος δημοσιογράφος που παρέμεινε στην πόλη.
Ο Mstyslav Chernov, βίντεο-δημοσιογράφος του Associated Press, κατάφερε με περιπετειώδη τρόπο και τη βοήθεια των Ουκρανών να διαφύγει από τη πολιορκημένη πόλη, μαζί με τον φωτογράφο Evgeniy Maloletka. Οι δυο τους ήταν οι μοναδικοί δημοσιογράφοι που παρέμεναν στην πόλη και, όπως λέει, ο ρωσικός στρατός τούς είχε βάλει στο στόχαστρο, προκειμένου να τους χρησιμοποιήσουν στη συνέχεια για λόγους προπαγάνδας.
Αυτός ήταν και ο λόγος που οι Ουκρανοί στρατιώτες έλαβαν την εντολή να τους προστατέψουν -όσο γίνεται να προστατευθεί ένας άνθρωπος μέσα σε συνθήκες πραγματικής κόλασης- και να φυγαδευτούν σε ασφαλές σημείο.
Ο έμπειρος και από άλλους πολέμους ανταποκριτής, μαζί με τον συνάδελφό του, κατάφερε να φύγει, με τη σκέψη του να παραμένει σε όλη αυτή τη φρίκη που άφησε πίσω του, και στα πρόσωπα που γνώρισε και είναι ακόμα ζωντανοί.
Οι πολύνεκρες μάχες και οι βομβαρδισμοί θα συνεχιστούν, αφού η Ουκρανία απέρριψε το τελεσίγραφο της Ρωσίας για παράδοση της πόλης. Από εδώ και πέρα δεν θα υπάρχει κανείς δημοσιογράφος να καταγράφει τη συνέχεια σε μια από τις πιο μαύρες σελίδες στη σύγχρονη Ιστορία της ανθρωπότητας. Μια μαύρη σελίδα και για τον Ελληνισμό, αφού η Μαριούπολη αποτελεί την κοιτίδα της ομογένειας στην Ουκρανία.
Ακολουθεί το συγκλονιστικό κείμενο του δημοσιογράφου, καθώς και επιλεγμένες φωτογραφίες:
«Μας κυνηγούσαν οι Ρώσοι. Είχαν μια λίστα με ονόματα, συμπεριλαμβανομένου και του δικού μας, και πλησίαζαν.
Ήμασταν οι μόνοι διεθνείς δημοσιογράφοι που είχαν απομείνει στην ουκρανική πόλη και είχαμε καταγράψει την πολιορκία της από τα ρωσικά στρατεύματα για περισσότερες από δύο εβδομάδες. Κάναμε ρεπορτάζ μέσα στο νοσοκομείο όταν ένοπλοι άρχισαν να παρακολουθούν τους διαδρόμους. Οι χειρουργοί μάς έδωσαν λευκές στολές για να τις φορέσουμε ως καμουφλάζ.
Ξαφνικά, τα ξημερώματα, μια ντουζίνα στρατιώτες άρχισαν να φωνάζουν: ''Πού είναι οι δημοσιογράφοι';'.
Κοίταξα τα περιβραχιόνιά τους, ήταν τα μπλε που φοράνε οι Ουκρανοί, και προσπάθησα να υπολογίσω τις πιθανότητες να ήταν Ρώσοι μεταμφιεσμένοι. Προχώρησα και είπα ποιος είμαι. ''Είμαστε εδώ για να σας βγάλουμε έξω'', είπαν.
»Οι τοίχοι του χειρουργείου έτρεμαν από τα πυρά του πυροβολικού και των πολυβόλων έξω, και φαινόταν πιο ασφαλές να μείνεις μέσα. Όμως, οι Ουκρανοί στρατιώτες είχαν εντολή να μας πάρουν μαζί τους.
»Τρέξαμε στον δρόμο, εγκαταλείποντας τους γιατρούς που μας είχαν προστατέψει, τις έγκυες που είχαν βομβαρδιστεί και τους ανθρώπους που κοιμόντουσαν στους διαδρόμους, γιατί δεν είχαν πού αλλού να πάνε. Ένιωθα απαίσια που τους άφησα όλους πίσω.
Εννέα λεπτά, ίσως 10', μια αιωνιότητα, μέσα από δρόμους και βομβαρδισμένες πολυκατοικίες. Καθώς οι οβίδες έπεφταν εκεί κοντά, πέσαμε στο έδαφος. Μετράγαμε τον χρόνο από τον έναν βομβαρδισμό στον άλλον, τα σώματά μας ήταν τεντωμένα και κρατούσαμε την αναπνοή μας. Το ένα κρουστικό κύμα μετά το άλλο τράνταζε το στήθος μου και τα χέρια μου κρύωσαν.
Φτάσαμε σε μια είσοδο και θωρακισμένα αυτοκίνητα μας πήγαν σε ένα σκοτεινό υπόγειο. Μόνο τότε μάθαμε από έναν αστυνομικό γιατί οι Ουκρανοί είχαν διακινδυνεύσει τη ζωή στρατιωτών για να μας βγάλουν από το νοσοκομείο.
''Αν σε πιάσουν, θα σε βγάλουν στην κάμερα και θα σε κάνουν να πεις ότι όλα όσα γύρισες είναι ψέματα'', είπε. ''Όλες οι προσπάθειές σας και ό,τι έχετε κάνει στη Μαριούπολη θα ήταν μάταιες''.
Ο αξιωματικός, που κάποτε μας είχε παρακαλέσει να δείξουμε στον κόσμο την ετοιμοθάνατη πόλη του, τώρα μας παρακάλεσε να φύγουμε. Μας ώθησε προς τα χιλιάδες χτυπημένα αυτοκίνητα που ετοιμάζονταν να φύγουν από τη Μαριούπολη.
Ήταν 15 Μαρτίου. Δεν είχαμε ιδέα αν θα τα καταφέρναμε να βγούμε ζωντανοί.
Ως έφηβος που μεγάλωσα στην Ουκρανία, στην πόλη Χάρκοβο, μόλις 20 μίλια από τα ρωσικά σύνορα, έμαθα πώς να χειρίζομαι ένα όπλο ως μέρος της σχολικής εκπαίδευσης. Φαινόταν άσκοπο. Η Ουκρανία, σκέφτηκα, ήταν περιτριγυρισμένη από φίλους.
Έκτοτε έχω καλύψει τους πολέμους στο Ιράκ, το Αφγανιστάν και το αμφισβητούμενο έδαφος του Ναγκόρνο Καραμπάχ, προσπαθώντας να δείξω στον κόσμο την καταστροφή από πρώτο χέρι. Αλλά, όταν οι Αμερικανοί και μετά οι Ευρωπαίοι εκκένωσαν το προσωπικό της πρεσβείας τους από την πόλη του Κιέβου αυτόν το χειμώνα, και όταν κοίταξα τους χάρτες της συγκέντρωσης των ρωσικών στρατευμάτων ακριβώς απέναντι από την πατρίδα μου, η μόνη μου σκέψη ήταν ''Φτωχή χώρα μου''.
Τις πρώτες μέρες του πολέμου, οι Ρώσοι βομβάρδισαν την τεράστια Πλατεία Ελευθερίας στο Χάρκοβο, όπου έβγαινα μέχρι τα 20 μου.
Ήξερα ότι οι ρωσικές δυνάμεις θα έβλεπαν την ανατολική πόλη-λιμάνι της Μαριούπολης ως στρατηγικό έπαθλο, λόγω της θέσης της στην Αζοφική Θάλασσα. Έτσι, το βράδυ της 23ης Φεβρουαρίου κατευθύνθηκα εκεί με τον επί χρόνια συνάδελφό μου Evgeniy Maloletka, Ουκρανό φωτογράφο του Associated Press, με ένα λευκό φορτηγό Volkswagen.
Στον δρόμο αρχίσαμε να ανησυχούμε για τα εφεδρικά λάστιχα και βρήκαμε στο διαδίκτυο έναν άντρα κοντά μας πρόθυμο να μας πουλήσει στη μέση της νύχτας. Εξηγήσαμε σε αυτόν και σε έναν ταμία στο μπακάλικο που λειτουργούσε όλο το βράδυ ότι ετοιμαζόμασταν για πόλεμο. Μας κοιτούσαν σαν να ήμασταν τρελοί.
Τραβήξαμε για τη Μαριούπολη στις 3:30 π.μ. Ο πόλεμος ξεκίνησε μία ώρα αργότερα.
»Περίπου το ένα τέταρτο των 430.000 κατοίκων της Μαριούπολης έφυγε εκείνες τις πρώτες μέρες, ενώ μπορούσαν ακόμη. Αλλά λίγοι άνθρωποι πίστευαν ότι ένας πόλεμος ερχόταν, και όταν οι περισσότεροι συνειδητοποιούσαν το λάθος τους, ήταν πολύ αργά.
Μία βόμβα τη φορά... Οι Ρώσοι έκοψαν ηλεκτρικό ρεύμα, νερό, προμήθειες τροφίμων και τέλος, το σημαντικότερο, το κινητό τηλέφωνο, τους πύργους του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης. Οι λίγοι άλλοι δημοσιογράφοι στην πόλη βγήκαν έξω πριν εξαφανιστούν οι τελευταίες συνδέσεις και ισχύσει ο πλήρης αποκλεισμός.
Η απουσία πληροφοριών σε έναν αποκλεισμό επιτυγχάνει δύο στόχους:
Το χάος είναι το πρώτο. Οι άνθρωποι δεν ξέρουν τι συμβαίνει και πανικοβάλλονται. Στην αρχή δεν μπορούσα να καταλάβω γιατί η Μαριούπολη διαλύθηκε τόσο γρήγορα. Τώρα ξέρω ότι ήταν λόγω της έλλειψης επικοινωνίας.
Η ατιμωρησία είναι ο δεύτερος στόχος. Χωρίς καμία πληροφορία να βγαίνει από μια πόλη, χωρίς φωτογραφίες με κατεδαφισμένα κτίρια και ετοιμοθάνατα παιδιά, οι ρωσικές δυνάμεις μπορούσαν να κάνουν ό,τι ήθελαν. Αν όχι εμείς, δεν θα υπήρχε τίποτα.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πήραμε τέτοιο ρίσκο... Για να μπορέσουμε να στείλουμε στον κόσμο αυτό που είδαμε, και αυτό ήταν που έκανε τη Ρωσία να θυμώσει αρκετά για να μας κυνηγήσει.
Ποτέ μα ποτέ δεν ένιωσα ότι το σπάσιμο της σιωπής ήταν τόσο σημαντικό.
»Οι θάνατοι ήρθαν γρήγορα. Στις 27 Φεβρουαρίου παρακολουθήσαμε έναν γιατρό να προσπαθεί να σώσει ένα κοριτσάκι που χτυπήθηκε από θραύσματα. Πέθανε.
»Ένα δεύτερο παιδί πέθανε και μετά ένα τρίτο. Τα ασθενοφόρα σταμάτησαν να παραλαμβάνουν τους τραυματίες, επειδή οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να τους καλέσουν χωρίς σήμα και δεν μπορούσαν να πλοηγηθούν στους βομβαρδισμένους δρόμους.
»Οι γιατροί μάς παρακάλεσαν να κινηματογραφήσουμε οικογένειες που φέρνουν τους δικούς τους νεκρούς και τραυματίες και μας άφησαν να χρησιμοποιήσουμε τη μειωμένη ισχύ της γεννήτριας για τις κάμερές μας. Κανείς δεν ξέρει τι συμβαίνει στην πόλη μας, είπαν.
Βομβαρδισμοί έπληξαν το νοσοκομείο και τα γύρω σπίτια. Έσπασε τα τζάμια του βαν μας, και τρύπησε ένα λάστιχο. Μερικές φορές τρέχαμε για να κινηματογραφήσουμε ένα φλεγόμενο σπίτι και μετά τρέχαμε πίσω, εν μέσω των εκρήξεων.
Υπήρχε ακόμα ένα μέρος στην πόλη για να έχουμε μια σταθερή σύνδεση, έξω από ένα λεηλατημένο παντοπωλείο στη Λεωφόρο Budivel'nykiv. Μια φορά την ημέρα οδηγούσαμε εκεί και πηγαίναμε κάτω από τις σκάλες για να ανεβάσουμε φωτογραφίες και βίντεο στο διαδίκτυο. Οι σκάλες δεν θα είχαν κάνει πολλά για να μας προστατεύσουν, αλλά ένιωθα πιο ασφαλής από το να είμαστε έξω στην ύπαιθρο.
Το σήμα εξαφανίστηκε στις 3 Μαρτίου. Προσπαθήσαμε να στείλουμε το βίντεό μας από τα παράθυρα του 7ου ορόφου του νοσοκομείου. Από εκεί είδαμε να διαλύονται τα τελευταία κομμάτια της συμπαγούς μεσαίας τάξης πόλης της Μαριούπολης.
»Το υπερκατάστημα του Πορτ Σίτι λεηλατήθηκε και κατευθυνθήκαμε προς τα εκεί, εν μέσω πυρών από πυροβόλα και πυροβολικό. Δεκάδες άνθρωποι έτρεξαν και έσπρωξαν καροτσάκια με ηλεκτρονικά, τρόφιμα, ρούχα.
Μια οβίδα έσκασε στην ταράτσα του καταστήματος και με πέταξε στο έδαφος έξω. Τεντώθηκα, περιμένοντας ένα δεύτερο χτύπημα, και έβριζα τον εαυτό μου εκατό φορές επειδή η κάμερά μου δεν ήταν ενεργοποιημένη για να το καταγράψει.
Και να που μια άλλη οβίδα χτύπησε την πολυκατοικία δίπλα μου με ένα τρομερό βουητό. Συρρικνώθηκα πίσω από μια γωνία για κάλυψη.
Ένας έφηβος πέρασε κυλώντας μια καρέκλα γραφείου φορτωμένη με ηλεκτρονικά είδη, ενώ τα κουτιά έπεφταν στα πλάγια. ''Οι φίλοι μου ήταν εκεί και η οβίδα χτύπησε 10 μέτρα από εμάς'', μου είπε. ''Δεν έχω ιδέα τι τους συνέβη''.
Επιστρέψαμε στο νοσοκομείο. Μέσα σε 20 λεπτά, οι τραυματίες μπήκαν μέσα, κάποιοι από αυτούς έπεσαν σε καροτσάκια.
»Για αρκετές μέρες, η μόνη σύνδεση που είχαμε με τον έξω κόσμο ήταν μέσω δορυφορικού τηλεφώνου. Και το μόνο σημείο όπου αυτό το τηλέφωνο λειτούργησε ήταν στην ύπαιθρο, ακριβώς δίπλα σε έναν κρατήρα από βόμβα. Καθόμουν, ''συρρίκνωσα'' πάλι τον εαυτό μου και προσπαθούσα να πιάσω σύνδεση.
Όλοι ρωτούσαν, πείτε μας πότε θα τελειώσει ο πόλεμος. Δεν είχα απάντηση.
Κάθε μέρα θα κυκλοφορούσε μια φήμη ότι ο ουκρανικός στρατός επρόκειτο να έρθει για να σπάσει την πολιορκία. Αλλά δεν ήρθε κανείς.
»Μέχρι εκείνη τη στιγμή είχα δει θανάτους στο νοσοκομείο, πτώματα στους δρόμους, δεκάδες πτώματα που έσπρωξαν σε έναν ομαδικό τάφο. Είχα δει τόσο πολύ θάνατο που όταν τραβούσα πλάνα, σχεδόν δεν τον έδειχνα καν.
»Στις 9 Μαρτίου, δύο αεροπορικές επιδρομές έσπασαν το πλαστικό που ήταν κολλημένο πάνω από τα παράθυρα του βαν μας. Είδα τη βολίδα μόνο, έναν καρδιακό παλμό πριν ο πόνος τρυπήσει το εσωτερικό του αυτιού μου, το δέρμα μου, το πρόσωπό μου.
»Βλέπαμε καπνό να αναδύεται από ένα μαιευτήριο. Όταν φτάσαμε, οι διασώστες έκτακτης ανάγκης εξακολουθούσαν να τραβούν αιμόφυρτες έγκυες από τα ερείπια.
Οι μπαταρίες μας είχαν σχεδόν εξαντληθεί και δεν είχαμε καμία σύνδεση για να στείλουμε τις εικόνες. Η απαγόρευση της κυκλοφορίας ήταν λίγα λεπτά μακριά. Ένας αστυνομικός μάς άκουσε να μιλάμε για το πώς θα κάνουμε γνωστή την είδηση της βόμβας στο νοσοκομείο.
''Αυτό θα αλλάξει την πορεία του πολέμου'', είπε. Μας πήγε σε μια πηγή ρεύματος και μια σύνδεση στο διαδίκτυο.
Είχαμε καταγράψει τόσους νεκρούς και νεκρά παιδιά. Δεν καταλάβαινα γιατί πίστευε ότι περισσότεροι θάνατοι θα μπορούσαν να αλλάξουν κάτι.
Εκανα λάθος.
»Στο σκοτάδι, στείλαμε τις εικόνες συνδέοντας τρία κινητά τηλέφωνα με το αρχείο βίντεο, που ήταν χωρισμένο σε τρία μέρη, για να επιταχύνουμε τη διαδικασία. Χρειάστηκαν ώρες, πολύ πέρα από την απαγόρευση κυκλοφορίας. Ο βομβαρδισμός συνεχίστηκε, αλλά οι αξιωματικοί που είχαν ανατεθεί για να μας συνοδεύσουν στην πόλη περίμεναν υπομονετικά.
Τότε, ο δεσμός μας με τον κόσμο έξω από τη Μαριούπολη διακόπηκε ξανά.
Επιστρέψαμε σε ένα άδειο υπόγειο ξενοδοχείου με ένα ενυδρείο γεμάτο με νεκρά χρυσόψαρα. Στην απομόνωσή μας δεν γνωρίζαμε τίποτα για μια αυξανόμενη ρωσική εκστρατεία παραπληροφόρησης για την απαξίωση του έργου μας.
Η ρωσική πρεσβεία στο Λονδίνο δημοσίευσε δύο tweets, χαρακτηρίζοντας τις φωτογραφίες του AP ψεύτικες και ισχυριζόταν ότι μια έγκυος ήταν ηθοποιός. Ο Ρώσος πρέσβης κράτησε αντίγραφα των φωτογραφιών σε συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και επανέλαβε ψέματα για την επίθεση στο μαιευτήριο.
Στο μεταξύ, στη Μαριούπολη, μας περικύκλωσε κόσμος που μας ρωτούσε για τα τελευταία νέα από τον πόλεμο. Τόσοι πολλοί άνθρωποι ήρθαν σε μένα και μου είπαν, παρακαλώ να με κινηματογραφήσεις, ώστε η οικογένειά μου έξω από την πόλη να καταλάβει ότι είμαι ζωντανός.
Μέχρι εκείνη τη στιγμή κανένα ουκρανικό ραδιόφωνο ή τηλεοπτικό κανάλι δεν λειτουργούσε στη Μαριούπολη. Το μόνο ραδιόφωνο που μπορούσες να ακούσεις μετέδιδε ρωσικά ψέματα -ότι οι Ουκρανοί κρατούσαν όμηρο τη Μαριούπολη, πυροβολούσαν κτίρια, ανέπτυξαν χημικά όπλα. Η προπαγάνδα ήταν τόσο ισχυρή, που κάποιοι με τους οποίους μιλήσαμε την πίστεψαν, παρά τα όσα έβλεπαν τα μάτια τους.
Το μήνυμα επαναλαμβανόταν συνεχώς, σε σοβιετικό στιλ: Η Μαριούπολη είναι περικυκλωμένη. Παράδωσε τα όπλα σου.
Στις 11 Μαρτίου, σε μια σύντομη κλήση χωρίς λεπτομέρειες, ο εσωτερικός συντάκτης μάς ρώτησε αν μπορούσαμε να βρούμε τις γυναίκες που επέζησαν από την αεροπορική επιδρομή του μαιευτηρίου για να αποδείξουν την ύπαρξή τους. Συνειδητοποίησα ότι το βίντεο πρέπει να ήταν αρκετά ισχυρό για να προκαλέσει την απάντηση της ρωσικής κυβέρνησης.
Τις βρήκαμε σε ένα νοσοκομείο στην πρώτη γραμμή, άλλες με μωρά και άλλες σε κατάσταση τοκετού. Μάθαμε επίσης ότι μια γυναίκα έχασε το μωρό της και μετά τη ζωή της.
Ανεβήκαμε στον 7ο όροφο για να στείλουμε το βίντεο από την αδύναμη σύνδεση του Διαδικτύου. Από εκεί, παρακολούθησα τα τανκς, το ένα μετά το άλλο, να συγκεντρώνονται δίπλα από το συγκρότημα του νοσοκομείου, το καθένα σημειωμένο με το γράμμα Z, που έχει γίνει το ρωσικό έμβλημα για τον πόλεμο.
»Ήμασταν περικυκλωμένοι: Δεκάδες γιατροί, εκατοντάδες ασθενείς και εμείς.
Οι Ουκρανοί στρατιώτες που προστάτευαν το νοσοκομείο είχαν εξαφανιστεί. Και η δίοδος προς το βαν μας, με τα τρόφιμα, το νερό και τον εξοπλισμό μας, καλύφθηκε από έναν Ρώσο ελεύθερο σκοπευτή που είχε ήδη χτυπήσει έναν γιατρό που έβγαινε έξω.
Οι ώρες περνούσαν στο σκοτάδι, καθώς ακούγαμε τις εκρήξεις έξω. Τότε ήταν που ήρθαν οι στρατιώτες να μας πάρουν, φωνάζοντας στα ουκρανικά.
Δεν έμοιαζε σαν σωτηρία. Έμοιαζε σαν να μεταφερόμαστε από τον έναν κίνδυνο στον άλλον. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, πουθενά στη Μαριούπολη δεν υπήρχε ασφάλεια. Μπορεί να πεθάνεις ανά πάσα στιγμή.
Ένιωσα απίστευτα ευγνώμων προς τους στρατιώτες, αλλά και μουδιασμένος. Και ντρέπομαι που έφυγα.
Στοιβαχτήκαμε σε ένα Hyundai με μια τριμελή οικογένεια και μπήκαμε σε ένα μποτιλιάρισμα μήκους 5 χιλιομέτρων έξω από την πόλη. Περίπου 30.000 άνθρωποι κατάφεραν να βγουν από τη Μαριούπολη εκείνη την ημέρα -τόσοι πολλοί που οι Ρώσοι στρατιώτες δεν είχαν χρόνο να κοιτάξουν προσεκτικά τα αυτοκίνητα με τα παράθυρα καλυμμένα με κομμάτια πλαστικού.
Ο κόσμος ήταν νευρικός. Μάλωναν, ούρλιαζαν ο ένας στον άλλον. Κάθε λεπτό ακούγαμε ένα αεροπλάνο ή γινόταν μια αεροπορική επιδρομή. Το έδαφος σείστηκε.
Διασχίσαμε 15 ρωσικά σημεία ελέγχου. Σε κάθε ένα, η μητέρα που καθόταν στο μπροστινό μέρος του αυτοκινήτου μας προσευχόταν με μανία, αρκετά δυνατά για να την ακούσουμε.
Καθώς περνούσαμε μέσα από αυτούς -το τρίτο, το δέκατο, το 15ο, όλα επανδρωμένα με στρατιώτες με βαριά όπλα- οι ελπίδες μου ότι η Μαριούπολη επρόκειτο να επιβιώσει, έσβηνε. Κατάλαβα ότι και μόνο για να φτάσει στην πόλη, ο ουκρανικός στρατός θα έπρεπε να καταλάβει πολύ έδαφος. Και αυτό δεν επρόκειτο να συμβεί.
Κατά τη δύση του ηλίου φτάσαμε σε μια γέφυρα που κατέστρεψαν οι Ουκρανοί για να σταματήσουν τη ρωσική προέλαση. Μια αυτοκινητοπομπή του Ερυθρού Σταυρού με περίπου 20 αυτοκίνητα είχε ήδη κολλήσει εκεί. Γυρίσαμε όλοι μαζί από τον δρόμο σε χωράφια.
»Οι φρουροί στο σημείο ελέγχου Νο 15 μιλούσαν ρωσικά με την τραχιά προφορά του Καυκάσου. Διέταξαν ολόκληρο το κονβόι να σβήσει τους προβολείς για να μη φανούν τα όπλα και ο εξοπλισμός που βρισκόταν στην άκρη του δρόμου. Μετά βίας μπορούσα να διακρίνω το λευκό Ζ που ήταν ζωγραφισμένο στα οχήματα.
Καθώς φτάσαμε στο δέκατο έκτο σημείο ελέγχου, ακούσαμε φωνές. Ουκρανικές φωνές. Ένιωσα μια τεράστια ανακούφιση. Η μητέρα στο μπροστινό μέρος του αυτοκινήτου ξέσπασε σε κλάματα. Ήμασταν έξω.
Ήμασταν οι τελευταίοι δημοσιογράφοι στη Μαριούπολη. Τώρα δεν υπάρχουν.
Εξακολουθούμε να κατακλυζόμαστε από μηνύματα ανθρώπων που θέλουν να μάθουν την τύχη των αγαπημένων τους που φωτογραφίσαμε και κινηματογραφήσαμε. Μας γράφουν απελπισμένα και οικεία, σαν να μην είμαστε ξένοι, σαν να μπορούμε να τους βοηθήσουμε.
Όταν μια ρωσική αεροπορική επιδρομή έπληξε ένα θέατρο όπου εκατοντάδες άνθρωποι είχαν καταφύγει στα τέλη της περασμένης εβδομάδας, μπορούσα να προσδιορίσω ακριβώς πού έπρεπε να πάμε για να μάθουμε για τους επιζώντες, για να ακούσω από πρώτο χέρι πώς ήταν να εγκλωβίζεσαι για ατελείωτες ώρες κάτω από σωρούς ερειπίων. Γνωρίζω αυτό το κτίριο και τα κατεστραμμένα σπίτια γύρω του. Ξέρω ανθρώπους που είναι παγιδευμένοι κάτω από αυτό.
Και την Κυριακή, οι ουκρανικές αρχές δήλωσαν ότι η Ρωσία βομβάρδισε ένα σχολείο τέχνης με περίπου 400 άτομα στη Μαριούπολη.
Αλλά δεν μπορούμε πλέον να φτάσουμε εκεί.
