Ο Κούτζο Λούις ήταν ο τελευταίος επιζώντας του αμερικανικού δουλεμπορίου. Η μαρτυρία του, μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά, περιγράφει ανατριχιαστικά πώς αιχμαλωτίστηκε στα barracoon -τα στρατόπεδα δουλεμπόρων στην Αφρική-, πώς μεταφέρθηκε στις ΗΠΑ σαν ζώο στο αμπάρι ενός πλοίου-κολαστηρίου που διέσχισε για μήνες τον Ατλαντικό και πώς κατάφερε να κερδίσει την ελευθερία του.
Η συγκλονιστική αποκάλυψη του διάσημου πρώην ποδοσφαιριστή και νυν συμβούλου στρατηγικής του Ολυμπιακού Κριστιάν Καρεμπέ, ότι ο προπάππους του το 1930 ήταν αλυσοδεμένος σε κλουβί ζωολογικού κήπου στο Αμβούργο της Γερμανίας, όπου τον παρουσίαζαν στους θαμώνες ως έναν από τους τελευταίους κανίβαλους των Νοτίων θαλασσών, προκάλεσε σάλο λίγες ημέρες πριν. Το συμβάν συνέπεσε με την έκδοση στα ελληνικά ενός σημαντικού βιβλίου για την ανθρώπινη δουλειά που επί 90 χρόνια αποτελούσε ταμπού στις ΗΠΑ και έμενε ανέκδοτο στο συρτάρι. Πρόκειται για τη σπουδαία μαρτυρία του τελευταίου επιζώντα του αμερικανικού δουλεμπορίου, Κούτζο Λούις, από την ανθρωπολόγο Ζόρα Νιλ Χέρστον που κυκλοφόρησε στα ελληνικά μόλις από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος. Το «Barracoon: Η ιστορία του τελευταίου σκλάβου», είχε γραφτεί το 1927 αλλά κατάφερε να εκδοθεί στην Αμερική το 2018. Γιατί συνέβη αυτό; Γιατί μια τόσο σημαντική μαρτυρία ήταν ταμπού για σχεδόν έναν αιώνα στις ΗΠΑ; Διότι όπως επισημαίνει η βραβευμένη με Πούλιτζερ συγγραφέας και ακτιβίστρια Άλις Γουόκερ το βιβλίο αποκαλύπτει το ρόλο των ίδιων των Αφρικανών στο δουλεμπόριο μαύρων, το οποίο συνεχίστηκε ακόμα και μετά την επίσημη δια νόμου κατάργηση της δουλειάς στις ΗΠΑ και την ποινικοποίηση του διατλαντικού εμπορίου σκλάβων. «Διαβάζοντας κάποιος το Barracoon, καταλαβαίνει αμέσως το πρόβλημα που είχαν με αυτό το βιβλίο πολλοί μαύροι, χρόνια πιο πριν, ειδικά οι μαύροι διανοούμενοι και πολιτικοί ηγέτες» επισημαίνει η αφροαμερικανή ακτιβίστρια Άλις Γουόκερ. «Το βιβλίο της ανθρωπολόγου Ζόρα Νιλ Χέρστον καταγράφει ξεκάθαρα τις θηριωδίες στις οποίες επιδόθηκαν μεταξύ τους οι αφρικανικοί λαοί πολύ πριν οι αλυσοδεμένοι Αφρικανοί, τραυματισμένοι, άρρωστοι, αποπροσανατολισμένοι, πεινασμένοι, καταφθάσουν με τα καράβια σαν “μαύρο φορτίο” στην κολασμένη Δύση. Ποιος μπορούσε να αντιμετωπίσει αυτή την εικόνα της βίαια άσπλαχνης συμπεριφοράς των “αδερφών” μας, αντρών και γυναικών, που αιχμαλώτισαν αρχικά τους προγόνους μας; Ποιος ήθελε να ξέρει, μέσα από μια λεπτομερή αφήγηση, ότι οι Αφρικανοί φύλαρχοι εξορμούσαν σκοπίμως για να αιχμαλωτίσουν Αφρικανούς γειτονικών φυλών, να επιδοθούν σε κατακτητικούς πολέμους, προκειμένου να αιχμαλωτίσουν για χάρη του δουλεμπορίου ανθρώπους –άντρες, γυναίκες, παιδιά– που ανήκαν στην Αφρική; Και μάλιστα με τόσο ειδεχθή τρόπο, ώστε να προκαλεί κύματα τρόμου και ψυχικής δυσφορίας όταν διαβάζεις γι’ αυτό διακόσια χρόνια αργότερα. Αναμφίβολα το ανάγνωσμα αυτό προκαλεί οδύνη».
Τόσο η ανατριχιαστική ιστορία που περιέγραψε ο Καρεμπέ σε συνέντευξή του στο γερμανικό κανάλι NDR, όσο και όσα εξιστόρησε ο πρώην σκλάβος Κούτζο Λούις στην Ζόρα Νιλ Χέρστον, φέρνουν στην επικαιρότητα μια φρικιαστική πληγή του ανθρώπινου πολιτισμού, η οποία αποδεικνύει ότι το τεραστίων διαστάσεων κίνημα #BlackLivesMatter είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου. Ο ρατσισμός, οι φυλετικές διακρίσεις, το βαθύ χάσμα, είναι μια πολύ βαθύτερη ιστορία όχι μονάχα της αποικιοκρατικής Αμερικής ή της Ευρώπης του 19ου αιώνα, αλλά ένα ζήτημα ταμπού που ακόμα και στον 20ο αλλά και στον 21ο αιώνα παραμένει τρομακτικά επίκαιρο.
Η πορεία από τη σκλαβιά στην ελευθερία
Η ανθρωπολόγος Ζόρα Νιλ Χέρστον πέρασε τέσσερα χρόνια της ζωής της, από το 1927 έως το 1931, ταξιδεύοντας με το τρένο από τη Νέα Υόρκη στην πολιτεία Αλαμπάμα των ΗΠΑ για να συναντά τον Ολούαλε Κοζόλα γνωστό ως Κούτζο Λούις, έναν 90χρονο μαύρο άνδρα που βίωσε μια άγρια γενοκτονία στην Αφρική και έφτασε στην Αμερική ως σκλάβος σε απάνθρωπες συνθήκες το 1860. Ο Κούτζο, που γεννήθηκε το 1841 στην πόλη Μπαντέ, έδρα της υποομάδας Ίσα της φυλής των Γιορούμπα στη Δυτική Αφρική, περιέγραψε στην Ζόρα Νιλ Χέρστον με την χαρακτηριστική ντοπιολαλιά του όλο το χρονικό της αιχμαλωσίας του, την άγρια καθημερινότητα στα barracoon, τους στρατώνες που έστηναν οι δουλέμποροι για να φυλακίζουν τους μαύρους κρατούμενους που άρπαξαν βίαια από τις οικογένειες τους, πριν ξεκληρίσουν όλο το χωριό της φυλής τους, για να τους πουλήσουν ως σκλάβους: Ανθρώπινες ψυχές στοιβαγμένες σαν σακιά στα υγρά και σκοτεινά αμπάρια πλοίων-κολαστηρίων που θα τις μετέφεραν αλυσοδεμένες στο Νέο Κόσμο για να ζήσουν τον τρόμο, την ταπείνωση, τον εξευτελισμό μιας ανελεύθερης ζωής.
Ο Ολούαλε Κοζόλα (που αργότερα έγινε γνωστός ως Κούτζο Λούις) ήταν 19 ετών όταν αιχμαλωτίστηκε, μετά από μια ασύλληπτης αγριότητας σφαγή στην πόλη Μπαντέ όπου ζούσε, από τους Αφρικανούς πολεμιστές της Δαχομέης. Οι περιγραφές στο βιβλίο της Ζόρα Νιλ Χέρστον είναι συγκλονιστικές και κόβουν την ανάσα: «Ο Κοζόλα θυμόταν τη φρίκη που ένιωσε αντικρίζοντας κομμένα κεφάλια να κρέμονται από τις ζώνες των πολεμιστών, ενώ τη δεύτερη μέρα οι πολεμιστές σταμάτησαν την πορεία τους για να κάψουν τα κεφάλια. Μέσα από τα σύννεφα καπνού δεν κατάφερε να διακρίνει τα κεφάλια της οικογένειάς του και των υπόλοιπων κατοίκων».
Ο άτυχος άνδρας, αν και επιβίωσε της σφαγής, οδηγήθηκε ζεμένος σε διχαλωτά ξύλα με αλυσίδες στα barracoon της Ουίντα, κοντά στον Κόλπο
του Μπενίν, και μετά πουλήθηκε σε δουλεμπόρους του Αμερικανικού Νότου, ταξιδεύοντας αλυσοδεμένος στο αμπάρι, μαζί με άλλους 119 σκλάβους, μιας γαλέρας που είχε το όνομα «Κλοτίλντα». Ένα πλοίο, μια δικάταρτη σκούνα 26 μέτρων, που έμεινε στην ιστορία για τις απάνθρωπες συνθήκες που επιφύλασσε στους Αφρικανούς σκλάβους οι οποίοι κατέληγαν στον Αμερικανικό Νότο στα τέλη του 19ου αιώνα. Όπως αναφέρεται στο βιβλίο Barracoon, «μεταξύ 1801 και 1866 υπολογίζεται πως 3.873.600 Αφρικανοί ανταλλάχθηκαν με χρυσό, όπλα και άλλα ευρωπαϊκά και αμερικανικά εμπορεύματα. Από αυτούς περίπου 444.700 εκτοπίστηκαν από τον Κόλπο του Μπενίν, που τον έλεγχε η Δαχομέη. Στο διάστημα μεταξύ 1851 και 1860 έγινε εξαγωγή περίπου 22.500 Αφρικανών. Και από αυτούς οι 110 επιβιβάστηκαν στο Κλοτίλντα στην Ουίντα. Ο Κούτζο Λούις βρισκόταν ανάμεσά τους – μια συναλλαγή μεταξύ του Φόστερ και του Αφρικανού βασιλιά Γκλέλε».
Στο αμπάρι του Κλοτίλντα, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Κούτζο, οι σκλάβοι ήταν γυμνοί. Τους είχαν αρπάξει τα ρούχα πριν τους πετάξουν μέσα στις βάρκες. Στοιβάχτηκαν ο ένας πλάι στον άλλο, μέσα στο κρύο και την υγρασία, χωρίς φαγητό. Μετά από λίγες ημέρες άρχισαν να τους δίνουν λίγο νερό, δυο φορές τη μέρα, που αρκούσε ίσα για να βρέχουν τα χείλη τους. Κι αυτό μέσα είχε ξίδι για να μην παθαίνουν σκορβούτο. Ξαπλωμένοι στο σκοτάδι για δεκατρείς μέρες, φυτοζωούσαν. Οι αλυσίδες τους μούδιαζαν τα χέρια και τα πόδια. Η μυρωδιά από τη μούχλα, τα ούρα και τα περιττώματα, ήταν ασφυκτική. Μονάχα τη 13η μέρα τους ανέβασαν στο κατάστρωμα, όπου το φως τους έκαιγε τα μάτια μετά από τόσο σκοτάδι και από την ακινησία και την αδυναμία ούτε που μπορούσαν να σταθούν στα πόδια τους, όχι να περπατήσουν.
Ο Κούτζο, ως ιδιοκτησία του καπετάνιου Γουίλιαμ Φόρστερ, αποβιβάστηκε μετά από εβδομήντα μέρες μέρες στο λιμάνι του Μομπίλ στα τέλη του το 1860. Οι δουλέμποροι τους έκρυψαν στις όχθες ενός ποταμού, σε έναν βάλτο, όπου τα κουνούπια τους έφαγαν ζωντανούς όλη τη νύχτα. Όταν ο Κούτζο κατάφερε να αποκοιμηθεί ονειρεύτηκε τη μητέρα του. Το χαμόγελό της ήταν τόσο ζωντανό που ξύπνησε ταραγμένος και ήθελε να ουρλιάξει από τον πόνο που ένιωθε επειδή την έχασε για πάντα. Το πρωί, ο Κούτζο πουλήθηκε σε έναν ναυτικό ονόματι Τζιμ Μέιχερ, παρόλο που η δουλεία και το εμπόριο σκλάβων είχε επισήμως απαγορευτεί στην Αμερική.
Ο Κούτζο παρέμεινε σκλάβος πεντέμισι ολόκληρα χρόνια στο Πλατό-Μάγκαζιν Πόιντ της Αλαμπάμα, πριν οι στρατιώτες των Βορείων τον απελευθερώσουν, μετά το τέλος του αμερικανικού εμφύλιου πολέμου. Πεντέμισι χρόνια με καθημερινό μαστίγωμα, με σκληρές δουλειές στα χωράφια σε ρυθμούς που δεν αντέχονταν, με όλο το σώμα να πονάει, κάτω από τον ήλιο, μέσα στη βροχή, άρρωστοι, νυσταγμένοι, πεινασμένοι, φορτωμένοι αφύσικα με πραμάτειες που τους έβαζαν να ξεφορτώνουν από τα καράβια. Φορτωμένοι και να τρώνε ταυτόχρονα ξύλο. Τα βράδια δεν μπορούσαν να κοιμηθούν από τα κλάματα, από τους λυγμούς όλων τους επειδή δεν άντεχαν να έχουν γεννηθεί ελεύθεροι και να ζουν τώρα ως σκλάβοι.
Ο Κούτζο όμως όταν ελευθερώθηκε δεν είχε πού να πάει. Δεν είχε συγγενείς. Δεν είχε κανέναν. Ούτε λεφτά. Έμεινε ως ελεύθερος πια άνθρωπος στο Πλάτο της Αλαμπάμα για το υπόλοιπο της ζωής του, ιδρύοντας με άλλους πρώην σκλάβους μια μικρή παροικία που αργότερα ονομάστηκε Άφρικαταουν. Μαζί με την πρώην σκλάβα Αμπίλα που στην Αμερική την έλεγαν Σίλι, έστησαν ένα δικό τους σπίτι, αποκτώντας έξι παιδιά, τα οποία δυστυχώς πέθαναν σε νεαρή ηλικία. Η Σίλι πέθανε κι εκείνη το Νοέμβρη του 1908. Ο Κούτζο έμεινε ξανά μόνος. Επιβίωσε μόνο η γυναίκα του γιου του και τα εγγόνια του με τα οποία έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του το 1935, σε ηλικία 94 ετών.
Όλες οι ειδήσεις
- Οι τελευταίες στιγμές μιας 76χρονης Βρετανής που έκανε ευθανασία -Ήπιε σαμπάνια, άκουσε το αγαπημένο της τραγούδι και πέθανε [εικόνες]
- Sex and the City: Η Airbnb νοικιάζει το εμβληματικό διαμέρισμα της Κάρι Μπράντσο -Με πρόσβαση στη ντουλάπα, τις γόβες, το λάπτοπ
- Το φόρεμα της Σταματίνας Τσιμτσιλή που δίχασε τους followers [εικόνες]