Οι επιστήμονες εικάζουν ότι τα ζώα παθαίνουν αλλεργίες για σχεδόν παρόμοιους λόγους με τους ανθρώπους.
Το 2018, το προσωπικό του ζωολογικού κήπου Lincoln Park στο Σικάγο άρχισε να παρατηρεί κάτι ασυνήθιστο σε μια αρσενική πολική αρκούδα με το όνομα Σίκου. Προφανώς είχε φαγούρα γι' αυτό και τρίβονταν στους τοίχους του περίβολού του. Η Kathryn Gamble, διευθύντρια κτηνιατρικής του ζωολογικού κήπου, είχε ένα προαίσθημα για την αιτία της φαγούρας αυτής: αλλεργίες.
Αλλά σε τι μπορεί να είναι αλλεργική μια πολική αρκούδα; Η Gamble και οι συνάδελφοί της αναισθητοποίησαν τον Σίκου και του έκαναν δερματικό τεστ, εισάγοντας μικρές ποσότητες διαφόρων ουσιών που προκαλούν αλλεργίες στο δέρμα του. Το δέρμα του Siku αντέδρασε στα ακάρεα του σπιτιού, καθώς και στη γύρη της φτελιάς, της μουριάς και του κόκκινου κέδρου. Παραδόξως, «ένα από τα πράγματα στα οποία έδειξε αρχικά πολύ έντονη αντίδραση στο δέρμα του ήταν στην πραγματικότητα... οι ανθρώπινες τρίχες», θυμάται η Gamble μιλώντας στο BBC.
Συχνά πιστεύουμε ότι οι αλλεργίες πλήττουν μόνο τους ανθρώπους, αλλά ένα ευρύ φάσμα άλλων ζώων μπορεί επίσης να τις αναπτύξει. Αυτό περιλαμβάνει τα σκυλιά και τις γάτες ως κατοικίδια ζώα - στα οποία οι ειδικοί λένε ότι οι αλλεργίες αυξάνονται - αλλά και τα πάντα, από ρινόκερους, νυχτερίδες, δελφίνια μέχρι χιμπατζήδες και πιθήκους. Το προσωπικό του ζωολογικού κήπου Lincoln Park λέει ότι έχει δει μαύρες λεοπαρδάλεις που πάσχουν από αλλεργία, αλεπούδες, μακάκους και μαύρες αρκούδες.
Ευτυχώς για τα ζώα με φαγούρα που ζουν σε αιχμαλωσία, όπως ο Σίκου, οι ζωικές αλλεργίες είναι θεραπεύσιμες, όπως ακριβώς και στους ανθρώπους. Αλλά αυτές οι περιπτώσεις μπορεί επίσης να μας πουν κάτι βαθύτερο για το πώς και γιατί αναπτύσσονται οι αλλεργίες αυτές.
Zώα που μεγαλώνουν σε ανθρωπογενή περιβάλλοντα
Οι επιστήμονες εικάζουν ότι τα ζώα παθαίνουν αλλεργίες για παρόμοιους λόγους με τους ανθρώπους σε πολλές δυτικές χώρες - ιδιαίτερα εκείνους που ζουν σε πόλεις - οι οποίοι σήμερα βιώνουν μια ραγδαία αύξηση των αλλεργιών.
Ορισμένοι ειδικοί κατηγορούν το γεγονός ότι τα κατοικίδια ζώα, καθώς και τα ζώα των αγροκτημάτων και των ζωολογικών κήπων, μεγαλώνουν ολοένα και περισσότερο σε ανθρωπογενή περιβάλλοντα, όπου εκτίθενται λιγότερο στα παράσιτα, τα μικρόβια και άλλα παθογόνα με τα οποία εξελίχθηκαν, με αποτέλεσμα το ανοσοποιητικό τους σύστημα να... πηγαίνει περίπατο.
«Στους σκύλους και τις γάτες, οι αριθμοί [των αλλεργιών] έχουν σίγουρα αυξηθεί, όπως έχουν αυξηθεί και οι αντίστοιχοι αριθμοί στους ανθρώπους», λέει η Annette Petersen, κτηνίατρος-δερματολόγος στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν.
Τα συμπτώματα της αλλεργίας μπορεί να διαφέρουν από ζώο σε ζώο. Οι άνθρωποι και άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά που εισπνέουν από τη μύτη ουσίες που προκαλούν αλλεργίες συχνά εμφανίζουν συμπτώματα τύπου αλλεργικής ρινίτιδας, με εκκρίσεις, φτέρνισμα και δακρυσμένα μάτια.
«Αλλά τα περισσότερα ζώα απορροφούν τις ουσίες που προκαλούν αλλεργίες μέσω του δέρματος και αναπτύσσουν κυρίως δερματικές παθήσεις», λέει ο Andrew Rosenberg, κτηνίατρος δερματολόγος και διευθυντής ιατρικών εργασιών στην Animal Dermatology Group.
Οι γάτες που βλέπει ο Rosenberg συχνά ξύνουν το πρόσωπο και το λαιμό τους, ξεριζώνουν τρίχες ή αναπτύσσουν ροζ σπυράκια με κρούστα στο σώμα τους. Οι αλλεργικοί σκύλοι θα γλείφουν τα γεμάτα φαγούρα πόδια τους και τείνουν να αναπτύσσουν μολύνσεις στα αυτιά. Τα άλογα μπορεί να αποκτήσουν κνίδωση.
Δεν είναι σαφές τι ακριβώς προκαλεί τη σημερινή αύξηση των αλλεργιών μεταξύ των ανθρώπων. «Ενώ ορισμένοι ειδικοί συνήθιζαν να κατηγορούν αποκλειστικά το γεγονός ότι οι άνθρωποι μεγαλώνουν όλο και περισσότερο σε καθαρότερα, πιο υγιεινά περιβάλλοντα, όπου εκτίθενται λιγότερο στα μικρόβια απ' ό,τι στη φύση, η έρευνα δείχνει τώρα ένα ευρύτερο σύνολο παραγόντων που περιλαμβάνει επίσης την απώλεια σημαντικών μικροβίων και παρασίτων που ζουν μέσα και πάνω στο σώμα μας», λέει η Andrea Graham, παρασιτολόγος στο Πανεπιστήμιο Princeton.
«Η συχνή καθαριότητα και τα σαπούνια πιθανώς συμβάλλουν στη μειωμένη έκθεσή μας σε αυτούς τους οργανισμούς, μαζί με την πολύ συχνή χρήση αντιβιοτικών φαρμάκων και αλοιφών», προσθέτει η Graham.
«Η απώλεια ορισμένων παρασίτων και μικροβίων στα έντερά μας μπορεί να έχει ιδιαίτερη συνέπεια. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτά έπαιζαν σημαντικό ρόλο στη βιολογία μας, καταστέλλοντας και ρυθμίζοντας το ανοσοποιητικό μας σύστημα», λέει η Graham. Τώρα, χωρίς αυτούς τους οργανισμούς να «εκπαιδεύουν» την ανοσολογική μας αντίδραση, το ανοσοποιητικό μας σύστημα είναι πιο πιθανό να μπει σε υπερδιέγερση εναντίον αβλαβών παθογόνων μικροοργανισμών.
Η σημασία της έκθεσης σε μικρόβια από την παιδική ηλικία
Οι επιστήμονες πιστεύουν επίσης ότι η έκθεση σε μικρόβια και παράσιτα στην πρώιμη παιδική ηλικία είναι ιδιαίτερα σημαντική για την εκπαίδευση του ανοσοποιητικού συστήματος ώστε να διακρίνει σωστά μεταξύ επιβλαβών και αβλαβών ουσιών και να οργανώνει την κατάλληλη αντίδραση.
Μερικές από τις καλύτερες αποδείξεις για αυτή τη θεωρία προέρχονται από μελέτες σε πληθυσμούς Άμις στις ΗΠΑ. Μια μελέτη του 2016 συνέκρινε τα παιδιά των Άμις στην πολιτεία της Ιντιάνα, τα οποία χρησιμοποιούν παραδοσιακές γεωργικές πρακτικές και εκτίθενται σε πολλά μικρόβια μέσω της αλληλεπίδρασης με τα ζώα της φάρμας και τη σκόνη του σπιτιού, με παιδιά από κοινότητες των λεγόμενων Χουτεριτών στη Νότια Ντακότα, τα οποία χρησιμοποιούν ιδιαίτερα βιομηχανοποιημένες γεωργικές πρακτικές και ζουν σε νοικοκυριά που εκτίθενται λιγότερο στη σκόνη και τα ζώα.
Αν και οι δύο πληθυσμοί ήταν γενετικά πολύ παρόμοιοι, «το ποσοστό των αλλεργιών ήταν περίπου τέσσερις φορές υψηλότερο στους Χουτερίτες που είχαν υιοθετήσει τη σύγχρονη βιομηχανική γεωργία», λέει ο Άντριου Φλάις, ανοσολόγος στο Ινστιτούτο Ιατρικών Ερευνών Menzies του Πανεπιστημίου της Τασμανίας.
Για τα ζώα του ζωολογικού κήπου, λέει η Petersen, «η τροφή που τρώνε είναι απαλλαγμένη από παράσιτα και πιθανότατα δεν έχει μολυνθεί σε μεγάλο βαθμό από βακτήρια». Συγκρίνετε αυτό με ένα γεμάτο βακτήρια πτώμα που θα έτρωγε ένα λιοντάρι στο Σερενγκέτι, πιθανότατα μαζί με τα έντερα του θηράματος που περιέχουν άπειρα μικρόβια και παράσιτα.
Η αλλεργία ως παρενέργεια στην καθαριότητα
Με άλλα λόγια, μπορεί να είναι ότι τα ζώα φροντίζονται τόσο καλά στους ζωολογικούς κήπους που αναπτύσσουν αλλεργίες ως... παρενέργεια.
Αν και κανείς δεν έχει δημοσιεύσει ακόμη μια συγκεκριμένη μελέτη που να εξετάζει αυτό το θέμα, πολλοί υποψιάζονται ότι οι αλλεργίες είναι πολύ πιο συχνές σε αυτά τα πιο ανθρώπινα περιβάλλοντα απ' ό,τι στην άγρια φύση. Αλλά αυτή η θεωρία είναι δύσκολο να αποδειχθεί. Τα ζώα στην άγρια φύση μπορεί κάλλιστα να έχουν αλλεργίες, λέει η Gamble, «αλλά θα ήταν πολύ λιγότερο πιθανό ή εύκολο να τις εντοπίσουμε».
Άλλοι παράγοντες μπορεί επίσης να συμβάλλουν στις αλλεργίες στα ζώα. Ο Ρόζενμπεργκ λέει ότι στην κλινική του, όπου έχει παρατηρήσει αύξηση των κρουσμάτων αλλεργιών στα κατοικίδια ζώα, αυτό μπορεί να συνδέεται με την κλιματική αλλαγή, η οποία προκαλεί υψηλότερους αριθμούς γύρης και μεγαλύτερες εποχές αλλεργιών. «Έχω την εντύπωση ότι βλέπουμε περισσότερες κοινές αλλεργίες από ποτέ άλλοτε», λέει.
Καθώς η ευαισθητοποίηση γύρω από τις αλλεργίες των ζώων αυξάνεται, αυξάνονται αντίστοιχα και οι γνώσεις σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισής τους. Ο Ρόζενμπεργκ κατάφερε να θεραπεύσει τους αλλεργικούς ρινόκερους με μια προσέγγιση παρόμοια με τις αντιαλλεργικές ενέσεις στους ανθρώπους, χορηγώντας τους μικρές δόσεις των ουσιών που προκαλούν αλλεργία και αυξάνοντας σταδιακά τη δόση για να διδάξει στο ανοσοποιητικό τους σύστημα ότι δεν αποτελούν απειλή.
Ο Σίκου, η πολική αρκούδα, έλαβε παρόμοια θεραπεία, λαμβάνοντας έναν συνδυασμό ουσιών που προκαλούν αλλεργία αναμεμειγμένες μέσα σε οργανικό μέλι, το γλείψιμο του οποίου βοήθησε τις ουσίες να απορροφηθούν από τους μαλακούς ιστούς στο στόμα του.
Ένα μάθημα που αντλούν από τα παραπάνω οι επιστήμονες είναι η αξία της έκθεσης σε μια πλούσια ποσότητα μικροοργανισμών. Καθώς πολλοί άνθρωποι στρέφονται προς τα γιαούρτια και άλλα προβιοτικά για τα οφέλη τους στην υγεία - συμπεριλαμβανομένης της μείωσης των αλλεργιών - ίσως οι ερευνητές μπορούν να βρουν τρόπους να κάνουν το ίδιο για τα ζώα του ζωολογικού κήπου, τα αγροτικά και τα κατοικίδια ζώα που κινδυνεύουν να αναπτύξουν αλλεργίες, καταλήγει εμφατικά η Graham.